ҚР ПІБ Президенттік орталығында Қазақстанның МАГАТЭ-ге қосылуының 30 жылдығына арналған халықаралық конференция өтті, деп хабарлайды DKnews.kz.
Қазақстан Республикасы Президенттік Орталығы Парламентаризм институтымен бірлесе отырып, Қазақстан Республикасының МАГАТЭ-ге кіруінің 30 жылдығына арналған «Бейбіт атом жолында: тенденциялар мен перспективалар» атты халықаралық конференциясын өткізді.
Іс-шараның мақсаты жаһандық антиядролық қозғалысты дамытудағы қазақстандық бастамалардың тарихи маңызын, Қазақстан мен МАГАТЭ ынтымақтастығы аясындағы халықаралық қауіпсіздіктің маңызды мәселелерін, сондай-ақ бейбіт ядролық қаруды дамыту мәселелерін талқылау үшін өткізіліп отыр.
Конференцияға қатысу үшін Қазақстанның мемлекет және қоғам қайраткерлері, қазақстандық және шетелдік сарапшылар, халықаралық ұйымдардың өкілдері шақырылды.
Өзінің сәлемдесу сөзінде Қазақстан Республикасы Президенттік орталығының директоры Бақытжан Темірболат дауыс беру қорытындысы бойынша референдумға қатысқан 63,66% азаматтардың 71,12% АЭС құрылысын қолдап дауыс бергенін атап өтті. Осылайша ел ішінде көп жылдар бойы қызу талқыға түскен мәселе ақыры шешімін тапты. АЭС қатысты оң шешім Қазақстанның бейбіт атомға жету жолындағы стратегиялық бағытының заңды нәтижесі болды.
«Семей ядролық полигонын жабу және оның ядролық арсеналын жою арқылы Қазақстан ядролық қарудан өз еркімен бас тартқан әлемдегі бірінші мемлекет болды және әлемдік антиядролық қозғалыс көшбасшыларының бірі мәртебесін лайықты түрде алды. Президент Қ.Қ.Тоқаев Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының мінберінен Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы келісім шарттың тез арада күшіне енуіне ұмтылысты растады. Біздің еліміз атом энергетикасы мен ядролық отын өндіруді қамтитын бейбіт атом идеясын ілгерілетудің табанды жақтаушысы болып қала береді» Бақытжан Темірболат
Парламентаризм институты директорының орынбасары Берік Бекжанов атом энергетикасы саласындағы қауіпсіздіктің ең жоғары деңгейін қамтамасыз ету, оның ішінде инновациялық технологияларды енгізу және Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік белгілеген қауіпсіздік стандарттарын енгізу мәселелеріне тоқталды.
Б.Бекжановтың айтуынша, жаңа буын реакторларының конструкциялары тіпті төтенше жағдайларда да қауіпсіз жұмыс істеуді қамтамасыз ететіндей етіп жасалған.
«Төмен байытылған уран банкін құру Қазақстан үшін жоғары имидждік құндылыққа ие. Халықаралық қауымдастық біздің елімізді МАГАТЭ-нің адал мүшесі және ядролық материалдарды сақтайтын қауіпсіз орын ретінде бағалады. МАГАТЭ басшылығы біздің кәсіпорынды төмен байытылған уран банкінің операторы ретінде жоғары бағалағанын атап өткен жөн. Біз қол қойылған халықаралық құжаттар аясында барлық міндеттемелерді орындауды жалғастырамыз» Үлбі металлургиялық зауытының басқарма төрағасы Сергей Бежецкий
Ядролық қаруды жою жөніндегі халықаралық компанияның атқарушы директоры Мелисса Парк атап өткендей: «Біз ядролық қару азайып қана қоймай, толығымен жойылатын әлемге сенеміз. Біз ешбір ел, ешбір халық ядролық қарудың қасіретін бастан кешірмейтін әлемге сенеміз».
«Конференцияның еліміз үшін маңызды оқиға, атап айтқанда, Қазақстанда атом электр станцияларын салу бойынша референдум өткізілген жылы өтіп жатқаны көңіл аударарлық. Атом энергетикасы елеулі инновациялық әлеуетке ие және адамзаттың кем дегенде үш өзара байланысты жаһандық мәселесін шешуге ықпал етеді. Атап айтқанда, энергетикалық қауіпсіздік, экономикалық өсу және экологиялық жағдайды жақсарту» Қазақстан Республикасы Ұлттық ядролық орталығының бас директоры Эрлан Батырбеков
Халықаралық конференцияның соңында қатысушылар бейбіт атом жақын болашақта мемлекеттердің әлеуметтік-экономикалық өсуінің негізгі факторларының біріне айналатынын атап өтті.
МАГАТЭ 1957 жылы ядролық технологияның ашылуы мен әртүрлі қолданылуына қатысты елеулі алаңдаушылықтар мен үміттерге жауап ретінде құрылды. Агенттік өзінің пайда болуы үшін АҚШ президенті Дуайт Эйзенхауэрдің 1953 жылы 8 желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясында «Атомдар бейбітшілік үшін» сөйлеген сөзіне байланысты.
Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің ресми туған күні 1957 жылдың 29 шілдесі болып табылады, ол Жарғыны АҚШ президенті Эйзенхауэр арқылы ратификациялаған күн. Вашингтондағы Ақ үйдің Раушан бағында қол қою рәсімінен кейінгі баспасөз конференциясында президент Эйзенхауэр 1953 жылы желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясында сөйлеген сөзінде МАГАТЭ құруды ұсынды.
МАГАТЭ жұмысы ядролық технологиямен және оның екі жақты қолданылуымен: қару ретінде де, практикалық құрал ретінде де тығыз байланысты. Президент Эйзенхауэрдің 1953 жылы сөйлеген сөзінде айтылған идеялар МАГАТЭ Статутын әзірлеуге көмектесті, оны 1956 жылы қазанда 81 мемлекет бірауыздан мақұлдады.
Агенттік БҰҰ жүйесі аясында «Атомдар бейбітшілік үшін» тұжырымдамасын жүзеге асыратын халықаралық ұйым ретінде құрылды. Құрылған күнінен бастап ол қауіпсіз, қауіпсіз және бейбіт ядролық технологияларды дамытуға жәрдемдесу үшін мүше мемлекеттермен және дүние жүзіндегі көптеген серіктестермен жұмыс істеуге міндеттелді.
Бүгінгі таңда Агенттік әлемдегі бейбітшілікті, денсаулықты және өркендеуді қолдау үшін атом энергиясын тезірек және кеңірек пайдалануға қол жеткізуді міндеттейді. Ұйым мүмкіндігінше, өзі немесе оның сұрауы бойынша немесе оның қадағалауымен немесе бақылауымен көрсетілетін көмектің қандай да бір әскери мақсатқа жету үшін пайдаланылмауын қамтамасыз етеді.
МАГАТЭ-нің штаб-пәтері Венада (Австрия) орналасқан. Сондай-ақ ұйымның 2 аймақтық кеңсесі - Торонтода (Канада) және Токиода (Жапония), сондай-ақ Нью-Йоркте (АҚШ) және Женевада (Швейцария) 2 байланыс кеңсесі бар.
Бұдан басқа, Агенттік Вена мен Зайберсдорф (Австрия), сондай-ақ Монако қалаларында ядролық технологиялар зертханаларын басқарады.
1994 жылы 14 ақпанда Қазақстан Республикасы МАГАТЭ-нің 121-ші мүшесі болды, сол жылдың 26 шілдесінде Алматыда Қазақстан Республикасы мен МАГАТЭ арасында Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 19 маусымдағы № 2344 Жарлығымен ратификацияланған Ядролық қаруды таратпау туралы шарт қабылданды.. Кепілдік шараларын қолдану туралы келісімге сәйкес Қазақстандағы барлық ядролық қызмет МАГАТЭ кепілдіктеріне жатады. Қазақстанның ядролық объектілерінде тұрақты түрде агенттік инспекциялары жүргізіледі, оның мақсаты ядролық материалдардың санын және ел ресми түрде мәлімдеген ядролық әрекетті растау болып табылады.
Қазіргі уақытта Өскеменде, Астанадан шығысқа қарай 950 шақырым жерде, Үлбі металлургиялық зауытының аумағында МАГАТЭ Төмен байытылған уран (ТБ) банкі жұмыс істейді. 2019 жылы жұмысын бастаған ТБУ банкі бүгінде жалпы көлемі 90 метрикалық тонна төмен байытылған уран гексафторидінің физикалық қорына ие, стандартты жеңіл су реакторы үшін отын жасау үшін жарамды, әлемдегі ең көп таралған ядролық энергетикалық реактор түрі. Банк құрамындағы төмен байытылған уранды пайдалана отырып, бір үлкен қаланы үш жыл бойы қуаттандыруға жеткілікті ядролық отынды өндіруге болады.
