DKnews.kz порталына арнайы берген эксклюзивті мақаласында ҚХР-дың Алматыдағы Бас консулы ханым Цзян Вэй Қытайдың жаһандық қауіпсіздікті нығайтуға деген көзқарасымен бөлісті. Оның айтуынша, қазіргі әлемде бейбітшілікті тек өзара құрметке негізделген диалог пен тең құқықты ынтымақтастық арқылы қамтамасыз етуге болады. Қытай Қазақстанмен және басқа да елдермен бірге қауіпсіз, тұрақты әрі әділ болашақ құруға дайын.
Ғаламдық қауіпсіздік бастамасын бірлесе жүзеге асырып, әлем бейбітшілігі мен тұрақтылығын бірге қорғайық.
Қазіргі заманда адамзат бұрын-соңды болмаған өзгерістерге тап болып отыр – бұл әлемдік тәртіптің, уақыттың және тарихтың түбегейлі ауысуы. Қытай – Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты мүшесі әрі жауапты держава ретінде әрқашан бейбіт даму жолын ұстанып келеді. Қытай гегемонияға қарсы, әділеттілікті қолдайды және әлемдегі тыныштық пен қауіпсіздікті қорғауды басты міндеті деп санайды.
Осындай жағдайда Қытай 2022 жылы Ғаламдық қауіпсіздік бастамасын (ҒҚБ) ұсынды. Бұл бастама алғаш рет ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Боао Азия форумының ашылуында жариялаған «Бірлесіп қиындықты еңсеріп, болашақты бірге құрайық» атты баяндамасында ұсынылды. Онда ортақ, кешенді, ынтымақты және орнықты қауіпсіздік тұжырымдамасы айтылып, өзара ұтысқа негізделген ойлау арқылы күрделі қауіп-қатерлерге жауап беру ұсынылды.
2023 жылы Қытай осы бастаманың тұжырымдамалық құжатын жариялап, қауіпсіздік саласындағы алты негізгі қағиданы ұсынды:
-
Ортақ, кешенді, кооперативті және орнықты қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
-
Елдердің егемендігі мен территориялық тұтастығын құрметтеу;
-
БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен қағидаттарын сақтау;
-
Барлық елдердің қауіпсіздік мәселелеріне қатысты заңды мүдделерін ескеру;
-
Қақтығыстарды бейбіт келіссөздер арқылы шешу;
-
Дәстүрлі және дәстүрлі емес қауіпсіздік салаларында бірдей әрекет ету.
Қытай бұл қағидалар негізінде адамзаттың ортақ қауіпсіздік қоғамдастығын құруды ұсынды — яғни қорқыныштан ада, барша үшін қауіпсіз әлем.
2024 жылдың шілдесінде Қытай ҒҚБ жүзеге асуы бойынша алғашқы есепті жариялады. Онда 20 бағыт бойынша нақты жетістіктер мен ынтымақтастық нәтижелері көрсетілді. Бұл бастама енді тек Қытайдың ұсынысы емес, әлем елдерінің ортақ ұмтылысына айналып келеді.
Біріншіден, бұл бастама адамзат қауіпсіздігін қамтамасыз етудің стратегиялық бағытын айқындайды. 100-ден астам халықаралық құжатқа осы бастаманың негізгі қағидалары енгізіліп, Қытайдың бейбітшілікке қосқан үлесін танытты.
Екіншіден, бастама жаһандық дағдарыстарды шешуге нақты жол көрсетеді. Қытай Сауд Арабиясы мен Иран арасындағы дипломатиялық қатынастарды қалпына келтіруге ықпал етті, Таяу Шығыс елдерінде диалогты ілгерілетті, Палестина фракцияларын Бейжіңде бір үстел басына жинады, Украина мәселесі бойынша бейбіт шешімдер ұсынды. Сонымен қатар, КХДР ядролық бағдарламасы, Иран ядролық келісімі сынды өзекті мәселелер бойынша бейбіт арағайындық жұмыстарын атқарды.
Үшіншіден, бастама халықаралық және аймақтық қауіпсіздік ынтымақтастығын жылдам дамытты. Қытай БҰҰ-ның бітімгершілік миссияларына белсенді қатысып, Оңтүстік елдермен бірлескен қауіпсіздік жобаларын жүзеге асыруда. Сонымен қатар, Қытай «Ғаламдық деректер қауіпсіздігі бастамасы» мен «Жасанды интеллектті басқару» жөнінде бастамалар көтеріп, жаңа қауіпсіздік салаларына да үлес қосуда.
Төртіншіден, бастама жаңа диалог алаңдарын ашуға жол ашты. Мәселен, «Қытай – Орталық Азия» механизмі аясында қауіпсіздік, кеден, төтенше жағдайларды басқару бойынша министрлік деңгейіндегі ынтымақтастық жүйелі түрде жүргізілуде.
Қытай мен Қазақстан – табиғи көршілер ғана емес, сонымен қатар ортақ тағдырды бөлісетін сенімді серіктестер. 2023 жылғы шілдеде ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға мемлекеттік сапары барысында екі ел көшбасшылары ҒҚБ-ны бірлесе жүзеге асыру бойынша келісімге келді.
2025 жылы Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңістің 80 жылдығы атап өтіледі. Қазіргі өзгермелі әлемде Қытай мен Қазақстан БҰҰ Жарғысының қағидаттарын берік ұстанып, тарихты бұрмалауға қарсы тұрып, әділдік пен бейбітшілікті қорғауға атсалысады. Сонымен қатар, тараптар Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ), БРИКС және басқа да көпжақты ұйымдар шеңберінде бірлескен күш-жігерді жалғастыра отырып, әлемдік көпполярлылық пен халықаралық қатынастардағы әділеттілікті алға жылжытатын болады.
Қытай, Қазақстан және барша әлем елдері бейбіт және қауіпсіз болашаққа бірге қадам басуда.
