DKNews.kz үшін эксклюзивті мақаласында Қытайдың Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Хань Чуньлинь Екінші дүниежүзілік соғыстағы және Қытай халқының жапон басқыншыларына қарсы Қарсыласу соғысындағы Жеңістің 80 жылдығы жөнінде ой бөліседі. Дипломат Қазақстанның ортақ жеңіске қосқан үлесін, ауыр сынақ жылдарында шыңдалған достықты және бүгінгі күні Қытай мен Қазақстанның тарихи шындықты бірге қорғап, жарқын болашақ құрып жатқанын еске салады.
Өткенді еске алып, достықты жалғастырып, бірге жарқын болашақ құрамыз
Биыл – Қытай халқының жапон басқыншыларына қарсы Қарсыласу соғысындағы, Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысындағы және Бүкіләлемдік антифашистік соғыстағы Жеңістің 80 жылдығы. 80 жылдан астам уақыт бұрын, адамзат тарихындағы ең қараңғы кезеңдердің бірінде, әлем халықтары ортақ жауға қарсы бірігіп, халықаралық антифашистік және антимилитаристік біртұтас майдан құрды. Қанымен және өмірімен олар бейбітшілікті және адамзат абыройын қорғап, тарихта өшпес із қалдырды. Осы айтулы жылы Қытайда бірқатар ірі еске алу шаралары, соның ішінде 3 қыркүйекте өтетін әскери парад жоспарлануда. Біз әлем халықтарымен бірге өткенді жадымызда сақтап, фашизмді жеңу мен планетадағы бейбітшілік үшін жанын қиған батырларға тағзым етеміз, қарсылықтың ұлы рухын жалғастырып, адамзат үшін жарқын болашақты бірге құрамыз.
kz24.news
Қытай халқы теңдессіз жанқиярлықпен күресті, оның антифашистік соғыстағы зор құрбандығы мәңгі есте қалады. Қытай – антифашистік соғысқа бірінші болып кірген ел. Ол соғысты ең ұзақ жүргізді, жаудың ең көп күшін бөгеп, ең ауыр шығынға ұшырады. 1931 жылы жапон фашизмінің агрессиясына және «18 қыркүйек оқиғасына» жауап ретінде қытай халқы алғашқы қарулы қарсылық көрсетіп, әлемдік антифашистік күрестің жаңа бетін ашты және фашизмге қарсы шығыстағы алғашқы ірі майданды құрды. Қытай Коммунистік партиясының берік басшылығының арқасында халық 14 жыл бойы табанды әрі қаһармандықпен күресіп, 35 миллионнан астам адамынан айырылды, жанама экономикалық шығын 500 миллиард доллардан асты. Осы ұлттық құрбандықтың арқасында Қытай жапон милитаризмінің негізгі күшін тежеп, тарихта батырлық пен жүрек тебірентерлік қарсыласу эпопеясын қалдырды. Коммунистік партия өзінің ұйымдастырушылық қабілеті мен рухани қуатымен халықтың күлден қайта көтерілу үмітіне тірек болды. Ол халықтың жүрегінде мәңгілікке орнаған рухани храм салғандай болды. Қытай халқының ұлы құрбандығы мен күресі әлемдік антифашистік күштер үшін жарқын үлгі болып, бүкіл дүниежүзілік бейбітшілік пен әділеттілікті қорғауға өшпес үлес қосты.
Лугоукяо көпірі оқиғасы/AP
Қытай мен Қазақстан халықтары қайғы мен қиындықты бөлісіп, иық тіресе күресе отырып, достықты жылдар бойы алып өтті және ол тек нығая түсті. Жапон басқыншыларына қарсы соғыс жылдарында Қазақстан Кеңес Социалистік Республикалар Одағы құрамында бола отырып, ортақ жеңіске зор үлес қосты. 1937 жылдан 1941 жылға дейін Қытайдың Оңтүстік-Батыс бағытындағы көлік жолдары жабылып, теңізге шығатын жолдары кесілгенде, Кеңес Одағы Қытайға гуманитарлық көмекті негізінен Қазақстанның Алматы қаласы арқылы, солтүстік-батыс көлік дәлізімен жеткізді. Статистикалық деректерге сәйкес, сол кезеңде Қытайға жапон агрессиясына қарсы майданға бағытталған шетелдік көмектің 80 пайызы Кеңес Одағынан келіп, оның 90 пайыздан астамы Алматы арқылы өткізілген. Бұл көлік желісі Қытай үшін соғыс жылдарында өмірлік маңызды артерияға айналды. 1945 жылғы 9 тамызда үш майданнан құралған миллионнан астам жауынгері бар Кеңес армиясы кеңес-қытай шекарасынан өтіп, Қытайдың солтүстік-шығысына кіріп, 4400 шақырымдық шекара бойында Жапонның Квантун армиясына қарсы қуатты шабуыл бастады. Бұл шешуші соққы болды. Осы шабуылға қатысқандардың қатарында қазақ сарбаздары да бар еді, олар да Қытайдың солтүстік-шығысына аттанып, қытай жауынгерлерімен және бейбіт тұрғындарымен бірге жапон агрессиясына қарсы тұрды. Біз қытай халқының жапон агрессиясына қарсы күресіне үлес қосқан қазақстандық ардагерлерге, сондай-ақ Қытайға қиын кезеңде қол ұшын созған бүкіл Қазақстан халқына терең құрмет білдіреміз. Екі халықтың бейбітшілікті қорғау жолындағы терең достығы қытай халқының жүрегінде мәңгі сақталады.
Болашаққа көз жүгіртсек, біз Екінші дүниежүзілік соғыс тарихын әділ әрі объективті тұрғыда түсіндіруді берік қорғап, оның жеңісін бірге қорғауға және соғыстан кейінгі қалыптасқан халықаралық тәртіпті сақтауға тиіспіз. Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңіс – әділеттің зұлымдықты, жарықтың түнекті, прогрестің артта қалушылықты жеңуі болды. Бұл тарих бұрмалануға жатпайды, ал соғыстан кейінгі халықаралық тәртіп қайта қарауға келмейді. БҰҰ-ның орталық рөлі негізінде құрылған халықаралық жүйе Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңістің жемісі әрі соғыстан кейінгі әлемдік тәртіптің берік іргетасы болды. Соңғы 80 жылда халықаралық аренадағы өзгерістерге қарамастан, БҰҰ уақыт сынынан сүрінбей өтіп, жалпы әлемдік тәртіпті сақтауда, жаһандық тұрақтылық пен өркендеуді қамтамасыз етуде, сондай-ақ адамзат өркениетінің ілгері дамуына ықпал етуде маңызды рөл атқарды.
Нанкин қырғынының құрбандары/© Wikimedia Commons/Қоғамдық домен
Бүгінде кейбір мемлекеттер әлемдік үрдістерді елемей, оларға қарсы тұрып, біржақты үстемдік саясатын жүргізуде, осылайша әділет пен теңдік принциптеріне қарсы әрекет етуде. Мұндай қадамдар БҰҰ-ның беделін түсіріп, оның халықаралық істердегі рөліне қауіп төндіреді. Екінші дүниежүзілік соғыста антифашистік одақтастардың арасында ең көп шығынға ұшыраған және БҰҰ Жарғысына бірінші болып қол қойған мемлекет ретінде Қытай БҰҰ беделін қорғауды және соғыстан кейінгі халықаралық тәртіпті сақтауды өзінің қасиетті міндеті деп санайды. Агрессия тарихын жоққа шығаруға немесе соғыс әрекеттерін ақтауға бағытталған кез келген сөз бен әрекет Қытай халқы да, бүкіл бейбіт халықтар да терең ашу-ыза және алаңдаушылықпен қабылдайды. Тек тарихты объективті түрде мойындау және одан толыққанды сабақ алу ғана Екінші дүниежүзілік соғыстың қайғылы оқиғаларының қайталануына жол бермейді, тарихи қателіктерді болдырмайды және адамзатты бейбітшілік пен прогресс жолына бағыттайды.
Legion-Media/© Pictures From History
Тайваньның қайтарылуы қытай халқының жапон басқыншыларына қарсы соғысының маңызды жетістігі болды әрі бүкіл халықтың, оның ішінде Тайваньдағы отандастардың да қаны мен өмірінің арқасында жеткен ұлы жеңіс еді. Биыл Қытай халқының жапон басқыншыларына қарсы соғыстағы Жеңісіне және Бүкіләлемдік антифашистік соғыстағы Жеңіске, сондай-ақ Тайваньның жапон оккупациясынан кейін Қытайға қайтарылғанына 80 жыл толып отыр. «Каир декларациясы», «Потсдам декларациясы», «Жапонияның капитуляция актісі» және өзге де халықаралық-құқықтық құжаттар Қытайдың Тайваньға егемендігін растайды, бұл тарихи және құқықтық фактілер, сондай-ақ БҰҰ Бас Ассамблеясының 2758-резолюциясының беделі күмән туғызбайды.
«Қытайдың Тайвань провинциясы» – БҰҰ-дағы Тайваньның жалғыз атауы. Тайвань ешқашан мемлекет болған емес және болмайды да. «Тайвань тәуелсіздігі» күштерінің сепаратистік әрекеттері – өзін-өзі құртуға апаратын отпен ойнау, ал «Қытайды тежеу үшін Тайваньды пайдалану» әрекеті – арбаны тоқтатпақ болған құрбақаның беймәлім тырысқанындай нәтижесіз іс. Ақыр соңында Қытайдың бірлігі сөзсіз жүзеге асады.
Қытай мен Қазақстан халықтарының бірлескен күрес жылдарында қалыптасқан терең достығы – екі ел арасындағы жан-жақты ынтымақтастықты нығайтудың қымбат тарихи мұрасы әрі берік негізі. Бүгінгі әлемге көз салсақ, «қылышты соқаға айналдыру, соғысты тоқтату» сынды адамзаттың ортақ арманы әлі орындалмай отыр. Аймақтық тұрақсыздық пен жергілікті қақтығыстар бірінен соң бірі туындауда, дәстүрлі және дәстүрлі емес қауіпсіздік қатерлері тоғысып, күшейіп отыр, ал соғыс көлеңкесі әлі де адамзаттың үстінде тұр.
Жаңа тарихи кезеңде – жоғары деңгейлі өзара сенімге ие көрші, бір қайықта бірге жүзіп келе жатқан дос, ортақ пайда мен ортақ жеңіске ұмтылған серіктес ретінде Қытай тарапы Қазақстанмен бірге мемлекет басшылары арасындағы келісімге сүйене отырып, әлемдік антифашистік соғыстағы Жеңістің 80 жылдығын бірлесіп атап өтуге дайын. Бұл – БҰҰ, ШЫҰ, АӨСШК және «Қытай–Орталық Азия» форматы сияқты көпжақты тетіктер аясындағы ынтымақтастықты одан әрі нығайтудың белгісі болмақ. Біз Екінші дүниежүзілік соғыстың тарихи шындығын бірге қорғауға және БҰҰ-ның орталық рөлі бар халықаралық жүйені, халықаралық құқықтық тәртіпті, сондай-ақ БҰҰ Жарғысында бекітілген халықаралық қатынастардың негізгі қағидаттарын табанды түрде қорғауға ниеттіміз. Сонымен бірге біз тең құқықты әрі реттелген көпполярлы әлемді, баршаға ортақ әрі инклюзивті экономикалық жаһандануды дәйекті түрде ілгерілететін боламыз.
Күшімізді біріктіре отырып, біз баршаға ортақ адамзаттың тағдырлас қауымдастығын құруға және бүкіл әлем үшін жарқын болашақ жасауға шақырамыз.
