Жүз жылдан кейін аударылған кітап: Алматыда Мұхамеджан Тынышбайұлының «Қазақ халқының тарихы» таныстырылды, деп хабарлайды DKnews.kz.
Алматыда көптен күткен шара – Мұхамеджан Тынышбайұлының 1925 жылы орыс тілінде жазылған «Қазақ халқының тарихы» кітабының тұсаукесері өтті. Жаңа басылымның ерекшелігі – енді бұл ғылыми еңбек қазақ тілінде де қолжетімді болды. Аталған жобаны қаржылай және ұйымдастырушылық тұрғыдан қолдап, жүзеге асырған – Choco холдингі.
Кітаптың жарық көруі және жобаға қолдау көрсету
Кітап алғаш рет жарық көргеніне тұп-тура 100 жыл толды. Өткен жылы AmalBooks баспасы «Қазақ халқының тарихын» түпнұсқа тілде басып шығарды. Алайда осындай маңызды ғылыми еңбек қазақтілді оқырманға да қолжетімді болуы тиіс еді. Сол себепті AmalBooks баспасы мен Choco холдингі бірлесіп, Тынышбайұлының еңбегін қазақша сөйлетті. Бұл қадам еңбекті кеңірек аудиторияға таратуға жол ашты.
AmalBooks баспасының жетекшісі Бақытжан Бұқарбай бұл аударманың елдің мәдени дамуы үшін қаншалықты маңызды екенін атап өтті:
«Мұхамеджан Тынышбайұлының шығармаларын қазақ тіліне аудару – еліміз үшін өте маңызды оқиға. Мұхамеджан Тынышбайұлы – біздің тарихымыздың маңыздылығын дәлелдейтін ғылыми еңбекті сонау патшалық үкімет заманында жазып қалдырған ғалым-тарихшы. Ол сегіз тілді білген ерекше тұлға еді. Алдымен теміржол инженері болып қызмет атқарса, кейін Мемлекеттік Думаның алғашқы депутаты болды. AmalBooks баспасы бұл кітапты қазақ тіліне аудару бастамасын өз мойнына алды, және мен Choco холдингінің басшысы мырза Рамиль Мұхоряповқа және осы жобаны жүзеге асыруға үлес қосқан өзге де мамандарға аса ризамын».
Choco холдингінің өкілі Рамиль Мұхоряпов ұлттық дәстүр мен мәдениетті сақтаудың маңыздылығына тоқталды:
«Бұл кітаптың қазақ тіліне аударылуы – еліміздің тарихы мен өзімізді тереңірек тануға жасалған үлкен қадам. Мұхамеджан Тынышбайұлы – өз дәуірінің көрнекті қайраткері, тарих пен техниканы қатар зерттеген жан-жақты ғалым. Осындай еңбектер арқылы біз өз болмысымызды танып-білеміз. Меніңше, әрбір үйде қасиетті кітаптардан кейін ел мен халықтың тарихын баяндайтын Мұхамеджан Тынышбайұлының сынды еңбектері де болуы тиіс».
Презентацияға қатысушылар
Кітаптың тұсаукесеріне зерттеушілер, тарихшылар, БАҚ өкілдері және автордың есімімен тікелей байланысты жандар жиналды. Солардың ішінде ерекше орны бар – автордың жиені әрі «М. Тынышбайұлы қорының» жетекшісі Нұршакен Жүнісова. Қатысушылар аударманың мәдени мұраны сақтаудағы маңызды рөлін талқылады, сондай-ақ кітаптың мемлекеттік тілдегі жаңа нұсқасының жас ұрпаққа жақын болатынын және еліміздің кітапханаларынан лайықты орын алатынын атап өтті.
Мұхамеджан Тынышбайұлы: тарихшы және мемлекет қайраткері
Мұхамеджан Тынышбайұлы (1879–1937) – қазақ зиялыларының көрнекті өкілі. Оның өмірі мен қызметі бірнеше саланы қамтиды:
- Инженерлік жол: Автор теміржол саласында еңбек етіп, инфрақұрылымды дамытуға қомақты үлес қосты.
- Саяси қызмет: Ол Ресей империясының Мемлекеттік Думасына депутат болып сайланған, бұл оның беделді тұлға болғанын айғақтайды.
- Ғылыми ізденістер: «Қазақ халқының тарихы» – көпжылдық еңбектің жемісі. Бұл жұмыс – қазақ этносының пайда болуы мен қалыптасуы жайында жазылған ең алғашқы әрі маңызды зерттеулердің бірі.
Патшалық цензура кезіндегі мұндай еңбектерді жазудың қиындығы бұл шығарманың құндылығын еселей түседі. Шын мәнінде, Мұхамеджан Тынышбайұлы қазақтардың генеалогиясын, мәдени мұрасын терең талдап, жүйелі ғылыми негіз қалады. Ол қазақ генеалогиясын кесте түрінде реттеп, келешек зерттеулерге берік тұғыр тұрғызды.
«Қазақ халқының тарихы» не жайында баяндайды?
Бұл ғылыми еңбек қазақ халқының қалыптасу жолдарын жан-жақты талдайды:
- Рулардың шығу тегі: Автор қазақ руларының түп-тамыры, туыстық байланыстары мен даму ерекшеліктерін терең зерделейді.
- Тарихи-әлеуметтік қырлары: Қоғамдық-саяси жағдайдың қазақ этносының қалыптасуына ықпалын егжей-тегжей қарастырады.
- Генеалогиялық сызба: Кітапта түрлі рулар арасындағы өзара байланысты көрнекі түрде көрсететін кесте бар, бұл ата-тек желілерін тереңірек ұғынуға көмектеседі.
Шараға қатысушылар бұл фундаменталды еңбектің мемлекеттік тілде жарық көруін өткенімізге деген құрмет пен ізет деп бағалап, «Қазақ халқының тарихы» сынды маңызды кітаптарды мемлекеттік және жекеменшік мекемелер ұдайы қолдап отыруы керектігін атап өтті. Себебі мұндай еңбектер ұрпақтар сабақтастығын нығайтып, ұлттық сана-сезімімізді жетілдіре түседі, сонымен қатар мәдениетіміз бен ғылымымыздың өркендеуіне ықпал етеді.
Қазақ тілінде фундаменталды еңбектерді басып шығару – тарихымызды, салт-дәстүріміз бен әдет-ғұрыптарымызды болашаққа жеткізудің бірден-бір жолы. Сондай-ақ бұл қазақ тілінің ғылым мен білім тілі ретіндегі мәртебесін де күшейтеді.
Мұхамеджан Тынышбайұлының «Қазақ халқының тарихы» кітабы қазақ тілінде 2025 жылдың қаңтар айында сатылымға шығатыны хабарланды.
