2025 жылғы қаңтарда Қазақстандағы тұтынушы сенімділігі: тұтынушы сенімділігінің күрт нашарлауы.
Freedom Finance Global Қазақстан тұрғындарының тұтынушы сенімділігін, инфляция және девальвация бойынша күтулерін зерттегеніне жиырма тоғызыншы ай болды. 2025 жылғы қаңтар айтарлықтай төмендегенін көрсетті және 93,2 пункт деңгейіне түсті, бұл зерттеудің барлық уақытындағы екінші ең төмен көрсеткіш болып табылады. Жағымсыз жауаптар оң жауаптардан басым бола бастады. Оптимизмнің төмендеуі барлық аспектілер бойынша орын алуда, бірақ әсіресе экономикалық жағдайды бағалауда құлдырау байқалады. Инфляциялық бағалау көкөніс пен жеміс-жидек бағасының өсуі аясында да бір айда өсті. Екінші жағынан, инфляциялық күтулер бұрынғы деңгейде қалды, ал девальвациялық күтулер теңгенің қаңтар айының ортасынан бастап нығаюы аясында төмендеді.
Талдаушылар ай сайын Қазақстанда 3 600 сауалнама жинайды, бұл түрлі параметрлерді бағалау үшін жеткілікті іріктеме береді. Зерттеулер әлемнің көптеген елдерінде тұтынушылық сенімділік индекстерін алу үшін пайдаланылатын және United Research Technologies Group компаниясы жергілікті міндеттерге бейімделген әдіснамаға негізделеді. Деректерді жинау әдісі - телефон арқылы сұрау. Пікіртерім сауалнамасы бейімдендірілген: зерттеу респонденттердің ана тілінде жүргізіледі.
Экономиканың болашағы күмәнді
Алдағы 12 айдың көкжиегіндегі экономикалық жағдайдың өзгеруі болжамының қосалқы индексі 15,8 пунктке төмендеп, 2023 жылдың маусымынан бастап ең төменгі көрсеткішке жетті. Экономикалық жағдай жақсарады деп санайтындардың үлесі желтоқсанда 54,9% -дан қаңтарда 45% -ға дейін төмендеді.
Жас бөлінісінде оптимизмнің айлық түсуі барлық топтар бойынша байқалуда. Ең көп нашарлау 60 жастан асқан адамдар арасында тіркеледі, онда оң көзқарастағы респонденттердің үлесі 52-ден 39,5% -ға дейін төмендеді. Бұл көрсеткіш барлық жас топтарының ішіндегі ең нашар көрсеткіш болып табылады. Сондай-ақ, 29 жасқа дейінгі жастар арасында экономикалық жағдайдың жақсаруын күтетіндердің үлесі 10 п.п. астам төмендеді. Дегенмен, бұл жас тобы 49,8% көрсеткішпен көшбасшы болып қала беруде. 45-59 жастағы адамдар арасында жағымдылықтың ең аз төмендеуі тіркелді, олардың ұқсас көрсеткіші 49,9-дан 43,5% -ға дейін түскен.
Өңірлік жоспарда экономикалық ахуал өзгерістерінің болжамы бойынша оптимизмнің төмендеуі іс жүзінде барлық жерде байқалады. Шығыс Қазақстан облысы сирек кездесетін жағдай болды, онда оң жауаптардың үлесі 40,8-ден 44,7% -ға дейін өсті. Дегенмен, қаңтар айының көшбасшылары Шымкент қаласының тұрғындары болды, онда 51,5% жауаптардың оң нұсқаларын таңдады. Үлестік көрсеткіштің ең көп төмендеуі Батыс Қазақстан облысында 61,7% - дан 38% - ға дейін тіркелді. Сондай-ақ бір айда 12 п.п. артық едәуір төмендеу келесі облыстарда байқалады: Қызылорда, Ақтөбе, Алматы, Солтүстік Қазақстан, Атырау және Ақмола облыстары.
Ірі зат сатып алу үшін жағдай рекордтық нашар көрсеткішке дейін төмендеді
Ірі зат сатып алудың қолайлылығын бағалаудың қосалқы индексі желтоқсанмен салыстырғанда 11,8 пунктке төмендеп, 62,3 пунктке жетті. Бұл нәтиже зерттеудің барлық уақытындағы ең төмен нәтиже болды. Ірі зат сатып алу үшін ағымдағы жағдайларды қолайлы деп санайтын қазақстандықтардың үлесі 31,8-дан 26,4% -ға дейін төмендеді.
Жас топтары арасында 60 жастан асқан респонденттер оптимизмнің ең көп төмендегенін көрсетті. Олардың ішіндегі оң жауаптардың үлесі 26,8-ден 19,3% -ға дейін төмендеді, бұл жас топтары арасындағы ең нашар нәтиже болды. Бұл жерде 29 жасқа дейінгі жастар ең жақсы жауап берді - 34,2%, бірақ бұл көрсеткіш қаңтар айына қарағанда 3,9 пайызға аз. Сондай-ақ ірі зат сатып алу үшін ағымдағы жағдайлардың қолайлылығын атап өтетіндер үлесінің айтарлықтай төмендеуі 45-59 жастағы адамдар арасында байқалады: 29,8-ден 23% -ға дейін.
Өңірлік бөліністе осы үштікті қоспағанда, барлық өңірлер бойынша нашарлау орын алады: Жетісу, Атырау облыстары және Астана қаласы. Бұл өңірлерде оң жауаптардың үлесі желтоқсанмен салыстырғанда аздап өсті. Дегенмен, қаңтар айында Қостанай облысы 33,3% көрсеткішпен көш бастады, бұл желтоқсанға қарағанда 4 пайыздық пунктке аз. Ал бірден бірнеше өңірде оң жауаптар үлесінің төмендеуі 10 п.п. астам болды. Ең көп төмендеу Қызылорда облысында тіркеледі - 16 п.п. Сондай-ақ, көрсеткіш Ақмола, Батыс Қазақстан, Маңғыстау және Ұлытау облыстарында 10 пайыздық пунктке төмендеді. Екінші жағынан, ең нашар нәтижені ШҚО респонденттері көрсетті, онда ұқсас көрсеткіш 20,5% -ды ғана құрады, бұл желтоқсандық мәннен 6,2 п.п. аз.
Жеке материалдық жағдай бойынша болжамдардың күрт нашарлауы
Келесі 12 айдың көкжиегінде жеке материалдық жағдайдың өзгеруі болжамының қосалқы индексі де 9,8 пунктке азайып, 2023 жылдың қыркүйегінен бастап ең төменгі көрсеткіш болып шықты. Осылайша көрсеткіш зерттеудің барлық уақытындағы ең төмен екінші көрсеткіш болып табылады. Олардың материалдық жағдайы жақсарады деп санайтындардың үлесі желтоқсанда 50,8% -дан қаңтарда 44,8% -ға дейін төмендеді.
Жас бөлінісінде пессимизмнің айлық өсуі барлық топтар бойынша жүреді. Дегенмен, қалғандарына қарағанда 60 жастан бастап аға буын ерекшеленеді. Осы жас тобындағы жеке материалдық жағдайының жақсаруын күтетіндердің үлесі бір айда 35,9% -дан 23,8% -ға дейін төмендеді. Бұл барлық жас топтары арасындағы қаңтардың ең нашар мәні болды. Сонымен қатар басқа жастарда оң жауаптар үлесінің төмендеуі елеулі емес және шамамен 3-4 п.п. құрады. 29 жасқа дейінгі жастар абсолюттік көшбасшы болып қалуда, олардың ішінде осындай көрсеткіш 66,5% -дан 62,1% -ға дейін төмендеді.
Өңірлік бөліністе көрсеткіштердің нашарлауы Жетісу және Маңғыстау облыстарын қоспағанда, іс жүзінде барлық жерде байқалады. Бұл салаларда жеке материалдық жағдай мәселесінде оптимистік көзқарастағы респонденттердің үлесі 5 п.п. дерлік артты. Осылайша Маңғыстау облысы 59,8% көрсеткішпен қаңтар айының көшбасшысы болды, Екінші жағынан, оң жауаптар үлесінің едәуір нашарлауы Павлодар облысында 51,8% -дан 35,8% -ға дейін тіркеледі. Сондай-ақ, Ақмола мен Қостанай облыстарындағы, сондай-ақ Шымкент қаласындағы осындай үлес бір айда 10 пайыздық пунктке төмендеді. Дегенмен, қаңтарда ең нашар нәтиже Солтүстік Қазақстан облысын көрсетті, онда оң көзқарастағы тұрғындардың үлесі 27,9% -ды ғана құрады, бұл желтоқсанға қарағанда 9,7 пайызға аз.
Халықтың инфляциялық бағасы күрт өсті
Үшінші ай қатарынан Қазақстан тұрғындарының инфляциялық бағалары өсімді көрсетіп отыр, бұл ретте өсу айтарлықтай елеулі болды. Өткен айдың көкжиегінде респонденттердің 51,8% (желтоқсанда - 42,6%) бағаның күшті өсуін көрсетті. Ал жыл көкжиегінде бағаның тез өсуін байқағандардың үлесі осыған ұқсас қарқынмен өсті: желтоқсандағы 52,4% -дан соңғы деректерді жинау сәтінде 57,8% -ға дейін. Осылайша, бірінші көрсеткіш 2023 жылғы қыркүйектен бастап, ал екінші көрсеткіш 2024 жылғы наурыздан бастап ең жоғары көрсеткішке жетті.
Ал қазақстандықтардың инфляциялық күтулері инфляциялық бағалаудан айырмашылығы бейтарап нәтиже көрсетті. Бір айдың көкжиегінде бағаның күшті өсуін күтетін адамдардың үлесі 24,7% -дан 23% -ға дейін төмендеді, ал келесі 12 айдың көкжиегінде бағаның өсуін күтетіндердің үлесі желтоқсанда 25,6% -дан 26,3% -ға дейін аздап өсті.
ҚР Ұлттық Банкінің инфляциялық бағалау және күтулер бойынша осындай зерттеуі бағалау мәселесінде де осындай, бірақ елеулі емес динамиканы көрсетті, ал күтулер мәселесінде айтарлықтай төмендеу болды. Ұсынылған деректерге сәйкес бағаның күшті өсуін күтетіндердің үлесі бір жыл ішінде 30,2% -дан 26,9% -ға дейін төмендеді. Ал бір айдың көкжиегінде осыған ұқсас көрсеткіш 32,8% -дан 23,3% -ға дейін күрт кеміді. Жалпы алғанда желтоқсан айында көрсеткіштер күрт көтерілгеннен кейін оптимизмнің кері қалпына келуі орын алды. Инфляциялық бағалар өсуін жалғастырды. Егер бағаның өсуін бағалау бойынша соңғы айда респонденттердің үлесі 37,8% - дан 39,4% - ға дейін көтерілсе, онда бағаның жылдам өсуін көрсететіндердің үлесі алдыңғы 12 айда 45% - дан 47% - ға дейін ұлғайды.
Жекелеген тауарлар мен қызметтердің ішінде қазақстандықтардың көбісін азық-түлік бағасының айтарлықтай өсуін алаңдатуда. Дегенмен, бұл жолы он алты айда алғаш рет халықтың пікірінше, ең қымбаттаған 4 тауардың тізімі өзгерді. Бұл ТКШ қызметі есебінен болды, оларға тарифтердің күшті өсуін респонденттердің 25% (желтоқсанда 17,2%) байқады. Осылайша бұл атау «Нан және нан-тоқаш өнімдерінен» сәл озып, 4-ші орынды иеленді. Қаңтар айында бірінші орында «Көкөністер мен жемістер» санаты тұр. Олар бойынша бағаның күшті өсуін байқаған адамдардың үлесі зерттеудің барлық уақытында рекордтық 52,7% құрады, бұл желтоқсандық мәннен 30,1% жоғары. Сондай-ақ, осындай көрсеткіш «Ет, құс» бойынша 37,2% -дан 43,5% -ға дейін өсті. Бензин мен ЖЖМ бойынша үлестің 7,4-тен 11,3% -ға дейін айтарлықтай өсуін атап өтейік, бағаны реттеудің күшін жою аясында болуы мүмкін. Дегенмен, халықтың көпшілігі аса байқай қоймаған баға әзірге шамалы өсті. Ресми статистикаға сәйкес, көкөніс пен жеміс-жидек бағасы қаңтарда орта есеппен а/а 3,6% -ға өсті. Бір айда картоп (+ 16%), қырыққабат (+ 8,8%) және қияр (+ 5,4%) қымбаттады. Сол арқылы ресми деректер тұрғындардың көңіл-күйін толық растайды. Ет пен құс бойынша а/а 1,1% құрап, бағаның айтарлықтай өсуі байқалмайды. ТКШ қызметтері қаңтарда орташа есеппен а/а 1,4%-ға өсті. Тарифтердің айлық өсімі тұрғын үйді ұстау және орталық жылыту бойынша 2% -дан астамға тіркеледі.
Девальвациялық күтулер шамалы төмендеді
Қазақстандықтардың девальвациялық күтулері үш ай қатарынан өсіп, зерттеудің барлық уақытындағы рекордтық мәндердің жаңаруынан кейін төмендеді. Қаңтарда доллар бағамы шамамен 1,2% -ға төмендеді, дегенмен сауалнама ақпанда бағамның күшті құлдырауы жағдайында жүргізілгенін ескерсек, тұрғындардың көңіл-күйі біршама жақсарды. Нәтижесінде теңгенің әлсіреуін күтіп отырған қазақстандықтардың үлесі 64,2% -дан 61,3% -ға дейін төмендеді. Ал ай көкжиегінде - 46,1-дан 39,1% -ға дейін.
Жаңа 2025 жылдың басталуы қазақстандықтардың тұтынушылық сенімі мәселесінде теріс болды, көп айлық минимумдар мен индекстің қорытынды көрсеткіші 100 пункттен төмен, бұл жағымсыз жауаптардың оң жауаптардан басым екенін көрсетеді. Барлық өңірлерде және барлық жас санаттарында көңіл-күйдің айтарлықтай және жаппай нашарлауы тіркелді. Бұл ретте оптимизмнің төмендеуі индексті анықтайтын барлық мәселелер бойынша орын алды. Желтоқсанмен салыстырғанда болжам бойынша да, бағалау бойынша да экономикалық жағдайға қатысты оң пікірдегі қазақстандықтардың саны әлдеқайда аз. Нәтижесінде экономикалық ахуалды бағалау зерттеудің барлық уақытында абсолюттік минимумға дейін төмендеді: экономиканың алдыңғы 12 айда жақсарғанын атап өткен адамдар саны осыншама аз болған емес. Сондай-ақ экономикалық болжамдар мәселесіндегі оптимистердің үлесі едәуір төмендеді. Мұның факторлары қаңтар айының соңында басталған қосылған құн салығын ұлғайтуды қызу талқылау, сондай-ақ бензин бағасын реттеуді алып тастау болуы мүмкін. Дегенмен, бұл оқиғалар халықтың инфляциялық күтулеріне әсер еткен жоқ. Сонымен қатар, жеке материалдық жағдай бойынша оптимизмнің айтарлықтай азайғанын атап өтеміз, ол да дегенен көп айлық минимумдарға жетті.
Қаңтарда инфляциялық бағалар мен күтулердің динамикасы инфляциялық бағалардың күрт өсуін ескере отырып, көбіне теріс болды деуге болады. Бұл ең алдымен қаңтар айында көкөніс пен жеміс-жидек бағасының күшті өсуі аясында болуы мүмкін. Тұрғындар сондай-ақ мұны да атап өтулерінің себебі сауалнамаға қатысқан респонденттердің жартысынан көбі көкөніс пен жеміс-жидек бағасының күшті өсуін еске алуында. Бұл тауарлар бойынша мұндай үлес зерттеудің барлық уақытында рекордты болды. Оның үстіне бағалаудың өсуі Ұлттық Банктің осыған ұқсас сауалнамасы бойынша да орын алады. Дегенмен, тұтастай алғанда инфляциялық күтулер бұрынғы деңгейде қалды. Қазақстандықтар бағаның ағымдағы өсуін уақытша деп санауы мүмкін. Оның үстіне қаңтарда және әсіресе ақпан айының басында доллар бағамы бірнеше айдан кейін айтарлықтай төмендеді. Бұл девальвациялық күтулерге де оң әсер етті. Келесі айдың және жылдың көкжиегінде теңгенің әлсіреуін күтетін адамдар азайып барады. Келесі ақпандағы сауалнамада пессимистер үлесінің одан әрі төмендеуін күткен жөн.
Нәтижесінде Қазақстан халқының тұтынушылық сенімін зерттеудің 29-шы толқыны айтарлықтай нашарлап, көп айлық антирекордтарды көрсетті. Қаңтар айында желтоқсан айына қарағанда тұрғындар елдегі экономикалық жағдайға алаңдауда. Егер алдағы айларда қоғамда біз осындай ҚҚС-ты қызу талқылауды көрмесек, теңгенің нығаюымен бірге бұл ақпан және наурыз айларында тұрғындардың көңіл-күйін жақсартуы мүмкін. Оның үстіне инфляциялық күтулер бұрынғы деңгейде қалып отыр, ал Ұлттық банктің пікіртерімі бойынша тіпті төмендеді, бұл тұтынушылық сенімнің қалпына келуіне де көмектесуі мүмкін.
