2025 жылғы 10 маусымда халықаралық қауымдастық Өркениеттер арасындағы диалогтың халықаралық күнін атап өтеді. Бұл күн — Қытай Халық Республикасының бастамасымен БҰҰ-да қабылданған тарихи резолюцияның нақты нәтижесі. Ол әлемдік дипломатияда жаңа кезеңнің басталғанын, халықаралық қатынастардағы мәдениетаралық өзара құрмет пен түсіністікті нығайтуға бағытталған жаңа парадигманың пайда болғанын білдіреді.
Қытайдан бастау алған бастама – бүкіл әлем үшін
2018 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясының 78-сессиясында Қытай ұсынған және бірауыздан қабылданған резолюция өркениеттер диалогына арналған халықаралық күнді белгілеуді көздеді. Бұл шешім ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин жариялаған Ғаламдық өркениеттік бастаманың нақты іске асуы болды.
Идеяның негізі – әрбір өркениеттің құндылығын мойындау, мәдени әртүрлілікті құрметтеу және адамзаттың ортақ болашағы үшін диалог пен гуманитарлық әріптестік арқылы орнықты даму құру.
Қытай әлемге әмбебап даму моделін емес, айырмашылық арқылы байытуды ұсынды. Бұл – үстемдік емес, түсіністікке негізделген тәсіл. Бүгінгі тұрақсыз әрі күрделі геосаяси жағдайда дәл осындай көзқарас ерекше маңызға ие болып отыр.
Жаңа геосаяси құрал – өркениетаралық диалог
Бүгінде өркениетаралық диалог абстракция емес. Бұл – жұмсақ күштің нақты құралы. XXI ғасырда әлемдік ықпал әскери күшпен немесе сауда көлемімен ғана емес, диалог құру, сенім ұялату және ортақ шешім ұсыну қабілетімен өлшенеді.
Қытай, өзінің мыңжылдық мәдени мұрасы мен бейбіт көршілік тәжірибесіне сүйене отырып, халықаралық қатынастар жүйесін қайта қарауға шақырады – қақтығыс емес, өркениеттер симфониясы жолында.
Өркениеттер диалогына арналған халықаралық күннің БҰҰ аясында бекітілуі – бұл тек Пекин үшін дипломатиялық табыс қана емес, сонымен қатар жаһандық мәдениеттің жаңа бағытына бет бұрудың нышаны.
Орталық Азия – мәдени байланыс көпірі
Орталық Азия, әсіресе Қазақстан, өркениеттер тоғысындағы маңызды өңір болып табылады. Біз – Ұлы Жібек жолының мұрагеріміз. Бұл тек сауда жолы емес, білім, руханият және мәдени толеранттылықтың кеңістігі болған.
Қазақстанның «Бейбітшілік. Келісім. Диалог.» ұраны Қытайдың өркениеттік бастамасымен үндеседі. Біздің еліміз мәдениетаралық түсіністікке бағытталған түрлі форматтарда – СВМДА, ТҮРКСОЙ, ИЫҰ, ШЫҰ шеңберінде белсенді жұмыс жүргізіп келеді.
Қытайдың бұл күнді халықаралық деңгейде атап өту бастамасын көтеруі – оның тек экономикалық емес, сонымен бірге жаһандық гуманитарлық көшбасшы ретіндегі жауапкершілігін де айғақтайды.
Жаһандық сын-қатерлер және шешім жолдары
Қазіргі әлем – геосаяси бөлшектену, технологиялық алшақтық, мәдени шекаралар шиеленісінің дәуірін бастан өткеріп жатыр. Бұл сын-қатерлерге оқшаулану арқылы емес, тек өзара құрметке негізделген ынтымақтастық арқылы жауап беруге болады.
Адамзаттың басты мәселелері – климаттың өзгеруі, кедейлік, көші-қон дағдарыстары мен цифрлық теңсіздік – өркениеттер арасындағы сындарлы диалогсыз шешілмейді.
Өркениеттер арасындағы өзара түсіністіктің қажеттілігі адамзат тарихында талай рет дәлелденген. Бүгінде Қытайдың бастамасы арқылы бұл тәсілді жаһандық деңгейде қолдануға мүмкіндік туып отыр.
Өркениеттер арасындағы диалог күні – бұл мереке емес, ескерту. Әлем – ымыраның емес, бірін-бірі тану мен құрметтеудің нәтижесі. Орнықты даму – мәдени өзара түсіністіксіз мүмкін емес. Жаһандық проблемалар – тек бірлескен жауапты талап етеді.
Қытай бұл күнді күнтізбеге енгізу арқылы халықаралық қатынастардың жаңа парағын ашуға мүмкіндік беріп отыр.
Қазақстан да – Шығыс пен Батыстың арасындағы көпір, бейбітшілік пен дамуға бағытталған ел ретінде – бұл жаһандық диалогтың белсенді қатысушысы болады.
Себебі өркениеттер әртүрлі болғанымен, адамзаттың тағдыры – бір.
