Экологиялық саналылық – бүгінде бұл бизнес стратегиялары қалыптасатын, қалалық жобалар әзірленетін және білім беру бойынша күн тәртібі құрылатын жаңа шынайылық. Жастар «жасыл» мәдениетті алға жылжытудағы басты ойыншыға айналуда. Дегенмен, тұрақты әдеттер тұтастықтың бір бөлігіне айналуы үшін жүйелі, дәйекті және еліктіретін тәсіл қажет, деп хабарлайды DKnews.kz.
Қазақстандағы осындай трансформация сардарларының бірі Қазтұтынуодағы Қарағанды университеті (ҚазҚУ) болды, ол тек оқытуға ғана емес, сондай-ақ студенттерді экологияның абстракцияны емес, керісінше нақты іс-әрекеттерді, дағдылар мен кәсіпкерлікті білдіретін шынайы жобаларға тарту арқылы мінез-құлықтың жаңа үлгісін қалыптастыруға бәс тігеді.
«Біз үдемелі экологиялық сын-қатерлер жағдайында өмір сүретін және жұмыс істейтін мамандарды дайындаймыз. Экология біз үшін – жекелеген бағыт емес, керісінше білім берудегі, жобалардағы және тіпті кампус өміріндегі толассыз тақырып» Тұрақты даму және креативті индустриялар ғылыми-зерттеу орталығының директоры, PhD Жартай Жанибек Маратович
«Жаса – көрсет – еліктір» философиясы
ҚазҚУ өзін экологиялық тұрғыдан жауапты университет ретінде ұсынады, мұндағы студенттер — ТДМ және қалдықтарды қайта өңдеу туралы дәрістердің тыңдаушылары ғана емес, сондай-ақ пластикті бөлек жинау және қайта өңдеу, қайталама шикізаттан бұйымдар жасау, іс-шаралардың ішкі экологиялық бағалауы, экоквесттер мен челлендждер, циркулярлық экономика және тұрақты өндіріс бойынша дәрістер сияқты бастамалардың тікелей қатысушылары.
Университетте әдістемелік әзірлемелерден бастап халықаралық экофорумдарға дейін барлығын қамтитын жеті бағыты бар өзіндік Тұрақты даму стратегиясы іске асырылуда. 2022 жылдың қаңтарынан бастап кампустарда сұрыптауға арналған 50 контейнері бар экожүйе жұмыс істейді, қайта өңдеу есебі жүргізіледі (ай сайын 600 кг-ға дейін пластикті), ал студенттердің өздері қалдықтарды қайта өңдеу бойынша шағын цех базасында тәжірибеден өтеді.
Шоғырлану: «3.2.1. Старт!» өсу нүктесі ретінде
Coca-Cola Icecek Kazakhstan және G-Global «жасыл» экономика коалициясы бастамашылық еткен «3.2.1. Старт!» жобасы ЖОО-ның экологиялық күн тәртібін ауқымды қайта құрудың басты катализаторына айналды. Классикалық волонтерліктен айырмашылығы, жоба инфрақұрылым құру, өндірістік циклды енгізу, экоөнімдермен нарыққа шығу сияқты практикалық шешімдерге бағытталған.
«Бұл жоба біз үшін трансформацияға түрткі болды. Студенттер тек қатысып қана қоймай, сонымен қатар бастамашыларға айналды. Біз зертханаларды, коворкингтерді, шағын цехты және тіпті ЖОО логотипі бар экобрендті іске қостық» Жартай Жанибек
Жоба ҚазҚУ-ға экология мен кәсіпкерлікті біріктіруге мүмкіндік берді. Қайта өңделген пластиктен университетте пластикті қайта өңдеу бойынша шағын цех ашу жоспарлануда.
«Ең алдымен біз функционалды өнімдерді шығаруды жоспарлап отырмыз: телефон қойғыштар, жиһаз элементтері, қабырға декорлары, кеңсе тауарлары. Біз дизайнды тұрақтылықты ескере отырып әзірлейміз және болашақта неғұрлым үлкен пішіндерге көшуді – мысалы, көше орындықтарын немесе кампусқа арналған тақтайшалар жасауды жоспарлап отырмыз» Жартай Жанибек
Студенттер «жасыл бизнес» теория емес, нақты нарық екенін көрсете отырып, маркетинг және бизнесті жоспарлау бойынша курстарға қайта өңдеуді біріктірді.
Нәтижелер және тұрақтылық: экология стратегия ретінде
Алғаш қатысу тәжірибесіне қарамастан, ЖОО тамаша нәтижелер көрсетті: дербес жұмыс істейтін эко-көшбасшылар командасы қалыптастырылды; студенттік экобренд іске қосылды; пластикті қайта өңдеу оқу процесінің бір бөлігіне айналды; циркулярлық экономика тақырыбы бойынша студенттік олимпиада өткізілді; экостартаптар әзірленді («Экодрова», «MycoDestruct», «Kezen.kz»), олардың екеуі қаржыландыруды алып, акселерациялық бағдарламаларға өтті.
«Ең күшті мотивация – бұл сіздің идеяңыздың университет, қала, серіктестер қолданатын шынайы өнімге айналып жатқанын көру» Жартай Жанибек
Бизнеспен және қаламен серіктестікте
Университет қайта өңдеушілермен («ВСК-Караганда» ЖШС), экологиялық ұйымдармен және ірі компаниялармен белсенді жұмыс істейді.
«Бизнес-ЖОО-студент – бұл болашақ тізбегі. Біз бизнестің демеуші ғана емес, сонымен қатар тұрақты шешімдердің авторласы болғанын қалаймыз» Жартай Жанибек
ҚазҚУ жоспарында – экостартаптардың «жасыл акселераторын» іске қосу, шағын цехты кеңейту, қайталама шикізаттан көше инфрақұрылымын дайындау, сондай-ақ өңірдегі оқушылармен ағарту жұмыстары бар. 2025 жылы университет экотехнологиялар бойынша жаңа магистрлік бағдарламалар ашты, ТДМ және циркулярлық экономика саласындағы пәндерді кеңейтуде, ғылыми зерттеулер мен цифрландыруға беталысты қолдайды.
«Экология – бұл масштаб туралы емес, бұл жүйелілік туралы. Шағын нәрседен бастаудан қорықпаңыздар. Бұл шағын жеңіс болсын, есесіне ол болашақтың негізіне айналады» Жартай Жанибек
Экологиялық трансформация – бұл тек таңдау мәселесі ғана емес, сонымен қатар көшбасшылық мәселесі. Қазтұтынуодағы Қарағанды университеті қалай ЖОО-ның тұрақты инновациялар алаңына айнала алатынын, студенттердің мінез-құлқын өзгертіп, қала мен бизнес үшін серіктес бола алатынын көрсетуде.
