DKnews.kz үшін эксклюзивті сұхбатта ҚХР-дың Қазақстан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Чжан Сяо 7-ші Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО-ның (CIIE) негізгі қорытындылары, қытай-қазақ сауда-экономикалық ынтымақтастығының перспективалары және Қытайдың ашық әлемдік экономиканы нығайтудағы рөлі туралы айтты.
Бізге сұхбат беруге келіскеніңіз үшін рахмет, мырза Елші. 10 қарашада Шанхайда 7-ші Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО сәтті аяқталды. Биылғы ЭКСПО туралы қысқаша айтып бере аласыз ба?
5-10 қараша аралығында Шанхайда 7-ші Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО және Хунцяо халықаралық экономикалық форумы сәтті өтті. ҚХР Мемлекеттік Кеңесінің Премьері Ли Цян ашылу салтанатына қатысып, бағдарламалық сөз сөйледі. Ашылу салтанатына Қазақстанның Премьер-Министрі Олжас Бектенов бастаған 1500-ге жуық өкіл, көптеген елдердің жоғары лауазымды тұлғалары және 152 ел, аймақтар мен халықаралық ұйымдардың басшылары, саясат, бизнес және академиялық топтардың өкілдері қатысты.
7-ші CIIE ауқымды өтіп, жемісті нәтижелерге қол жеткізді. Ұлттық көрмеге жалпы 77 ел мен халықаралық ұйымдар қатысты, ал көрмеге 129 ел мен аймақтардан келген кәсіпорындар қатысты, оның ішінде 186 кәсіпорын мен мекеме қатарынан жеті рет ЭКСПО-ға қатысты. Биылғы ЭКСПО-ға Fortune 500 тізіміндегі және саланың жетекші 297 компаниясы қатысты, бұл рекордтық көрсеткіш болып табылады. CIIE-дің болжамды мәміле көлемі 80,01 миллиард АҚШ долларын құрап, алдыңғы сессиядан 2,0% жоғары болды.
CIIE өткізу Қытайдың сыртқы әлемге жоғары деңгейдегі ашықтықтың жаңа кезеңін ынталандыру үшін қабылдаған маңызды шешімі болып табылады. Бұл сондай-ақ Қытайдың әлемге нарығын ашу бойынша маңызды шарасы. Импортқа арналған әлемдегі алғашқы ұлттық деңгейдегі көрме ретінде, CIIE 2018 жылдан бері жыл сайын үзіліссіз өткізіліп, үнемі жаңартылып, кеңейіп келеді. Ол Қытай үшін жаңа даму моделін құруға арналған терезе, жоғары деңгейдегі ашықтықты ынталандыру платформасы және бүкіл әлеммен бөлісетін халықаралық қоғамдық өнімге айналды.
Премьер Ли Цян бағдарламалық сөзінде ашықтық Қытайдың негізгі мемлекеттік саясаты екенін атап өтті. Біз антиглобалистік ойлардың өсуіне және біржақтылық пен протекционизмнің артуына тап болған сайын, Қытай сыртқы ашықтық саясатын одан әрі ұстанып, кеңейтіп, жақсартуы керек. Қытай барлық тараптармен бірге ашық әлемдік экономиканы құру үшін жұмыс істеуге дайын.
Global Look Press
Шетелдік көшбасшылар мен халықаралық ұйымдардың басшылары өз сөздерінде CIIE халықаралық сауда, инвестицияларды дамыту және ашық ынтымақтастық үшін маңызды халықаралық платформаға айналғанын, Қытайдың ашықтығын, инклюзивтілігін және үлкен ел ретіндегі жауапкершілігін толық көрсететінін айтты. Барлық тараптар Қытай экономикасы мен дамуының перспективаларына оптимизммен қарайды және "Бір белдеу, бір жол" бірлескен құрылысын ілгерілетуге, экономика, сауда, байланыс, жасыл даму және басқа салалардағы ынтымақтастықты кеңейтуге, еркін сауданы қолдауға және әлемдегі теңдік, прогресс пен тұрақты дамуға ықпал етуге дайын.
Биыл Қытай жетінші рет Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО-ны өткізді. Сіздің ойыңызша, биылғы CIIE-нің негізгі ерекшеліктері қандай?
2018 жылы алғашқы рет өткізілгеннен бері, CIIE халықаралық сатып алу, инвестицияларды ілгерілету, мәдени алмасу және ашық ынтымақтастық үшін платформа болып қызмет етуде. Алғашқы алты CIIE-де 2500-ден астам жаңа өнімдер, технологиялар және қызметтер ұсынылды, ал жалпы болжамды мәміле көлемі 420 миллиард АҚШ долларынан асты.
ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің "CIIE-ны жақсырақ және жақсырақ ету" маңызды тапсырмасы бойынша, 7-ші Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО қойылған мақсаттарға қол жеткізіп, ашықтықтың айқын ерекшеліктері, түрлі-түсті іс-шаралар және ынтымақтастықтың жемісті нәтижелерімен ғаламдық сауда-экономикалық оқиғаға айналды.
Біріншіден, "достар шеңбері" кеңеюде, ал көрме ауқымы жаңарып, дамуда. Алғаш рет көрмеге Норвегия, Бурунди, Мадагаскар және басқа да елдер, сондай-ақ ЮНИСЕФ қатысты. Корпоративтік көрме 360 000 шаршы метр ауқымды сақтап келеді. Мәдени алмасу іс-шаралары үшін көрме алаңы 32 000 шаршы метрден асады және бұл барлық уақыттағы ең үлкені болып табылады. Биылғы CIIE сонымен қатар 780 сатып алу сауда тобы ұйымдастырылды, бұл да барлық уақыттағы ең жоғары көрсеткіш.
Екіншіден, жаңалықтар алуан түрлі және бай, ал алғаш рет жаңа материалдарға арналған арнайы аймақ құрылды. Экспонент-компаниялар көрмеде алғаш рет 450 жаңа өнімдер, жаңа технологиялар және қызметтерді, оның ішінде 100-ден астам әлемдік премьераларды, Азиядағы 40 премьераны және Қытайдағы 200-ден астам премьераларды ұсынды. Алғаш рет техникалық жабдықтар көрме аймағында жаңа материалдарға арналған арнайы аймақ құрылды, ол электрондық материалдар, биологиялық материалдар және арнайы материалдар сияқты жоғары қосылған құнды өнімдерді қамтыды.
Үшіншіден, бұл ашықтық және Қытай нарығының даму жемістеріне жалпы қолжетімділік. Қытай әлемдегі ең үлкен нарыққа айналды. Биылғы CIIE 37 ең төмен дамыған елдерге 120-дан астам тегін стендтер ұсынды және африкалық тауарларға арналған арнайы аймақты кеңейтті, осылайша африкалық тауарлардың Қытай нарығына шығуын қолдады. Ашықтық CIIE-ның негізгі концепциясы болып табылады. Қытай CIIE-ны әлемге Қытайдың үлкен нарығын бөлісу мүмкіндігі ретінде қабылдайды.
Сонымен қатар, Хунцяо халықаралық экономикалық форумы өтті. Негізгі форумнан бөлек, жасанды интеллект, жаңа энергия сақтау және жаңа энергетикалық көліктер сияқты жаңа салалар бойынша кеңестер мен ұсыныстар берген әлемнің түкпір-түкпірінен келген сарапшылар, ғалымдар және салалық көшбасшылар қатысқан 19 қосымша форум өткізілді.
CIIE
CIIE барысында Шыңжаңның сауда делегациясы бизнес мүмкіндіктерін іздеу және "Бір белдеу, бір жол" бірлескен құрылысын ілгерілету үшін Орталық Азия елдері мен Шыңжаң компаниялары үшін тиімді бизнес ынтымақтастық платформасын ұсынған 270 компанияны ұйымдастырды.
Қазақстан Қытайдың жақын көршісі және Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО-ның ескі досы болып табылады. 2018 жылдан бері Қазақстан CIIE-ға белсенді қатысуда, және биыл Премьер-Министр Олжас Әбәуұлы Бектенов та CIIE-ның ашылу салтанатына қатысты. Мырза елші, осы CIIE-ға Қазақстанның қатысуы туралы айтып бере аласыз ба?
Сіз айтқандай, Қазақстан қатарынан жеті рет Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО-ға қатысып, бірде-бір рет қалмаған. Ол CIIE-ның сенімді қолдаушысы және қатысушысы. Әсіресе биыл Қазақстан делегациясының 7-ші Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО-ға қатысуы жоғары деңгейде, ауқымды түрде өтіп, жемісті нәтижелерге қол жеткізді. Қазақстанның Премьер-Министрі Олжас Бектенов CIIE-ның ашылу салтанатына қатысып, сөз сөйледі. Ол CIIE-ның халықаралық ынтымақтастық пен сауданы дамытудағы маңызды рөлін жоғары бағалап, Қазақстан электрондық коммерцияны, цифрлық экономиканы, трансшекаралық логистиканы және жасанды интеллектті, сондай-ақ халықаралық барлау, қаржы және басқа салалардағы ынтымақтастықты белсенді түрде тереңдететінін атап өтті. Премьер-Министр Олжас Бектенов Қытай Премьер-Министрі Ли Цянмен кездесті. Екі тарап екі елдің басшыларының келісімдерін адал орындауға, "Бір белдеу, бір жол" жоғары сапалы құрылысын ілгерілетуді жалғастыруға, экономика және сауда, өндірістік потенциалға инвестициялар, энергетика, пайдалы қазбалар, мәдениет, білім беру салаларындағы өзара тиімді ынтымақтастықты кеңейтуге, сондай-ақ экономикалық жаһандану мен еркін сауданы бірлесіп қорғауға келісті. Кездесу қорытындысы бойынша екі елдің Премьер-Министрлері тиісті ынтымақтастық құжаттарына қол қоюға куә болды. Премьер-Министр Олжас Бектенов Қытайға жұмыс сапары аясында бизнес өкілдерімен бірге қазақстан-қытай инвестициялық дөңгелек үстеліне қатысып, металлургия, энергетика, автомобиль жасау және басқа салаларды қамтитын жалпы сомасы 2,5 миллиард АҚШ долларын құрайтын бірқатар ынтымақтастық келісімдеріне қол қойды.
Gov
CIIE барысында Қазақстан әлемге ашық және жігерлі ұлттық даму бейнесін сәтті көрсетті, бизнес үшін үлкен мүмкіндіктер жасады. Қазақстанның ұлттық павильоны цифрландыру тақырыбына арналды, қазақстандық электрондық коммерцияны, трансшекаралық қаржыны, инвестициялық мүмкіндіктерді, мәдени туризмді және басқа да бай мазмұнды ұсынды, сондай-ақ алдыңғы қатарлы медициналық диагностика, жасанды интеллект технологиялары сияқты жоғары технологиялық өнімдерді көрсетті, бұл жалпы назарды аударды. Көрмеге Қазақстаннан 50-ден астам компания қатысты. Стендтің көлемі алдыңғы жылдармен салыстырғанда екі есеге ұлғайды. Ет, сүт өнімдері, дәнді дақылдар, бал, тоқыма және сусындар сияқты 50-ден астам жоғары сапалы өнімдер ұсынылды және тікелей сатылды, сондай-ақ TikTok сияқты электрондық коммерция платформаларында сатылып, тұтынушылардың ыстық ықыласына ие болды.
Қазақстан Қытай халықаралық импорттық ЭКСПО-ның ескі досы болып табылады және Қытайдың көрмені өткізуіне шешуші қолдау көрсетті. CIIE қазақстандық достардың сенімін ақтайды. Ол әрқашан Қазақстанға өз ұлттық бейнесін көрсету және қазақстандық компаниялар үшін бизнес мүмкіндіктерін іздеу үшін мүмкіндік берді және әрі қарай да пайдалы платформа ұсынатын болады.
Қытай мен Қазақстан екіжақты қатынастардың жаңа "алтын отызжылдығын" құруға ынтымақтастықта, және екі ел арасындағы түрлі салалардағы ынтымақтастық дами беруде. Мырза елші, қытай-қазақ сауда-экономикалық ынтымақтастығының екіжақты қатынастардың дамуына қандай маңызы бар? Екі ел арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықтың қазіргі дамуын қалай бағалайсыз?
Дипломатиялық қатынастар орнатылғаннан бері 32 жыл ішінде қытай-қазақ қатынастары үздіксіз дамып, екі елдің мәңгілік жан-жақты стратегиялық серіктестік деңгейіне жетті, бұл әлемдегі тату көршілік, достық ынтымақтастықтың үлгісін көрсетеді. Биылғы шілдеде ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Қазақстанға мемлекеттік сапармен сәтті барып, Шанхай ынтымақтастық ұйымының Астана саммитіне қатысты, қытай-қазақ қатынастары мен түрлі салалардағы ынтымақтастықтың жаңа жоспарын анықтады.
Экономикалық және сауда ынтымақтастығы қытай-қазақ қатынастарының маңызды бөлігі болып табылады және екіжақты қатынастардың тұрақты және жоғары деңгейде дамуына тұрақты серпін береді. Қытай мен Қазақстан экономикалары бір-бірін жоғары дәрежеде толықтырады және экономикалық және сауда ынтымақтастығында бірегей артықшылықтарға ие. Екі тарап Қытай-Қазақстан ынтымақтастық комитетінің үйлестіруші рөлін, әсіресе Қытай-Қазақстан экономикалық және сауда ынтымақтастығы кіші комитетін толық пайдаланып, даму стратегияларының түйісуін және экономикалық саясаттың үйлесімін жалғастырады, "Бір белдеу, бір жол" бірлескен құрылысының жоғары сапалы ынтымақтастығы мен дамуын белсенді түрде ілгерілетеді, сондай-ақ екі елдің бірлескен дамуына ықпал етеді. Экономикалық және сауда ынтымақтастығын жақсарту мен жаңарту екі елдің халықтары мен кәсіпорындарына нақты пайда әкеледі.
Қазіргі уақытта Қытай Қазақстанның ең ірі сауда серіктесі және маңызды инвестиция көзіне айналды. Екі жақтың саудасы энергетика мен ауыл шаруашылығы өнімдерінен бастап автомобильдер мен электрондық өнімдерге дейін әртүрлі салаларды қамтиды. Қытай кеденінің статистикасына сәйкес, екі ел арасындағы сауда көлемі 2023 жылы 41 миллиард АҚШ долларына жетіп, өткен жылмен салыстырғанда 32% өсті. 2024 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Қытай мен Қазақстан арасындағы тауарлар импорты мен экспортының жалпы көлемі 33 миллиард АҚШ долларын құрап, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 13% өсті. Қазақстан Қытайдың сыртқы саудасында ерекше және маңызды орын алады. Қазақстан Қытайдың Орталық Азиядағы ең ірі сауда серіктесі болып табылады. Қытайдың Қазақстанмен сауда көлемі Қытайдың Орталық Азиядағы қалған төрт елмен сауда көлемінің жиынтығынан асады. Қытай-Қазақстан шекарасындағы Хоргос автомобильдік шекара өткелінде тоңазытқыштар жаңа өнімдерді кедендік рәсімдеудің "жасыл дәлізін" пайдаланып, тауарларды рәсімдеу және шығару уақытын бірнеше күннен бір сағатқа дейін қысқартады. Қытайлық тұтынушылар үйден шықпай-ақ жаңғақтар, құрғақ түйе сүті, сафлор майы және басқа да қазақстандық деликатестерді электрондық коммерция платформалары арқылы сатып ала алады. Сианьдағы Қазақстандық терминал екі ел үшін сауда-логистикалық тарату орталығына айналды, Қазақстан өнімдерінің Вьетнам, Таиланд және басқа елдерге шығуына көмектеседі.
Қытай жағының статистикасына сәйкес, Қытай мен Қазақстан арасында визасыз режим саясаты күшіне енгеннен кейін бір жыл ішінде Синьцзян порттары арқылы екі ел арасында 1,929 миллион адам саяхаттаған, бұл өткен жылмен салыстырғанда 129,18% көп. 2024 жылы Қытайда өткен "Қазақстан туризм жылы" сәтті өтті, ал келесі жылы Қазақстанда "Қытай туризм жылы" өтеді. Қытай мен Қазақстан кадрлар алмасуды, мәдени алмасуды және басқа да іс-шараларды ілгерілету бойынша шаралар қабылдауды жалғастырады, бұл екі ел арасындағы экономикалық және сауда ынтымақтастығының дамуына жаңа серпін беріп, екі елдің кәсіпорындары мен халықтарына пайда әкеледі.
