Болашақты қаржыландыру: Дүниежүзілік банк Қазақстанға фискалдық кірістерді арттыруды ұсынады, деп хабарлайды DKnews.kz.
Қазақстан ұзақ мерзімді инвестициялар мен тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз ету үшін фискалдық кірістерді арттыруы қажет. Бұл туралы Дүниежүзілік банктің «Болашақты қаржыландыру: ұзақ мерзімді инвестициялар үшін кірістерді ұлғайту» атты жаңа есебінде айтылды. Сарапшылардың бағалауынша, 2025 жылы ел экономикасы 4,5-5,0%-ға өседі. Бұл өсімге мұнай өндіру көлемінің ұлғаюы мен фискалдық қолдаудың жалғасуы ықпал етеді.
Экономикалық болжам: өсім бар, бірақ инфляция қаупі сақталуда
Есепте инфляцияның 2025 жылы 7,5-8%-ға дейін, ал 2026 жылы 6%-ға дейін біртіндеп төмендеуі болжануда. Алайда, ұлттық валютаның тұрақсыздығы мен кеңейтілген фискалдық саясат инфляциялық қысымды жоғары деңгейде сақтауы мүмкін. Экономикалық өсімнің негізгі қозғаушы күші мұнай секторы болып қала бермек, бірақ мұнай бағасының құбылмалылығы мен әлемдік сұраныстың төмендеуі тәуекелдерді арттырады.
«Қазақстанның фискалдық саясаты әлі де ынталандырушы сипатқа ие, бюджет тапшылығы 2025-2026 жылдары жоғары болып қала береді. Мемлекеттік қарыз деңгейі қазірше бақылануда, бірақ бюджетті толтыру үшін ішкі қарыз алу мен Ұлттық қор қаражатын пайдалану ұзақ мерзімді тұрақтылыққа қауіп төндіруі мүмкін. Бұл есепте біз фискалдық тәртіпті нығайтудың және кірістер көздерін әртараптандырудың маңыздылығын атап өтеміз» Дүниежүзілік банктің Қазақстандағы тұрақты өкілі Андрей Михнев
Фискалдық саясат: шығындардың өсуі және тұрақтылық мәселелері
Дүниежүзілік банк Қазақстанның қаржылық тұрақтылығына қауіп төндіретін бірқатар факторларды атап өтті. Елдегі мемлекеттік шығыстар деңгейі жоғары, инфрақұрылымды жаңарту және халыққа сапалы мемлекеттік қызметтерді ұсыну үшін бюджет кірістерін арттыру қажет.
Есепте көрсетілген негізгі тәуекелдер мыналарды қамтиды:
- Мұнай бағасының төмендеуі және жаһандық сұраныстың азаюы, бұл бюджет кірістеріне теріс әсер етуі мүмкін.
- Мемлекеттік шығыстардың ұлғаюы және фискалдық тәртіптің әлсіреуі.
- Климаттың өзгеруінен туындайтын табиғи апаттардың инфрақұрылымға және экономикалық белсенділікке тигізетін кері әсері.
Салықтық реформалар: кірістерді арттыру қажеттілігі
Дүниежүзілік банк зерттеуінде Қазақстандағы салықтық түсімдер деңгейі басқа елдермен салыстырғанда төмен екені атап өтілді. Бұл денсаулық сақтау, білім беру және инфрақұрылымдық жобалар сияқты негізгі мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландыру мүмкіндіктерін шектейді. Осыған байланысты, сарапшылар салық жүйесін жетілдіруге бағытталған кешенді реформалар бағдарламасын ұсынды.
Негізгі ұсыныстар:
- Прогрессивті табыс салығына көшу, бұл бюджеттік кірістерді әділ бөлуге мүмкіндік береді.
- Тиімсіз салықтық жеңілдіктерді кезең-кезеңімен жою, өйткені олар бюджетке пайда әкелмейді.
- ҚҚС (Қосылған құн салығы) реформасы, оның әкімшілігін жетілдіру.
- Экологиялық салықтарды енгізу, атап айтқанда, ластайтын отын түрлеріне және зиянды шығарындыларға салық салуды арттыру.
- Салықтық әкімшілендіруді жақсарту, бұл көлеңкелі экономиканың үлесін азайтуға және салық жинауды арттыруға көмектеседі.
Инфрақұрылым: инвестицияларды арттыру қажет
Қазақстандағы инфрақұрылымның қазіргі жағдайы мемлекеттік қаржыландыруды ұлғайтуды талап етеді. Көлік желілері тозған, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта мәселелер бар, энергетика саласында да жаңғыртуды қажет ететін аймақтар көп. Инфрақұрылымдық даму экономикалық өсімнің басты факторларының бірі болып табылады. Сондықтан мемлекет бұл секторға басымдық беруі тиіс.
Алайда, бұған қажетті қаржы тек салықтық түсімдер артуы есебінен қамтамасыз етілуі керек. Егер бюджет тапшылығы Ұлттық қордың есебінен жабыла берсе, ұзақ мерзімді перспективада макроэкономикалық тұрақтылыққа қауіп төнуі мүмкін.
Қорытынды: құрылымдық өзгерістер қажет
Дүниежүзілік банк есебінде Қазақстанның экономикалық және қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін келесі шараларды жүзеге асыру ұсынылады:
- Салықтық әкімшілендіруді күшейту және салық төлеуден жалтарумен күресу.
- Әлеуметтік әділеттілікті ескере отырып, салық жүйесін жетілдіру.
- Мемлекеттік кірістердің көздерін әртараптандыру және мұнайға тәуелділікті азайту.
- Мемлекеттік шығыстарды қатаң бақылау және олардың тиімділігін арттыру.
- Ұлттық қор қаражатын ағымдағы бюджет қажеттіліктеріне пайдалануды шектеу.
Егер Қазақстан осы реформаларды сәтті жүзеге асырса, ел ұзақ мерзімді экономикалық өсімді қамтамасыз етіп, қаржылық тұрақтылықты сақтап қала алады.
