Қазақстанның бағалы қағаздар нарығын дамыту: жаңа ережелер мен Орталық депозитарийдің жаңғыруы, деп хабарлайды DKnews.kz.
Қаржы нарығындағы жаңа дәуір
2025 жылдың 30 қаңтарында Қазақстан Республикасының Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі (ҚНРДА) «Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілеріне бағалы қағаздар нарығын дамыту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» қаулы қабылдады. Бұл өзгерістер қаржы операцияларын жеңілдету, бағалы қағаздармен жұмыс істеудің ашықтығын арттыру және қазақстандық қор нарығының дамуын жеделдету мақсатында енгізілді.
Негізгі жаңашылдықтар мәмілелерді тіркеу жүйесін кеңейту, есеп айырысу рәсімдерін оңтайландыру, Орталық депозитарийдің қызметтерін халықаралық деңгейге шығару, шот операторы институтын енгізу және шетелдік бағалы қағаздарға қызмет көрсету мүмкіндіктерін арттыру бағытында жүзеге асырылды.
Бұл жаңалықтар инвесторларға қалай әсер етеді? Қазақстандық қаржы нарығының жаңа мүмкіндіктері қандай? Осы сұрақтарға жауап іздеп көрейік.
Bloomberg және Reuters арқылы мәмілелерді тіркеу
Қазақстандық қор нарығындағы маңызды өзгерістердің бірі – мәмілелерді тіркеу жүйесін жаңарту. Бұрын мәмілелерді тек дәстүрлі әдіспен тіркеуге болатын болса, енді оларды Bloomberg және Reuters сияқты халықаралық қаржы платформалары арқылы тіркеуге мүмкіндік беріледі.
Неліктен бұл маңызды?
- Қаржы нарығының өтімділігі артады – шетелдік инвесторлар қазақстандық бағалы қағаздарға оңай қол жеткізе алады.
- Мәмілелерді тіркеу процесі тездетіледі – қатысушылар үшін әкімшілік жүктеме азаяды.
- Орталық депозитариймен интеграция жақсарады – енді мәмілелер бойынша бұйрықтар тікелей Bloomberg және Reuters арқылы беріледі.
Бұл жаңашылдық Қазақстанның қаржы нарығын әлемдік стандарттарға жақындатады және инвесторлар үшін тартымды етеді.
Орталық депозитарий – өңірлік қаржы орталығы
Қазақстанның Орталық депозитарийі енді өңірлік қаржы есеп айырысу хабы ретінде қызмет ете алады. Қаулыға сәйкес, Орталық депозитарий мәмілелерді тек Қазақстан қор биржасы (KASE) арқылы ғана емес, сонымен қатар АХҚО (Астана халықаралық қаржы орталығы) мен шетелдік биржалар арқылы да есептейді.
Бұл өзгеріс нені білдіреді?
- Қазақстан өңірлік қаржы орталығына айналады – шетелдік қатысушылар үшін есеп айырысу қызметтері қолжетімді болады.
- Бағалы қағаздар нарығына шетелдік компаниялар қызығушылық танытады – халықаралық биржалармен өзара әрекеттесу жеңілдейді.
- Қор нарығының инфрақұрылымы күшейеді – инвесторлар үшін қауіпсіздік пен ашықтық артады.
Бұл өзгерістер Қазақстанның халықаралық қаржы жүйесіндегі беделін арттыруға мүмкіндік береді.
Шот операторы институтын енгізу
Қазақстанда шот операторы институтын енгізу көзделіп отыр. Бұл механизм әлемдік тәжірибеде кең таралған және Еуропалық Одақ, Түркия, Израиль және басқа елдерде сәтті қолданылып келеді.
Шот операторы дегеніміз не?
- Бұл кәсіби нарық қатысушысы, ол депоненттердің шоттарын басқаруға көмектеседі.
- Ол банктермен, брокерлермен және шетелдік депозитарийлермен жұмыс істейді.
- Клиенттердің атынан мәмілелер жасай алады және есеп айырысуларды жеңілдетеді.
Бұл механизм шетелдік қаржы ұйымдарының Қазақстанның қор нарығына кіруін жеңілдетеді. Олар Орталық депозитарийде өз аттарына жеке шоттар ашып, операцияларды қазақстандық банктер арқылы жүргізе алады.
Пайдасы қандай?
- Шетелдік инвестициялардың көлемі артады.
- Жергілікті нарықтың ашықтығы күшейеді.
- Инвесторлар үшін транзакциялар жылдамырақ және тиімдірек болады.
Бұл бастама Қазақстанның қор нарығының бәсекеге қабілеттілігін арттырып, жаһандық инвесторлар үшін тартымды орталыққа айналуына мүмкіндік береді.
Американдық бағалы қағаздармен жұмыс істеу мүмкіндіктерін кеңейту
2023 жылы Орталық депозитарий The Bank of New York Mellon (BNY) банкінен шот ашып, АҚШ-тың қор нарығындағы бағалы қағаздарды есепке алу және сақтау жүйесін оңтайландырды.
Нәтижесінде:
- Қазақстандық инвесторлар американдық акциялар мен облигацияларға делдалсыз қол жеткізе алады.
- Транзакциялық шығындар төмендейді.
- Қаржы құралдарының қауіпсіздігі мен ашықтығы артады.
Сонымен қатар, Орталық депозитарий АҚШ Салық қызметінен (IRS) Qualified Intermediary (QI) мәртебесін алды.
QI мәртебесі не береді?
- Салық мөлшерлемелерін төмендету – АҚШ бағалы қағаздарынан алынатын кірістерге жеңілдіктер беріледі.
- Қосарланған салық салуды болдырмау – инвесторлар үшін салық жүктемесі азаяды.
- Салықтық құжаттаманы жеңілдету – күрделі әкімшілік процедуралар қысқартылады.
Бұл өзгерістер Қазақстанның Орталық депозитарийін әлемдік деңгейдегі қаржы институтына айналдыруға мүмкіндік береді.
2025 жылы Қазақстан қор нарығы айтарлықтай өзгерістерге ұшырауда. ҚНРДА қабылдаған реформалар:
✅ Мәмілелерді тіркеуді оңайлату – Bloomberg және Reuters арқылы.
✅ Орталық депозитарийді халықаралық деңгейге шығару.
✅ Шот операторы институтын енгізу – шетелдік инвесторлар үшін қолжетімділікті арттыру.
✅ Американдық бағалы қағаздармен жұмыс істеу жүйесін жетілдіру – QI мәртебесін алу арқылы.
Бұл қадамдар Қазақстанды өңірлік қаржы орталығы ретінде нығайтып, халықаралық инвесторлар үшін тартымды нарыққа айналдырады.
