Қазақстанда, жаһандық үрдістердің таза энергия көздеріне көшуімен қатар, атом электр станциясын (АЭС) салу мәселесі барған сайын өзекті бола түсуде. Қуаттылыққа деген сұраныстың артуы және сенімді энергия көздеріне деген қажеттілік жағдайында, ел үкіметі өз АЭС-ін құру мүмкіндігін қарастыруда. Бұл қадам Қазақстанға өзінің энергетикалық қауіпсіздігін нығайтып қана қоймай, Орталық Азиядағы ядролық индустрияның көшбасшысы болуға мүмкіндік береді. АЭС құрылысы жаңа технологияларды тарту, халықаралық ынтымақтастық пен инвестициялар үшін жаңа мүмкіндіктер ашады, бұл елдің тұрақты экономикалық дамуына үлес қосады.
Алайда, перспективалармен қатар, бұл жобаға қатысты қауіпсіздік, экология және қоғамның қолдауы секілді көптеген сұрақтар туындайды. Бұл аспектілер халықаралық Assystem компаниясының атом өнеркәсібін дамыту жөніндегі сарапшысы Эдгар Сибергермен сұхбатта талқыланады. DKnews.kz бас редакторы Арман Қоржымбаевпен әңгімеде Сибергер Қазақстанның өз алғашқы атом электр станциясын салу жолындағы қиындықтар мен мүмкіндіктер жайлы ойларымен бөліседі.
vk.com/@hsespbeurasia-5
Сіздің ойыңызша, Орталық Азиядағы Қазақстанның стратегиялық орналасуы ядролық энергетика саласындағы шешімдер қабылдауға, әсіресе көршілес елдерге қатысты қалай әсер етеді?
Қазақстан, Орталық Азиядағы ең ірі ел бола отырып, әсіресе энергетика тұрғысынан өңірде маңызды рөл атқарады. Оның стратегиялық орналасуы және әлемдегі ең ірі уран қорларының болуы Қазақстанды ядролық энергетикадағы маңызды ойыншыға айналдырады. Бұл саладағы шешімдер қабылдау көбінесе көршілес елдер мен халықаралық серіктестерге тәуелді. Қазақстан Ресей, Қытай және басқа елдермен ядролық энергетика саласында белсенді ынтымақтастық орнатуда, бұл тиімді өңірлік энергетикалық жүйелерді құру мүмкіндіктерін ашады. Мұндай ынтымақтастық Қазақстанға өз энергетикалық тәуелсіздігін нығайтуға және өңірдегі тұрақтылықты қамтамасыз етуге көмектеседі.
Сіздің ойыңызша, ядролық және энергетикалық жобалар бойынша халықаралық ынтымақтастықты басқаруда қандай механизмдер тиімді, және оларды Қазақстанның АЭС құрылысы жоспарына қалай қолдануға болады?
Халықаралық аренада табысты ынтымақтастықтың негізгі механизмдері ашықтық, сенім және айқын құқықтық шеңберлер болып табылады. Серіктестермен ұзақ мерзімді және тұрақты қатынастарды орнату маңызды, олар ортақ мүдделерге негізделуі керек. Қазақстан үшін бұл ХАЭА сияқты халықаралық ұйымдарға белсенді қатысуды және жетекші ядролық державалармен екіжақты келісімдерді дамытуды білдіреді. Бұл механизмдерді Қазақстанда АЭС салу жобаларына қолдану озық технологияларды тартуға ғана емес, сонымен қатар мұндай жобаларды сәтті іске асыру үшін өте маңызды қауіпсіздік стандарттарын сақтауға мүмкіндік береді.
Сіздің ойыңызша, Қазақстан АЭС құрылысы жоспарларын ілгерілету барысында ядролық индустрияда қандай жаңа мүмкіндіктерді пайдалана алады?
Қазақстан тек уран жеткізуші ретінде ғана емес, сонымен қатар ядролық энергия өндіруші ретінде де бірегей мүмкіндіктерге ие. Таза энергия көздеріне қызығушылықтың артуы жағдайында Қазақстан шағын модульдік реакторларды (ММР) дамытуда көшбасшы бола алады, олар энергиямен жабдықтау үшін неғұрлым икемді және экономикалық тұрғыдан тиімді шешімдер ұсынады. Сондай-ақ, ядролық қалдықтарды қайта өңдеу технологияларын әзірлеу және енгізу жөніндегі халықаралық жобаларға қатысу мүмкіндігін қарастырған жөн, бұл елдің атом өнеркәсібінде қосылған құнды айтарлықтай арттыра алады.
Сіздің кәсіби тәжірибеңізге сүйене отырып, қазақстандық үкімет шетелдік инвестициялар мен сараптаманы тарту және жобаның сәттілігін қамтамасыз ету үшін қандай шаралар қабылдай алады?
Шетелдік инвестициялар мен сараптаманы тарту үшін Қазақстан инвесторлар үшін қолайлы жағдайлар жасауды шоғырландыруы қажет. Бұл айқын және болжамды құқықтық шеңберлерді әзірлеуді және енгізуді, инвестициялық ортаның ұзақ мерзімді тұрақтылығын қамтамасыз етуді, сондай-ақ келісімшарттарды жасасу процесінде ашықтықты қамтамасыз етуді қамтиды. Сонымен қатар, ядролық саладағы жетекші әлемдік компаниялармен серіктестік қарым-қатынастарды орнату маңызды, олар қажетті білім мен технологияларды ала алады. Қазақстан сондай-ақ стратегиялық инвесторларды тарту үшін салық жеңілдіктері мен басқа да қаржылық ынталандыру мүмкіндіктерін қарастыруы керек.
Ядролық жобалардың сәттілігі үшін қоғамның қолдауы қаншалықты маңызды? Француз ядролық реттеушісі өз энергетикалық стратегиясын қолдау және жалпы халықпен тиімді қарым-қатынас орнату үшін әдетте қандай механизмдерді қолданады?
Қоғамның қолдауы кез-келген ядролық жобаның сәттілігі үшін маңызды рөл атқарады. Францияда, мұнда ядролық энергия электр энергиясының негізгі көзі болып табылады, реттеушілер халықпен байланысқа үлкен мән береді. Негізгі механизмдер қауіпсіздік, экологиялық аспектілер және ядролық энергетиканың артықшылықтары туралы ашық ақпараттандыруды қамтиды. Жүйелі түрде қоғамдық тыңдаулар, жергілікті қауымдастықтармен кездесулер және білім беру бағдарламалары өткізіледі. Адамдарға сұрақтар қоюға және оларға жауаптар алуға мүмкіндік беру маңызды, бұл сенімділік тудырады және алаңдаушылықты азайтады. Қазақстан бұл тәжірибеге назар аударып, өз жағдайларына бейімдеуі керек, осылайша ядролық бастамаларының кең қолдауына қол жеткізуі үшін.
Қызықты сұхбат пен құнды ойлар үшін көп рахмет, Эдгар!
Осы маңызды мәселелерді талқылауға мүмкіндік бергеніңіз үшін рахмет! Мен Қазақстанның Орталық Азиядағы ядролық индустрияның көшбасшысы болуға барлық мүмкіндігі бар екеніне сенімдімін.
