Қазан айында Қазақстандағы тұтынушылық сенім индексі қатарынан екінші айдың өсімін көрсетіп, 104,5 пунктке жетті, бұл 2024 жылғы барынша жоғары көрсеткіш болды. Респонденттердің көңіл-күйі бес субиндекстің төртеуі бойынша жақсарды. Ең көп ұлғаю бір жылдың көкжиегіндегі жеке материалдық жағдайдың өзгеру болжамы бойынша болды. Өткен жылғы қазанмен салыстырғанда CCI экономикалық жағдайдағы өзгерістерді бағалаудың айтарлықтай жақсаруының арқасында 1,2 пунктке өсті, деп хабарлайды DKnews.kz.
Келесі 12 айдың көкжиегінде жеке материалдық жағдайдың өзгеруі болжамының қосалқы индексі 3,4 пунктке өсіп, 132,5 пунктке жетті, бұл 2024 жылдың үздік нәтижесі болып табылады. Материалдық жағдайымыз жақсарады деп санайтындардың үлесі қыркүйектегі 48,1% -дан қазан айында 50% -ға дейін өсті.
Өңірлік жоспарда жеке материалдық жағдайдағы өзгерістердің болжамы бойынша жағымдылықтың неғұрлым ұлғаюы Ақмола және Батыс Қазақстан облыстарында байқалады, онда оң жауаптардың үлесі тиісінше 13,7 және 13,5 п.п. өсті. Дегенмен, Қызылорда облысы көшбасшы болып қала беруде, онда жеке материалдық жағдайды жақсартуды болжайтындардың үлесі таяудағы 12 айда 61,6% -ды құрады. Ең нашар жауап берген Ұлытау облысы болды, мұнда бұл көрсеткіш, керісінше, 46 п.п.-тен 23,3%-ға дейін құлады.
Қыркүйекпен салыстырғанда экономикада болған өзгерістерді бағалау қосалқы индексі айтарлықтай жақсарды, ол тура 3 тармаққа өсіп, 82,6 пунктті құрады. Бұл нәтиже 2023 жылдың қараша айынан бергі ең жоғары көрсеткіш болып табылады. Экономикада қолайлы өзгерістер болды деп есептейтін қазақстандықтардың үлесі 17,4% -дан 18,7% -ға дейін өсті. Есесіне жағымсыз жауаптар үлесі 42,4% -дан 39,6% -ға дейін айтарлықтай төмендеді.
Өңірлік бөліністе Жамбыл облысы ең үлкен ілгерілеуді көрсетті, онда оң жауаптар үлесі 15,5% -дан 28,1% -ға дейін өсті. Бұл нәтиже қазан айындағы барлық өңірлердің ішіндегі ең үздік нәтиже болды. Сондай-ақ, үлкен айлық өсім Алматы және Батыс Қазақстан облыстарында тіркеледі, онда бұл көрсеткіш 7,1 п.п. өскен. Екінші жағынан, ең нашар жауап берген Ұлытау облысының респонденттері болды, онда оң жауаптар үлесі бір айда 13,8% -дан 9,3% -ға дейін төмендеді.
Қазан айында Қазақстан тұрғындарының инфляциялық бағасы қыркүйек айындағы айтарлықтай өсімнен кейін тағы да төмендеді. Өткен айда респонденттердің 37,5% (қыркүйекте - 39,7%) бағаның күшті өсуін көрсетті. Ал жыл көкжиегінде бағаның тез өсуін байқағандар үлесі айтарлықтай төмендеді: қыркүйектегі 50,8% -дан - соңғы деректер жинау сәтте 47,5% -ға дейін. Айта кетейік, екі көрсеткіш те зерттеудің барлық уақытында рекордтық ең төменгі көрсеткіш болды.
Ал қазақстандықтардың инфляциялық болжамдары, керісінше, қыркүйекпен салыстырғанда биылғы ең жоғары мәндерді жаңартып, өсімді көрсетті. Бір айдың көкжиегінде бағаның күшті өсуін күтетін адамдардың үлесі 19,9%-дан 21,9% -ға дейін өсті, келесі 12 айдың көкжиегінде бағаның өсуін күтетіндердің үлесі қыркүйектегі 24,9% -дан соңғы пікіртерім сәтінде 25,4% -ға дейін өсті.
ҚР Ұлттық банкінің инфляциялық бағалау және күтулер бойынша осындай зерттеуі көп айлық минимумдарды жаңартып, сондай-ақ инфляциялық пессимизмнің азайғанын көрсетті. Ұсынылған деректерге сәйкес бағаның күшті өсуін күтетіндердің үлесі бір жыл ішінде 24,3% -дан 19,9% -ға дейін төмендеді. Ал бір айдың көкжиегінде осыған ұқсас көрсеткіш 19,5% -дан 18,1% -ға дейін төмендеді. Инфляциялық бағалар да айтарлықтай төмендегенін көрсетті. Егер бағаның өсуін бағалау бойынша соңғы айда респонденттер үлесі 29-дан 27,9% -ға дейін азайса, өткен 12 айдағы бағаның жылдам өсуін көрсететін үлесі 42,7-ден 39,4% -ға дейін төмендеді, бұл 2019 жылғы қаңтардан бастап ең төмен мән болып табылады.
Жекелеген тауарлар мен қызметтердің ішінде респонденттердің көпшілігін азық-түлік өнімдеріне бағаның айтарлықтай өсуі әлі де алаңдатуда. Халық үшін айтарлықтай қымбаттаған топ-4 тауарлардың тізімі соңғы жыл бойы өзгеріссіз қалып отыр. Оған «Ет және құс», «Сүт және сүт өнімдері», «Нан және нан-тоқаш өнімдері» және «Көкөністер мен жемістер» санаттары кіреді. Инфляциялық бағалаудың төмендеуіне қарамастан, орта есеппен жоғарыда аталған барлық өнімдер бағасының күшті өсуін байқаған адамдардың үлесі қыркүйекпен салыстырғанда 2,2 п.п. өсті. Ет және құс бойынша үлес көрсеткіші 36,1% -дан 40,2% -ға дейін өсті, бұл биылғы үшінші нәтиже болып отыр. Сондай-ақ, жемістер мен көкөністерді таңдаған адамдардың үлесі айтарлықтай өсті (+ 3,5 п.п.), бұл маусымдық арзандатудың аяқталуымен байланысты. Ресми статистикаға сәйкес, ет пен құс бағасы қазан айында а/а 0,2% -ға ғана өскен. Жемістер мен көкөністер қыркүйекпен салыстырғанда 0,3% арзандады, алайда жекелеген атаулар (қияр, қызанақ, цитрус) а/а 7-10% өскен.
Қазақстандықтардың девальвациялық болжамдары қазан айында айтарлықтай өсіп, доллар бағамының 496 теңгеге дейін өсуі аясында зерттеудің барлық уақытында жаңа рекордтық көрсеткіштерге жетті. Сауалнама қорытындысы бойынша теңгенің әлсіреуін күтіп отырған қазақстандықтардың үлесі 57,5-тен 59,3% -ға дейін өсті. Ал бір айдың көкжиегінде ол 35,2-тен 40,5% -ға дейін өсті. Айта кетейік, 2023 жылғы қазанмен салыстырғанда пессимистер үлесі бірінші сұрақ бойынша 5,4 п.п., екінші сұрақ бойынша 6,1 п.п. өсті.
Қазанда инфляциялық бағалар мен күтулердің динамикасы тамыз бен қыркүйектегі келеңсіз оқиғалардан кейін бүкіл өңір бойынша оң болды. Барлық дерлік елдерде инфляцияға қатысты барлық мәселелер бойынша пессимизмнің төмендеуі тіркелді, ал кейбіреулері бойынша тіпті рекордтық минимумдар жаңартылды. Қазақстанда ғана инфляциялық көңіл-күй динамикасы әртүрлі бағытта болды. Онда инфляциялық күтулер өсті, ал инфляция бағасы айтарлықтай төмендеп, рекордтық минимумдарды жаңартты. Қырғызстанда да қыркүйек айындағы күрт өсімнен кейін инфляциялық баға айтарлықтай төмендеді. Сондықтан бұл жерде көрсеткіштердің қалыпқа келуі туралы ғана айтуға болады, бірақ рекордтық минимумдар туралы емес. Тәжікстанда да инфляциялық бағалаудың осындай динамикасы байқалады. Бірақ белгіленген өзгерістер әлі де жазғы мәндерден әлдеқайда жоғары, себебі бұл елде тамыз-қыркүйек айларында өсім неғұрлым жоғары болып шықты. Өзбекстанда да инфляциялық баға мен күтулер төмендеді, бірақ соншалықты елеулі емес. Ол жерде шілде айындағы бағадан әлдеқайда нашар баға бар. Дегенмен инфляциялық күтулер бойынша жаңа минимумға қол жеткізілді.
Орталық Азия елдеріндегі девальвациялық күтулер тұтастай алғанда өсімді көрсетті. Тәжікстаннан басқа барлық елдерде дерлік ұлттық валютаның әлсіреуі байқалады. Айта кетейік, қыркүйек айындағы үзілістен кейін Қазақстанда девальвациялық күтулердің өсуі жалғасуда. Бұл ретте көрсеткіштер зерттеудің барлық уақытында жаңа абсолюттік рекордтарға жетті. Өзбекстанда девальвациялық күтулер де өсті, бірақ олардың қарқыны әлдеқайда төмен. Бұл үшінші ай қатарынан сомның біртіндеп әлсіреуі аясында болды. Қырғызстанда наурыз айынан бері алғаш рет сомның аздап әлсіреуінен кейін девальвациялық күтулер айтарлықтай өсті. Алайда оның жалғасатынын күтетіндердің үлесі өткен жартыжылдықтың орташа мәндері шеңберінде қалып отыр. Тек Тәжікстанда ғана динамика бейтарап болды, бірақ енді көбірек адам бір айдан кейін сомонидің әлсіреуін күтіп отыр. Екінші жағынан, бір жылдың көкжиегіндегі бағам бойынша пессимистердің үлесі азайды.
Орталық Азиядағы төрт ел халқының тұтынушылық сенімін зерттеудің он алтыншы толқыны елдер мен негізгі мәселелер бөлінісінде әртүрлі нәтижелер көрсетті. Екі мемлекетте тұтынушылық сенімділіктің айтарлықтай өсуі байқалады, ал қалған екі елде керісінше жағдай орын алады. Бір жыл бұрын түрлі позицияда болған Қырғызстан мен Өзбекстан арасындағы үлкен алшақтықтың қысқарғанын ерекше атап өткен жөн. Осыдан келіп, жауабы алдағы айларда белгілі болатын сұрақ туындайды: Қырғызстандағы индекстің кезекті төмендеуі теріс трендтің бастауы бола ма? Өзбекстан бойынша да осындай, бірақ қарама-қарсы мәселе туындайды, онда өсім жылдамдатылды, ал CCI 2024 жылдың ең жоғарғы деңгейіне жақындады. Қазақстан да оңтүстіктегі көршісінен артта қалмай, биылғы жылдың үздік нәтижесін көрсетіп отыр. Тәжікстанда тұрғындардың жекелеген мәселелер бойынша пікірлерінің күрт және қызықты өзгеруі орын алды, бұл жерде оның келесі айдың нәтижелеріне қалай әсер ететінін көру қызықты болады. Зерттеудің осы толқынының тағы бір маңызды оқиғасы қатарынан екі ай теріс жағдайдан кейін инфляциялық бағалар мен халықтың күтулерінің жаппай жақсаруы болды. Бұл ретте бірнеше елдегі толық қалпына келуді сөз ету әлі ерте. Сонымен қатар девальвациялық күтулер барлық жерде өсімді көрсетті. Нәтижесінде қазанды Орталық Азия үшін халықтың көңіл-күйінің құрылымдық өзгеруі тұрғысынан маңызды деп атауға болады.
«2024 жылғы қазан Орталық Азия елдері үшін біркелкі болып шықты. Қазақстанда екінші ай қатарынан тұтынушылық сенім индексінің өсуі тіркелді. Алайда бұл жолы индекстің өсуі әлдеқайда айқын байқалды және ол 2024 жылы ең жоғары мәнге жетті. Жеке материалдық жағдайдағы өзгерістер бойынша тұрғындардың болжамдары мен бағалауларының жақсарғанын атап өтейік. Оның үстіне ірі сатып алулар үшін қолайлы жағдайларды бағалау қалпына келтірілді. Өзбекстанда да индекстің оң динамикасы тіркелді. Оның үстіне қыркүйектегі үзіліс өсімге кедергі келтірмеді және оның қарқыны да едәуір жақсарды. Индекс биылғы жылдың наурыз айынан бері жақсы көрсеткіштерге жетті, одан кейін өзбекстандықтардың көңіл-күйінде күрт өзгерістер болды. Экономикалық жағдайдағы өзгерістерді бағалауда айтарлықтай жақсару байқалады. Сондай-ақ, олардың материалдық жағдайы соңғы жылы жақсарды деп санайды. Осылайша өткен жылғы қазанмен салыстырғанда индекс тек 1,9 пунктке азайып, алдыңғы алшақтықты қысқартты. Екінші жағынан, Қырғызстанда қазан айында екінші ай қатарынан CCI құлады. Естеріңізге сала кетейік, бұған дейін бұл елдегі тұтынушылық сенім алты ай бойы өскен болатын. Оның үстіне бұл жолы құлдырау қыркүйекке қарағанда анағұрлым айқын болды және Өзбекстаннан алшақтық едәуір қысқарды. Мұның бәрі бұған дейін өсімнің негізгі драйвері болған экономикалық жағдайдың өзгеруіне қатысты оң пікірдің азаюынан болды. Жалпы, қалған барлық мәселелер бойынша да пессимизмнің артуы байқалады. Дегенмен 2023 жылғы қазанмен салыстырғанда индекс әлі де 8 пунктке айтарлықтай өсім көрсетіп отыр. CCI бойынша аймақтық көшбасшы - Тәжікстанда үшінші ай қатарынан шамалы төмендеу орын алып отыр. Құлдырау қарқыны тағы да шамалы болғанымен, жекелеген сұрақтардың жауаптарындағы түбегейлі өзгерістерді атап өткен жөн. Ірі сатып алулар үшін ағымдағы жағдайлардың қолайлылығы бойынша тұрғындардың бағасы күрт және бес айлық минимумға дейін төмендеді. Дегенмен, қалған төрт сұрақ бойынша ел тұрғындары оптимизмнің артқанын көрсетті. Өткен жылмен салыстырғанда Тәжікстандағы CCI 2,2 пунктке аздап төмендегенін көрсетті» Данияр Оразбаев, Freedom Finance Global сарапшысы
Қазақстан мен Өзбекстанда сарапшылар халық санына шамалас ай сайын 3600, Қырғызстанда 1600 және Тәжікстанда 1200 сауалнамадан жинайды. Зерттеулер әлемнің көптеген елдерінде тұтынушылық сенімділік индекстерін алу үшін пайдаланылатын және United Research Technologies Group компаниясы жергілікті міндеттерге бейімделген әдіснамаға негізделеді. Деректерді жинау әдісі - телефон арқылы сұрау. Пікіртерім сауалнамасы бейімдендірілген: зерттеу респонденттердің ана тілінде жүргізіледі.
