Алқа отырысында Бас көлік прокуратурасының 2024 жылғы жұмысының қорытындысы қаралды, деп хабарлайды DKnews.kz.
Өткен жылы жұмыстың негізгі басымдығы көлік объектілерінде азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету болды, бұл көлік прокуратурасы органдарының қадағалау қызметінің негізгі бағыттарын айқындады.
Өткен жылдары көлікте болған оқиғаларды талдау нәтижелері бойынша республиканың барлық көлік инфрақұрылымының үш негізгі проблемасы айқындалды.
- Бірінші проблема - инфрақұрылымның жалпы тозуы, технологиялық дамудың жеткіліксіз деңгейі.
Көлік министрлігінің мәліметтері бойынша теміржол магистральдары 57%-ға тозған, ескірген ҚТЖ локомотив паркі 61% құрайды.
Прокуратура актілері бойынша әр түрлі қауіпсіздікті бұзғаны үшін ұзындығы 300 шақырымға жуық 29 магистральдық жол жабылды. Сертификаттау мерзімдерін бұзғаны үшін 396 жүк вагонның мемлекеттік тіркеуінің күші жойылып, пайдалануға тыйым салынды.
Бұған дейін прокурорлар теміржол нысандарына осындай қатаң шектеулер енгізген жоқ. Алайда, оларды қолдану осы жағдайды түзету динамикасын көтерді.
Атап айтқанда, ҚТЖ Көлік министрлігімен бірлесіп прокуратура анықтаған теміржол қауіпсіздігіндегі бұзушылықтарды жою бойынша кешенді Жол картасын қабылдады.
Іске асыру Жоспарына 2027 жылға дейін 70 аса ақаулы көпірді, 2029 жылға дейін 11 мың шақырым магистральдық жолды жөндеу, жылжымалы құрам паркін жаңарту және басқа да ілеспе іс-шараларды жүзеге асыру жөніндегі инвестициялық шаралар кірді.
Азаматтардың республикалық және халықаралық маңызы бар автомагистральдар бойынша жүріп-тұру қауіпсіздігі мәселелеріне ерекше назар аударылды. Прокуратура уәкілетті ұйымдарға «Автомобиль жолдары туралы» Заңның мүлтіксіз сақтауын және арнайы техника паркін кеңейту арқылы қар жауу жағдайында автожолдарда жол қозғалысын уақтылы ұйымдастыру қажеттілігін көрсетті.
Бұл бағытта 2023-2024 жылдары көлік прокурорлары 20-дан астам қадағалау актісін енгізді, олар бойынша ҚазАвтоЖолдың 30 қызметкері қысқы кезеңге тиісті дайындық жасамағаны үшін жауапқа тартылды.
- Республиканың көлік инфрақұрылымының екінші проблемасы - білікті мамандардың тапшылығы болып қала береді.
Мысалы, көлік министрлігінің авиациялық оқиғаларды тергеу Басқармасы қызметкерлерінің кәсіби деңгейінің әлсіздігіне байланысты 2019 жылы БекЭйр авиакомпаниясының ұшағының апатқа ұшырауын тергеу 5 жылдан астам уақытқа созылды. Тергеу басқармасындағы 6 тергеушінің біреуі ғана жеткілікті тәжірибеге ие болды. Білікті кадрлардың тапшылығын Қазақстанның авиациялық әкімшілігі де бастан өткерген.
Прокуратураның бірқатар ұсынуларынан кейін Көлік министрлігі 2024 жылы өз қызметкерлері үшін біліктілікті арттыру және тағылымдама курстарын шетелде де ұйымдастырды, тергеушілер штатын құруға кадрлық тәсіл қайта қаралды. Бұл белгілі бір дәрежеде Ақтау қаласы маңындағы Әзірбайжан авиакомпаниясының соңғы апатын тергеудің сапасы мен деңгейіне оң әсерін тигізді.
Авиация саласының қауіпсіздігі тақырыбын жалғастыра отырып, әуеайлақ маңындағы аумақтардың жай-күйін атап өткен жөн.
Прокуратура Үкімет атына ұсыну енгізді, оны қарау нәтижелері бойынша «Әуеайлақтар маңындағы орнитологиялық жағдайды жақсарту жөніндегі» жол картасы қабылданды. Сонымен қатар, бұл мәселе Премьер-Министрдің қатысуымен министрлер кабинетінің отырысында қаралды.
Бүгінгі таңда Астана, Алматы, Шымкент, Қарағанды, Ақтау, Павлодар және Түркістан қалаларындағы әуежайлардың айналасында 12 заңсыз қоқыс орны жойылды. Бас жоспарларды әзірлеу кезінде әуеайлақ маңындағы аумақтардың болуын ескеруді міндеттейтін қала құрылысын жобалау қағидаларына өзгерістер енгізілді.
Жалпы авиация саласында көлік прокуратурасы 2023-24 жылдары 25 тексеру және талдау жүргізді, 110-нан астам бұзушылық анықталды, 34 қадағалау актісі қаралып, 35 адам тәртіптік, 36 адам әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
- Тағы бір жүйелік проблема - бұл салалық қауіпсіздіктің заманауи талаптарына сәйкес келетін құқықтық базаның жеткіліксіздігі немесе болмауы.
Көлік секторының маңызды процестері ұзақ уақыт бойы заң талап еткендей тиісті реттеусіз қала береді. Көлік субъектілері жергілікті актілерді және өз ережелерін басшылыққа алады.
Шын мәнінде, БекЭйр компаниясының ұшағы ұшу алдындағы дайындыққа байланысты емес техникалық регламенттермен реттелетін жағдайдың тұтқыны болды. Бұл ретте Көлік министрлігінің осы салада нормативтік-құқықтық актілерді қабылдауға заңнамалық мүмкіндігі болған жоқ.
Прокурорлардың бастамасы бойынша бейіндік заңға өзгерістер енгізілді, оны іске асыру үшін Әуе кемесін мұз қатуға қарсы қорғау жөніндегі қағидалар бекітілді.
Тағы бір мысал, теміржол саласындағы жылжымалы құрамдарды жөндеу және жөндеу кәсіпорындарына қойылатын біліктілік талаптарын белгілеу сияқты маңызды бағыттар ҚТЖ ішкі актілерімен реттеледі, ал заң нормативтік-құқықтық реттеуді тікелей талап етеді.
Прокуратураның талабы бойынша Көлік министрлігі нормативтік-құқықтық актілерді әзірлеу жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобын құрды.
Осындай жағдай еліміздің автомобиль жолдарындағы қозғалыс қауіпсіздігіне де байланысты. Барлық жол-көлік оқиғаларының жартысынан астамын құрайтын жолдардағы авариялық-қауіпті учаскелерді жою мәселелері реттелмеген күйінде қалып отыр. Қажетті өкілеттіктердің болмауына байланысты Көлік министрлігі осы бағытта нақты ықпал ету мүмкіндігі болмауда.
Прокуратураның ұсынысы бойынша министрлікке тиісті құзыреттер беретін «Жол қозғалысы туралы» Заңға түзетулер енгізілді. Қазіргі уақытта олар Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің қарауында.
Сонымен бірге трассаларда құтқару іс-шараларын ұйымдастыруды жақсарту бойынша шаралар қабылданды. ТЖМ прокуратураның ұсынуы бойынша ЖКО зардап шеккендерге жедел көмек көрсетуге бағытталған трассалық Медициналық-құтқару пункттерінің орындарын айқындау әдістемесі қабылданды.
Көлік прокуратурасының жұмысы басқа да маңызды бағыттар бойынша жүргізілді.
Өткен жылы мемлекетке бұрын заңсыз шығарылған бірқатар активтер қайтарылды.
Атап айтқанда, мемлекет меншігіне ТЭК–Қазақстанның 54 объектісін беру аяқталды, бұл отын қоймалары, ғимараттар мен құрылыстар, негізгі құралдардың басқа да топтары.
«Қорғас» ШЫХО мүлкін қайтару қамтамасыз етілді: багаж терминалы және жер учаскесі.
Прокуратураның наразылығы бойынша жолаушылардың құқықтарын қорғау мақсатында 11 жеке тасымалдаушыға локомотивтік тарту қызметтерін көрсетуден бас тарту туралы ҚТЖ шешімі жойылды, олардың үлесіне барлық тасымалдардың 20%-ы (күніне 8 000-ға жуық жолаушы) тиесілі.
6 мыңнан астам отандық тасымалдаушылардың заңды мүдделері қорғалды. Прокуратураның талабы бойынша рұқсат құжаттарын алу кезінде қойылатын талаптар жеңілдетілді және автожолдардың ақылы учаскесінде жол жүргені үшін негізсіз есептелген сомалар жойылды.
Теміржол көлігі объектілерінде 2 мыңға жуық шағын кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтары қалпына келтірілді, олар мемлекеттік Инфрақұрылым үй-жайларын жалға алу құнын негізсіз арттырды.
Президенттің Еуразиядағы тораптық транзиттік хаб ретіндегі елдің ұстанымын күшейту және бизнеске қатысты әкімшілік кедергілерді жою жөніндегі шараларды әзірлеу туралы тапсырмаларын орындау үшін көлік прокуратурасының органдары 45 қадағалау актісін енгізді, 11 мыңнан астам кәсіпкердің құқықтары қорғалды, уәкілетті органдармен бірлесіп тасымалдаушылардың проблемаларын шешу үшін 2 жұмыс тобы жұмыс істейді.
Жүргізілген талдау қазақстан-қытай шекарасында электрондық кезек жұмысында кемшіліктердің бар екендігін көрсетті. Сонымен, «CarGoRuqsat» платформасының жұмыс алгоритмі АКҚ тіркеусіз кезекті формалды брондауға мүмкіндік берді, бұл бос слоттардың тапшылығына алып келді және көлеңкелі нарыққа ықпал етті.
Прокуратураның араласуынан кейін кезекті брондау манипуляцияларын жою арқылы жағдай қалыпқа келтірілді, бұл шекарадан өту процесін ашық және қол жетімді етті.
Қадағалау актілері бойынша Қаржылық мониторинг органдарының кәсіпкерлерге негізсіз кедендік тексерулер жүргізуге негіз болған экономикалық контрабанда жөніндегі материалдарды тіркеу тәртібі өзгертілді. Нәтижесінде 2024 жылы республика бойынша осындай тіркеулер саны 40% - ға азайды.
Әлеуметтік-экономикалық салада барлығы 248 тексеру мен талдау жүргізілді, 811 заң бұзушылық анықталды, 342 прокурорлық қадағалау актісі енгізілді, 697 адам жауапқа тартылды, 13 279 адамның құқықтары қорғалды.
Бас Прокурордың тапсырмасын орындау үшін 2,3 трлн теңге сомасына 48 инвестициялық жобаны іске асыру бойынша бақылаушы органдар қызметінің заңдылығын қадағалау жүзеге асырылады.
Прокуратура араласқаннан кейін 18 инвесторға қатысты бақылаушы және жергілікті атқарушы органдар тарапынан қабылданған бірқатар шаралар артық деп танылды және жойылды.
Қадағалау органының уақтылы ден қоюы инвестордың Павлодар облысында жер учаскесін алу мүмкіндігін қамтамасыз етуге және инвестициялық жобаны іске асырудың бұзылуына жол бермей, құрамында алтын бар концентратты қайта өңдеу зауытын салуға кірісуге мүмкіндік берді.
Қылмыстық-құқықтық салада көлік прокуратурасының қадағалауымен бірқатар бақылау және резонанстық қылмыстық істер аяқталды.
Прокуратураның процесуалдық жетекшілік ету кезінде қылмыстық қудалау органдары 6 ұйымдасқан қылмыстық топтың қызметін белгілеп, жолын кесті. Мемлекеттік айыптауды білікті қолдағаннан кейін 19 сотталушы ҰҚТ құрамында қылмыс жасағаны үшін үкім шығарды.
БекЭйр әуе кемесінің апатқа ұшырағаны туралы сотқа дейінгі іс жүргізу аяқталды, іс материалдарымен қылмыстық процеске қатысушылар танысуда.
Алматы қаласы Алмалы аудандық сотының үкімімен оңтүстік астананың метрополитенін салу кезінде 5 млрд теңгеден астам бюджет қаражатын ұрлау туралы іс бойынша сотталушылар кінәлі деп танылды. Оларға мемлекеттік және қаржы ұйымдарында жұмыс істеу құқығынан айыра отырып, 3 жылдан 7 жылға дейін бас бостандығынан айыру түріндегі жаза тағайындалды. Тергеуді көлік прокуратурасының арнайы прокурорлары жүргізді.
Алқа қорытындысы бойынша 2025 жылға арналған басым міндеттер айқындалды.
