Қазақстандықтардың қаржылық мінез-құлқы жыл сайын өзгеруде. Ұлттық валютаға сенім артып, азаматтар жинақтарын банктік депозиттерде сақтауға көбірек бейімделуде. Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры (ҚДКБҚ) және «Elim» маркетингтік және әлеуметтік зерттеу институты жүргізген зерттеу нәтижелері халықтың жинақтау мәдениетіне деген көзқарасын ашып берді, деп хабарлайды DKnews.kz.
2024 жылы депозиттерге кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктердегі халықтың депозиттері 24,5 трлн теңгеге жетті. Ал респонденттердің 85%-ы жинақтарын теңгеде сақтауды жөн санайды. Бұл Қазақстандағы қаржылық әдеттердің өзгеріп жатқанын көрсетеді.
Қазақстандықтар қандай валютада жинақ жасайды?
Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, қазақстандықтардың басым бөлігі ұлттық валютаға сенеді:
✅ 85% – теңгеде жинайды,
✅ 12% – АҚШ долларын таңдайды,
✅ 2,5% – басқа шетел валюталарын пайдаланады.
Теңгеде жинақ жасаудың жоғары көрсеткіші әсіресе ауыл жастары арасында байқалды – 85,5%. Ал 80,2% жас қазақстандықтар жинақтарын теңгемен сақтауды қолдайды.
Неге ақша жинайды? Қазақстандықтардың басты қаржылық мақсаттары
Жинақтау себептері әртүрлі болғанымен, зерттеу қазақстандықтардың басым көпшілігі ұзақ мерзімді мақсаттарға бағытталғанын көрсетті:
🔹 18,4% – қаржылық қауіпсіздік үшін (күтпеген жағдайларға қор құру),
🔹 17,7% – жылжымайтын мүлік сатып алу,
🔹 30% – нақты мақсаты жоқ немесе қоршаған ортаның әсерімен депозит ашқан.
Қандай факторлар депозит таңдауға әсер етеді?
Қазақстандықтар үшін банктік депозитті таңдаудағы ең маңызды критерийлер:
📌 46,5% – жоғары пайыздық мөлшерлеме,
📌 35,3% – қаражатты еркін шешіп алу мүмкіндігі,
📌 32% – банктің беделі,
📌 23% – мобильді қосымшаның ыңғайлылығы,
📌 13% – бонустар, кешбэк, жеңілдікті несиелеу мүмкіндігі.
Ал жастар арасында депозит таңдаудағы басымдықтар өзгеше:
🔹 28% – ақшаны оңай шешіп алу және толықтыру мүмкіндігі бар депозиттерді қалайды,
🔹 35% – пайыздық мөлшерлемені басты назарға алады,
🔹 24% – банктің сенімділігі мен беделіне мән береді.
30-65 жас аралығындағы азаматтар қаншалықты белсенді депозит ашады?
Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, 30-65 жас аралығындағы қазақстандықтар арасында депозит иелері мынадай үлесті құрайды:
📌 Қалаларда – 34%,
📌 Астанада – 38%,
📌 Алматыда – 41%,
📌 Ауыл тұрғындары арасында – 30%.
Депозиттері жоқ қазақстандықтар қаржысын қалай басқарады?
Сауалнамаға қатысқандардың арасында банктік депозиттері жоқ азаматтар да бар. Олардың ақшаны сақтау тәсілдері әртүрлі:
🔹 17,7% – банк карталарында сақтайды,
🔹 13% – бизнеске инвестициялайды немесе жылжымайтын мүлік сатып алады,
🔹 Кейбірі – қор нарығына ақша салады, алтын мен басқа да бағалы металдар сатып алады немесе қаражатты үйде сақтайды.
Сонымен қатар, 27,6% респондент өзінде мүлдем жинақ ақшасының жоқ екенін айтты.
Қазақстандықтардың қаржылық сауаттылығы және кепілдікті білу деңгейі
Сауалнама нәтижелері халықтың депозиттік кепілдік туралы хабардарлық деңгейін де көрсетеді.
📌 42% азамат банктегі депозиттердің сақтандырылғанын біледі.
📌 Банк банкрот болған жағдайда кепілді өтемақы төленетінін көбінесе қала тұрғындары, 30-59 жас аралығындағы азаматтар және қазақ тілінде сөйлейтіндер жақсы біледі.
Қаржылық қауіпсіздік туралы ақпарат қайдан алынады?
🔹 35% – банк менеджерлерінен,
🔹 Жаңалықтар, ТВ және онлайн БАҚ арқылы,
🔹 Ресми сайттар мен банк қосымшаларынан.
📌 49% респондент депозиттерге кепілдік туралы ақпаратты тікелей банктерден алуды қалайды – банк қызметкерлерінен, мобильді қосымшалардан немесе ресми сайттардан.
Фокус-топ нәтижелері: қаржылық сауаттылық деңгейі қандай?
🔹 Көптеген азаматтар тек ірі шығындарды бақылап отырады (несие төлемдері, жылжымайтын мүлікпен байланысты төлемдер),
🔹 Күнделікті ұсақ шығындар есепке алынбайды,
🔹 Көпшілік қаржылық "қауіпсіздік жастығы" маңызды екенін мойындайды,
🔹 Көпшілігі тұрақты түрде ақша жинауға тырысады.
«Elim» зерттеу орталығының мамандарының пікірінше, қазақстандықтардың депозиттерге кепілдік беру жүйесіне деген сенімі жоғары. ҚДКБҚ қаржылық тұрақтылықтың маңызды элементі ретінде қабылданады.
Депозиттерге кепілдік: қазақстандықтар қанша өтемақы ала алады?
Егер банк лицензиясынан айырылса, жеке тұлғалар заң бойынша кепілдендірілген өтемақы алады:
📌 20 миллион теңге – теңгедегі жинақ салымдар үшін,
📌 10 миллион теңге – теңгедегі басқа салымдар, карточка және шоттар үшін,
📌 5 миллион теңге – шетел валютасындағы салымдар үшін.
📌 Әр банктегі депозиттер жеке-жеке қорғалады, яғни әртүрлі банктерде бірнеше депозит болса, әрқайсысына кепілдік беріледі.
Қорытынды: қазақстандықтардың жинақтау әдеттері қалай өзгеріп жатыр?
📌 Қаржылық сауаттылық артып келеді, қазақстандықтар ақшаны жоспарлы түрде сақтауға бейімделуде,
📌 Ұлттық валютаға деген сенім жоғары,
📌 Депозиттердің танымалдығы артып жатыр,
📌 Банктік кепілдік туралы ақпарат халыққа жеткілікті деңгейде таралуда.
Жинақтау – қаржылық тұрақтылықтың кепілі. Қазақстандықтардың көпшілігі болашақтағы тұрақтылық үшін жинақ жасауды жөн санайды. Бұл үрдіс қаржы нарығының дамуына оң әсер етіп, халықтың ұзақ мерзімді қаржылық әл-ауқатын нығайтуға мүмкіндік береді.
