2025 жылғы 11 сәуірде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты комитеті базалық мөлшерлемені жылдық 16,5% деңгейінде сақтау туралы шешім қабылдады. Бұл шешім — реттеуші тарапынан инфляциялық қысымды төмендетуге, тұтынушылық сұранысты теңгерімде ұстауға және сыртқы қауіптерге дайын болуға бағытталған сақтық шарасы, деп хабарлайды DKnews.kz.
Инфляция: баяулау белгілері бар, бірақ қысым әлі де жоғары
Ұлттық Банктің ақпаратына сәйкес, жылдық инфляция наурыз айының қорытындысы бойынша 10%-ға дейін жеделдеді, бұл ретте болжамды диапазон (10–12%) шегінде қалды.
Жылдық инфляцияның негізгі қозғаушы күші – қызмет көрсету секторы. Мұнда бірінші тоқсанда тарифтердің күткеннен жоғары өсуі және нарықтық қызметтердің қымбаттауы шешуші рөл атқарды. Азық-түлік инфляциясы да жалпы көрсеткішке айтарлықтай үлес қосып отыр.
Сонымен қатар, айлық динамикада алғашқы тұрақтану белгілері байқалды. Ақпан айында инфляция 1,5% болса, наурызда бұл көрсеткіш 1,3%-ке дейін баяулады. Бұл көбіне азық-түлікке жатпайтын тауарлар мен нарықтық қызметтер бағасының өсуінің бәсеңдеуімен байланысты. Базалық инфляция 0,9%, ал маусымдық әсерлерден тазартылған инфляция 1,0% деңгейінде тіркелді.
Алайда маусымдық түзетулерді ескергенде, бірінші тоқсандағы орташа инфляция жылдық мәнде 14,2%-ке жетіп отыр. Бұл өсімге тариф реформалары, бюджет тарапынан ынталандыру және тұтынушылық белсенділік әсер еткен.
Күтулер мен сенім: нарық пен халықтағы көзқарастар
Наурызда халықтың қысқамерзімді инфляциялық күтулері сәл төмендегенімен, сауалнамаларда белгісіздік деңгейінің артқаны байқалды. Ұзақмерзімді күтулер тұрақты түрде жоғары болып қалып отыр. Ал кәсіби нарық қатысушыларының инфляция бойынша күтулері 8,7%-тен 10,6%-ке дейін өсті, бұл нарықтың инфляция баяулайды деген сенімін әлсіретіп отырғанын білдіреді.
Сыртқы факторлар: жаһандық белгісіздік пен сауда саясатының ықпалы
Сыртқы инфляциялық қысым айтарлықтай. Әлемдік азық-түлік бағасының өсуі мен Ресейдегі екі таңбалы инфляция — Қазақстан үшін қосымша сын-қатерлер. Сонымен қатар, АҚШ пен ЕО орталық банктерінің саясаты нарықтық күтулерге ықпал етуде.
- ФРЖ (АҚШ-тың Федералдық резерв жүйесі) мөлшерлемені өзгеріссіз қалдырды, төмендету циклын уақытша тоқтатты.
- Еуропа Орталық Банкі керісінше, мөлшерлемені төмендету арқылы экономикалық белсенділікті ынталандыруда, бірақ тарифтік саясат пен фискалдық шығындардың салдарынан инфляциялық тәуекелдер күшейіп отыр.
Сондай-ақ, АҚШ-тың қатаң сауда саясаты және оған жауап шаралар жаһандық рецессия қаупін арттыруда, бұл мұнай бағасының күрт төмендеуіне және нарықтардағы құбылмалылықтың өсуіне әкелді.
Экономиканың өсуі: белсенділік сақталып отыр
Алдын ала деректерге сүйенсек, Қазақстан экономикасы 2025 жылдың бірінші тоқсанында 5,8%-ке өсті. Бұл көрсеткіш көлік (21,0%), құрылыс (16,9%), өңдеу өнеркәсібі (8,7%), тау-кен өндірісі (6,1%) және сауда (6,3%) салаларындағы жоғары белсенділікпен қамтамасыз етілді.
Тұтынушылық сұраныс әлсірей ме?
Экономикалық өсімге қарамастан, тұтынушылық белсенділіктің бәсеңдеу белгілері байқалуда:
- Бөлшек сауда айналымының өсімі 2024 жылғы қазандағы 19,3%-тен 2025 жылғы ақпанда 5,1%-ке дейін баяулады.
- Ірі сатып алуларға дайындық индексі де төмендеген.
Бұл факторлар сұраныстың баяулап жатқанын көрсетіп отыр және базалық мөлшерлемені жоғары деңгейде ұстап тұру қажеттігін негіздейді.
Ұлттық Банктің әрекеттері: тұрақтылық үшін күрес
Ұлттық Банк ақша-кредит саясатын қатаң бағытта ұстануды жалғастыруда. Қазіргі уақытта қабылданып жатқан шаралар мыналарды қамтиды:
- Алтын-валюта операцияларын теңестіру;
- Макропруденциялық шектеулер, атап айтқанда тұтынушылық несиелеуді тежеу;
- Минималды резервтік талаптарды қайта қарау.
Бұл шаралар базалық мөлшерлеменің дезинфляциялық әсерін күшейтуді мақсат етеді.
Болашаққа көзқарас: ставка төмендей ме?
Ұлттық Банк базалық мөлшерлемені төмендету үшін қажетті алғышарттардың әзірге қалыптаспағанын мәлімдеді. Бұған негізгі себептер:
- Инфляциялық күтулердің жоғары деңгейі;
- Тарифтердің одан әрі өсу қаупі;
- Бағалардың ырықтандырылуы және салық жүктемесінің күтілетін артуы;
- Сыртқы экономикалық ортадағы белгісіздік пен проинфляциялық қысым.
Келесі болжамдық кезең аясында салық реформасы, АҚШ тарифтік саясаты және басқа факторлар жан-жақты бағаланатын болады. Ал мөлшерлеме бойынша кезекті шешім 5 маусым 2025 жылы қабылданады.
Базалық мөлшерлемені 16,5% деңгейінде сақтау — Ұлттық Банктің сақ және негізделген қадамы. Қаржы реттеушісі инфляциялық қысым мен сыртқы тәуекелдердің әлі де жоғары екенін мойындай отырып, ақша-кредит саясатын жұмсартуға асықпайды. Бұл ішкі баға тұрақтылығын қамтамасыз ету мен халықтың нақты табысын сақтау жолында маңызды рөл атқаратын шешім болып қала береді.
