Қазақстан Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты комитеті базалық мөлшерлемені жылдық 16,5% деңгейінде сақтады. Бұл шешім - кездейсоқ немесе күтпеген реакция емес. Қаржылық тұрақтылықты сақтау мен инфляциялық қысымды бақылау мақсатында Ұлттық Банк әлі де болса қатаң саясатты ұстанып отыр. Мөлшерлеме неге өзгермеді, инфляциямен күресте қандай қадамдар жасалуда және бұның халық пен бизнеске әсері қандай - осы мақалада егжей-тегжейлі баяндаймыз, деп хабарлайды DKnews.kz.
Мөлшерлеме өзгерген жоқ, ал бағалар ше?
Маусым айындағы жылдық инфляция 11,8% болды. Бағаның өсуі барлық тауар мен қызмет түріне қатысты байқалып отыр. Әсіресе, қызмет көрсету секторы (16,1%) инфляцияның басты қозғаушы күшіне айналды. Бұл - тарифтік реформалар мен нарықтағы бағаның қатар қымбаттауының тікелей салдары. Электр қуаты, жылу, су секілді коммуналдық қызметтердің бағасы халықтың қалтасын қағып жатыр.
Азық-түлік инфляциясы да 10,6%-ке жетті. Бұған шетелден келетін өнімдердің және ауыл шаруашылығы өнімдерінің қымбаттауы әсер етті. Қарапайым картоп пен сәбіздің өзі кей өңірлерде бұрынғыдан екі есе қымбат.
Айлық инфляция баяулады, бірақ уайым сейілмеді
Маусым айында инфляцияның айлық өсімі 0,8% деңгейінде болды - бұл бұрынғы айлармен салыстырғанда төмен. Дегенмен, базалық инфляция 0,9%, ал маусымдық әсері алынған инфляция 1,0% деңгейінде қалып отыр. Бұл дегеніміз - баға әлі де қысымда, әсіресе тарифтердің өсуі мен тұтынушылық сұраныстың жоғары болуы әсер етуде.
Халық не күтеді?
Сауалнамалар көрсеткендей, халықтың инфляциялық күтулері сәл төмендегенімен, әлі де жоғары және құбылмалы. Яғни, ел азаматтары бағаның жақын арада төмендей қоймайтынына сенімді, сондықтан тапқанын тез жұмсауға тырысады. Бұл психология - нарықтағы сұранысты одан әрі қыздырып, инфляцияны тұрақты деңгейде ұстап тұр.
Әлемдік ахуал Қазақстанға қалай әсер етіп жатыр?
Басты сауда әріптесіміз Ресейде инфляцияның баяулауы сыртқы қысымды сәл де болса жеңілдетті. Дегенмен, әлемдік азық-түлік бағасы (дәнді дақылдарды есептемегенде) әлі де жоғары. АҚШ пен Еуропа инфляцияны төмендетуде табысқа жетіп жатыр, бірақ олар да саясатта сақтық танытып отыр. Еуропалық орталық банк мөлшерлемені азайтуды жалғастырып жатыр, ал АҚШ Федералдық резерв жүйесі әзірге үзіліс жариялаған.
Ресей Банкі де маусым айында мөлшерлемені 20%-ға дейін төмендетті, бірақ қатаң ақша-кредит жағдайын сақтап қалуға ниетті.
Геосаяси шиеленіс пен мұнай бағасы
Қаржы және шикізат нарықтарында құбылмалылық күшейіп барады. Бұл - жаһандық саудадағы келіспеушіліктер мен Таяу Шығыстағы геосаяси жағдайдың ушығуының салдары. Осындай жағдайда мұнай бағасы оптимистік сценарийге жақын деңгейде қалып отыр, бұл - Қазақстан экономикасы үшін біршама қолайлы.
Экономика өсу үстінде
2025 жылғы қаңтар мен мамыр аралығында Қазақстан экономикасы 6% өсім көрсетті. Негізгі өсім:
- Көлік саласы - 23,1%
- Құрылыс - 15,4%
- Сауда - 7,8%
- Тау-кен өндірісі - 7,8%
- Өңдеу өнеркәсібі - 6%
Бұл сандар ел ішіндегі іскерлік белсенділіктің жоғары екенін көрсетеді.
Несие де, сұраныс та шарықтап тұр
Тұтынушылық кредиттеу мамыр айында жылдық есеппен 32,4%-ке өсті. Азаматтар бөліп төлеу, онлайн рәсімдеу, жарнамалық ұсыныстар арқылы көбірек сатып алып жатыр. Бұл сұранысты күшейтіп, бағаның төмендеуіне жол бермей отыр.
Инвестициялық белсенділік те жоғары - қаңтар-мамыр аралығында 18,2%. Оның ішінде жеке сектор да, мемлекеттік инвестициялар да белсенділік танытып жатыр.
Қауіп қайдан?
Негізгі проинфляциялық тәуекелдер - ішкі факторлар. Олар:
- Белсенді тұтынушылық сұраныс
- Жоғары инфляциялық күтулер
- Фискалдық ынталандыру (бюджеттік шығындар)
- Тарифтік және салық реформалары
Сыртқы тәуекелдер де бар: әлемдік саудадағы белгісіздік, геосаяси шиеленіс, шикізат нарығындағы тұрақсыздық.
Ұлттық Банктің әрекеті қандай?
Ұлттық Банк инфляцияны тежеу үшін бірнеше маңызды қадамдар жасап жатыр:
- Кредиттік белсенділікті шектеу - макропруденциялық талаптар енгізілуде.
- Алтын-валюта операцияларын айналдыру - валюталық нарықты тұрақтандыру үшін.
- Минималды резервтік талаптарды арттыру - банктердің еркін қаражатын шектеу арқылы.
- Коммуналдық тарифтерді қайта қарау - үкімет тарифтердің өсу қарқынын тежеуге ниетті.
Сонымен қатар, Үкіметпен тығыз үйлестіру инфляцияға қарсы шаралардың тиімділігін арттырады. Бірлескен жұмыс фискалдық тәртіпті сақтау мен макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз етуге бағытталған.
Не күтеміз?
Қалыптасқан ахуалға қарап, 2025 жылдың соңына дейін базалық мөлшерлеме 16,5% деңгейінде қалуы мүмкін. Дегенмен, қажет болған жағдайда мөлшерлеме қайта көтерілетіні де жоққа шығарылмайды.
Келесі жоспарлы шешім 2025 жылғы 29 тамызда, Астана уақытымен сағат 12:00-де жарияланады. Ол кезде жаңартылған макроболжамдарға сүйенетін жаңа деректер ұсынылады.
Қорытынды: ұстамдылық - тұрақтылықтың кепілі
Ұлттық Банктің бұл шешімі - инфляциямен күрестегі маңызды құрал. Халық пен бизнес үшін бұл - тұрақты әрі болжамды жағдай. Ипотекалық және тұтынушылық несиелер қымбат болғанымен, ұзақмерзімді тұрақтылық пен бағаның өсуін шектеу - қазіргі басты мақсат.
