Жеке тұлғалардың банктердегі депозиттері 26,4 трлн теңгеге жетті. Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қорында депозиттерге кепілдік беру жүйесіне қатысушы банктер туралы атап өтілді, деп хабарлайды DKNews.kz.
Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры (ҚДКБҚ, Қор) жеке тұлғалардың жинақтарын қорғау жүйесіне екінші деңгейдегі 21 банк қатысатынын еске салады. Банктердің толық тізімі ҚДКБҚ ресми сайтында қолжетімді.
ҚДКБҚ сарапшылары депозиттерге кепілдік беру жүйесіне кіретін банктер туралы түсініктеме беріп, банктердің қатысуының 3 негізгі қағидасын түсіндірді.
Gov
1 – барлық банктердің тең шарттар негізінде міндетті және «автоматты» түрде қатысуы
Салымшылардың банк лицензиясынан айырылған жағдайда ҚДКБҚ-дан өтем алу құқығы депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы заңда қарастырылған.
Өз кезегінде банктер туралы заң жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банк шоттарын ашу және жүргізу құқығын көздейтін уәкілетті органның лицензиясы бар екінші деңгейдегі әрбір банк үшін жеке тұлғалардың депозиттеріне кепілдік беру жүйесіне қатысу міндеттілігі туралы талаптарды белгілейді. Бұл ретте қосылу шарты мен қатысу талаптары барлық банктер үшін бірдей.
Қазақстандағы депозиттерге кепілдік беру жүйесі 25 жылдан бері жұмыс істеп келеді және қазіргі уақытта ислам банктерін қоспағанда, елімізде жұмыс істейтін барлық банктер осы жүйеге қатысады.
Бұл нормалар банктер туралы жаңа заң жобасында да сақталады.
Сонымен қатар әрбір банк өзінің депозиттік саясатын дербес айқындайды. Қордың құзыретіне салымшыларға заңда көзделген қорғауды қамтамасыз ету жатады.
Атап айтқанда, «депозит» ұғымына мыналар кіреді:
- барлық түрдегі салымдар, оның ішінде жинақ, мерзімді, мерзімсіз, шартты және талап етілгенге дейінгі салымдар;
- сондай-ақ ағымдағы шоттардағы және төлем карталарындағы ақшалар.
Жеке тұлғалардың жинақтары да Қордың қорғауында – теңгеде де, шетел валютасында да. Депозиттерге кепілдік беру жүйесіне қатысушы әрбір банктегі бір салымшыға берілетін ең жоғары кепілдік мөлшері:
- 20 миллион теңге – теңгедегі жинақ салымдары бойынша;
- 10 миллион теңге – теңгедегі өзге салым түрлері (мерзімді, мерзімсіз, талап етілгенге дейінгі және т.б.), сондай-ақ жиынтығында банк карталары мен шоттардағы қаражаттар бойынша;
- 5 миллион теңгеге дейін – шетел валютасындағы кез келген салымдар, банк карталары мен шоттар бойынша.
Егер бір банкте бірнеше депозит болса, ҚДКБҚ-ның жиынтық кепілдігі жинақ салымы болған жағдайда 20 миллион теңгеден асырылмайды, бірақ әр салым түрі мен валютасы бойынша белгіленген лимиттер ескеріледі. Қордың кепілдігі есептелген сыйақыны да қамтиды.
Ағымдағы деректер бойынша, депозиттерге кепілдік беру жүйесі жеке тұлғалардың барлық банктердегі депозиттік шоттарының 99,8%-ын толық көлемде қамтиды. ҚДКБҚ кепілдігі шегінен асатын депозиттер де қорғалады, бірақ тек ең жоғары кепілдік берілетін сома көлемінде.
Шетел азаматтарына қатысты алғанда, жеке тұлғалар – резиденттер мен бейрезиденттердің еліміздегі барлық отандық банктерде орналастырылған депозиттеріне тең шарттар негізінде кепілдік берілген.
Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, ҚДКБҚ заңды тұлғалардың банк шоттары мен салымдарына кепілдік бермейді.
Бұл ретте жеке тұлғалармен бірге дара кәсіпкерлердің, жеке нотариустардың, жеке сот орындаушыларының, адвокаттардың және кәсіби медиаторлардың да карточкалары мен шоттары, салымдары тең дәрежеде қорғалған.
Максим Золотухин/DKNews.kz
2 – жинақтарды қорғау жүйесін жеткілікті қаржыландыруды қамтамасыз ету
Жеке тұлғалардың Қазақстан банктеріндегі жинақтарын қорғау құқығы заңмен көзделген, шартсыз болып табылады және салымшылардан қосымша әрекет жасауды немесе «сақтандыруға» ақша төлеуді талап етпейді. Депозиттер бойынша кепілдік Қордың арнайы резерв қаражатымен қамтамасыз етілген – 1 қазандағы деректер бойынша Қордың жинақталған резерві 1,4 триллион теңгені құрайды.
Депозиттерге кепілдік беру жүйесі қатысушы банктердің жарналары есебінен қаржыландырылады және республикалық бюджеттен қаражат тартуды қажет етпейді.
Қаражаттардың сақталуын және инфляциядан қорғауды қамтамасыз ету үшін Қор жинақталған резервті төмен тәуекелді активтерге инвестициялайды.
Қаражаттың жеткіліксіздігі жағдайында төлемдерді қаржыландырудың резервтік механизмдері де қарастырылған. Олардың ешқайсысы салық төлеушілердің қаражатын тартуды көздемейді.
Осылайша, Қазақстандағы депозиттерге кепілдік беру жүйесі тек банктер секторы есебінен қаржыландырылады, бұл халықаралық стандарттарға сәйкес келеді.
Инвестициялау қағидалары туралы ҚДКБҚ сарапшылары бұрын айтып өтті:
3 – жинақтарды қорғау жүйесін дамыту
Банктер ҚДКБҚ жанындағы Консультативтік кеңеске қатысу арқылы депозиттерге кепілдік беру жүйесін дамытуға қатысады.
Бұл коллегиялық орган ұсыныстарды дербес әзірлейді немесе ҚДКБҚ сарапшыларының бастамаларын бағалаудың бірінші инстанциясы болып табылады. Кеңеспен міндетті түрде қосылу шартына және жарналар, сыйақы мөлшерлемелері, алдын ала агент банктер тізімін анықтау, салымшыларға өтемақы төлеу тәртібі және кепілдік берілетін депозиттерді есепке алу сапасын тексеру мәселелерін реттейтін құжаттарға енгізілетін өзгерістер мен толықтырулар талқыланады. Осылайша, ең маңызды мәселелер бойынша қатысушы банктердің сараптамалық тұжырымы болуы керек.
Қазіргі уақытта Қордың Консультативтік кеңесінде 9 банк бар – бұл қатысушы банктердің жартысын дерлік құрайды. Кеңес жұмысына тұрақты негізде Қазақстанның қаржыгерлер қауымдастығының өкілі де қатысады.
