Жасыл даму — қытайлық модернизацияның жарқын негізі. 15-ші бесжылдық (2026–2030 жж.) аясында «Көркем Қытайды құру» әлеуметтік-экономикалық дамудың негізгі мақсаты ретінде ресми түрде бекітілді, бұл ҚХР-дың экологиялық өркениетті ілгерілетудегі жаңа кезеңін білдіреді.
14-ші бесжылдық (2021–2025 жж.) кезеңінде Қытайдағы экологиялық жағдай айтарлықтай жақсарды, ал жасыл даму бағытындағы жетістіктер айқын көрініс тапты. 2024 жылы аудандық деңгейдегі және одан жоғары деңгейдегі қалаларда ауадағы PM2.5 бөлшектерінің концентрациясы 2020 жылмен салыстырғанда 16,3 пайызға төмендеді, жақсы ауа сапасы тіркелген күндердің үлесі 2,4 пайыздық тармаққа артты. Елдегі беткі сулардың сапасы алғаш рет 90%-дан асты. Сонымен қатар, орман жамылғысының үлесі 2020 жылмен салыстырғанда шамамен 2 пайыздық тармаққа ұлғайды. Осы нәтижелердің арқасында Қытай әлемдегі көгалдану қарқыны ең жоғары мемлекетке айналды.
Қытай әлемдегі ең ірі және ең жылдам дамып келе жатқан жаңартылатын энергетика жүйесін құрды. 2024 жылы жаңартылатын энергия көздерінен өндірілген электр энергиясының көлемі 3,46 триллион киловатт-сағатқа жетті. Елде әлемдегі ең ауқымды электромобильдерді қуаттау инфрақұрылымы қалыптастырылды — әрбір бес электромобильге екі қуаттау құрылғысы сәйкес келеді. Жаңа энергияны сақтау жүйелерінің көлемі бойынша Қытай әлемде бірінші орында тұр. Сонымен қатар, жаңа энергетика саласындағы қытайлық патенттердің үлесі әлемдік көлемнің 40 пайызынан асады. Ал жаңа энергиямен жүретін көліктердің өндірісі мен сатылымы он жылдан бері қатарынан әлемдік көшбасшылық орнын сақтап келеді.
Көміртек шығарындыларының шегіне жету және көміртектік бейтараптыққа қол жеткізу – Қытайдың халықаралық қауымдастық алдындағы маңызды жауапкершілігі болып табылады. 2025 жылғы 24 қыркүйекте ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин БҰҰ-ның климаттың өзгеруі жөніндегі конференциясында Қытайдың ұлттық үлестері бойынша жаңа мақсаттарын жариялады. Ол алғаш рет бүкіл экономика аясында барлық парниктік газдардың таза шығарындыларын қысқарту жөніндегі міндеттерді ұсынды және көпқырлы климаттық іс-қимыл бағдарламасын қалыптастырды. Бұл оқиға Қытайдың төмен көміртекті және тұрақты дамуға бағытталған жүйелі әрі жан-жақты жаңа кезеңінің басталғанын білдірді. Аталған бағыт елдің Париж келісімінің мақсаттарына қол жеткізуіне белсенді үлес қосуына жол ашады.
Қытай халықаралық экологиялық ынтымақтастықты белсенді түрде кеңейтіп, әлемнің 100-ден астам елімен және өңірімен жасыл энергетика саласында бірлескен жобаларды жүзеге асырып келеді. Соңғы он жыл ішінде Қытайдың бастамалары мен технологияларының арқасында әлем бойынша жел энергетикасының құны 60 пайыздан астамға, ал күн энергетикасының құны 80 пайыздан астамға төмендеді. Сонымен бірге, жел және күн энергетикасы өнімдерінің экспорты басқа мемлекеттерге шамамен 4,1 миллиард тонна көміртек шығарындыларын азайтуға мүмкіндік берді.
Орталық Азия елдері де экономикалық және энергетикалық реформаларының басты бағыты ретінде жасыл, төмен көміртекті және тұрақты дамуды таңдауда. «Бір белдеу, бір жол» бастамасын бірлесіп ілгерілету аясында Қытай мен Орталық Азия арасындағы экологиялық басқару, энергетикалық трансформация, жасыл ауыл шаруашылығы және жасыл көлік сияқты салалардағы ынтымақтастық үдемелі түрде тереңдеп келеді.
Экологиялық басқару саласында Қытай ғылым академиясы Өзбекстанға сортаң топырақта өсуге бейім оннан астам галофит өсімдіктерінің тұқымдарын ұсынды. Зертханалық жағдайда өсірілген соң, бұл өсімдіктер Арал теңізі маңына отырғызылды. Нәтижесінде топырақтың тұздану деңгейі айтарлықтай төмендеп, аймақтағы биоалуандылықтың қалпына келуіне оң әсер етті.
Энергетикалық трансформация саласында Қытай Қазақстандағы жаңартылатын энергетиканың дамуына елеулі үлес қосып келеді. Ел аумағында қуаты 100 МВт болатын Жаңатас жел электр станциясы, Ақмола облысындағы бірқатар жел электр станциялары, Алматы облысындағы қуаты 60 МВт Серек жел электр станциясы, Тұрғысын және Майна су электр станциялары, сондай-ақ Қапшағайдағы күн электр станциясы салынды. Бұл жобалар Қазақстанда экологиялық таза энергия көздерін кеңінен пайдалануға серпін берді. 2024 жылдың сәуір айында Ыстықкөл жағасында қуаты 400 МВт күн электр станциясының іргетасын қалау рәсімі өтті. Жоба Қытай-Қырғызстан кәсіпорындарының бірлескен қаражатымен жүзеге асырылып жатыр және ол екі ел арасындағы күн энергетикасы саласындағы ынтымақтастықтың алғашқы үлгісі саналады. Түрікменстан өз кезегінде Қытай–Орталық Азия газ құбыры жобасына сүйене отырып, газды бір мезгілде үш ірі кен орнынан — Әмударияның оң жағалауы, «Мары» және Ферғана кен орындарынан — жеткізу жүйесін қалыптастырды. Газ Өзбекстан мен Қазақстан аумағы арқылы А, B және C бағыттарындағы параллель құбырлармен Қытайға тасымалданады. Бұл маршрут бойында шамамен 500 миллион адамды таза энергиямен қамтамасыз етуге мүмкіндік беріп отыр.
Жасыл ауыл шаруашылығы саласында Шэньси провинциясындағы Янлин ауыл шаруашылығы базасында интеллектуалды тамшылатып суару жүйесі енгізілгеннен кейін, Қазақстанда мақта егістіктерін суаруға жұмсалатын су көлемі 40 пайызға азайып, өнімділігі 25 пайызға артты. Солтүстік-Батыс ауыл және орман шаруашылығы университеті Өзбекстанмен бірлесіп Қытай–Өзбекстан су үнемдеуші ауыл шаруашылығының шетелдік демонстрациялық саябағын құрды. Мұнда күн энергиясымен жұмыс істейтін бүрікпе суару және суда еритін тыңайтқыштармен интеллектуалды тамшылатып суару технологиялары қолданылуда. Бұл әдістердің нәтижесінде мақта өнімділігі 50 пайызға өсті.
Жасыл көлік саласында 2024 жылдың алғашқы үш тоқсанында Өзбекстан 16 209 электромобиль импорттады, олардың 16 131-і Қытайдан әкелінді. Қазақстан жаңа энергиямен жүретін көліктер мен қуаттау жабдықтарын өнеркәсіптік инновацияның басым бағыттары ретінде айқындап, салықтық жеңілдіктер мен субсидиялар жүйесін енгізді. Ал Тәжікстан үкіметі 2025 жылдың қыркүйегінен бастап Душанбе қаласындағы барлық таксилерді жаңа энергия көздерімен жүретін көліктерге ауыстыру туралы шешім қабылдады.
Болашақта Көркем Қытайдың болашағы біртіндеп шындыққа айналады. Қытай білім мен жасыл энергияның күшімен әлемдік экологиялық өркениет құруға атсалысады.
