Қазақстан азаматтық қоғамының Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясының декларациясына жауабы: Қос стандарттарға қарсы және ішкі істерге араласуға тосқауыл.
Соңғы айларда Қазақстан Еуропа Кеңесінің Парламенттік Ассамблеясының (ПАСЕ) тарапынан сынның нысанына айналды. Алайда, елдің азаматтық қоғамының өкілдері бұл әрекеттерді тәуелсіз мемлекетке қысым көрсету үшін демократиялық күн тәртібін пайдалану әрекеті деп бағалап, өз алаңдаушылықтарын білдірді. Ресми мәлімдемелерінде олар кейбір ПАСЕ мүшелерінің әрекеттері халықаралық институттың беделін түсіріп жатқанын ашық айтты.
Мәлімдемеге қол қойған азаматтар:
- Марлен Иманғалиев («Батыс Қазақстан облысындағы Таулы Қарабахтағы ұлтаралық қақтығыстарды реттеуге қатысқан соғыс ардагерлері» қоғамдық бірлестігі);
- Үсен Сүлеймен және Марат Сәрсембаев («Ұлттық өркендеуге жәрдемдесу қоры»);
- Дмитрий Полтаренко («Қарағанды облысының Азаматтық альянсы» заңды тұлғалар бірлестігінің төрағасы);
- Марина Шиллер («Өмір сыйла» қоғамдық ұйымының президенті);
- Саламат Қабидаев («Еуразиялық бейбітшілік және келісім» жекеменшік мекемесінің өкілі);
- Тоғжан Дәул («Алаш ұландары» қоғамдық қорының өкілі);
- Есен Әбдіхалық («Қазақстанның адам ресурстары» жеке мекемесінің өкілі);
- Орынбек Молдахан («Асыл қазына» қоғамдық қорының өкілі);
- Рауан Байғабыл («Ел ертеңі» жастар қоғамдық ұйымының өкілі).
Ресми ұстаным: Қазақстанның егемендігіне қол сұғу
Қазақстанның азаматтық қоғам өкілдерінің пікірінше, ПАСЕ-нің соңғы әрекеттері демократиялық құндылықтарды қорғау сылтауымен елдің ішкі саясатына сырттан ықпал етуге бағытталған. Олар Ассамблеяны адам құқықтары мен демократияны қорғау саласында беделді институт ретінде көріп келгенін атап өтті. Алайда, қазіргі кезде бұл институт өз принциптерін жүйелі түрде бұзып, беделін түсіріп жатыр деген пікір білдірілді.
Мәлімдемеден үзінді:
«Біз ПАСЕ-нің кейбір өкілдерінің Еуропаның демократиялық күн тәртібін милитаризациялауға тырысып жатқанын үлкен алаңдаушылықпен байқаймыз»
Қылмыстық элементтермен байланыс: Сынның артында кім тұр?
Мәлімдемеде ПАСЕ-нің кейбір бастамалары нақты қылмыстық істерді саяси қудалау ретінде көрсетуге тырысатын адамдардың мүддесіне қызмет ететіні атап өтілген. Бұл тұрғыда Мүхтар Әблязовтың аты ерекше аталып өтті. Ол Қазақстанда бірқатар қылмыстар жасаған деп айыпталып, Еуропа мен АҚШ соттарында қаржылық алаяқтық пен ақша жымқыру фактілері бойынша кінәлі деп танылған.
Қазақстандық сарапшылардың пікірінше, мұндай тұлғалар халықаралық институттарды өз мүдделеріне пайдалануға тырысады және қылмыстық істерді саясиландырып, Қазақстан билігіне қысым жасау үшін қолданады.
ПАСЕ-дегі жемқорлық: «Катаргейт» жанжалы
Қазақстан азаматтық қоғамының өкілдері ПАСЕ-де орын алған «Катаргейт» жемқорлық жанжалына назар аудартты. Бұл жанжал Ассамблея мүшелерінің кейбірінің жүйелі жемқорлықпен айналысқанын дәлелдеген.
«Бізде «Катаргейтке» қатысқан тұлғалар бүгін Қазақстанға қатысты демократиялық күн тәртібін милитаризациялауға итермелейтін күштермен байланыста болды ма деген орынды сұрақ туындайды»
Қылмыстық істерді саяси қудалауға айналдыру: Фактілер бұрмалануда
Мәлімдемеде ПАСЕ кейбір тұлғаларды «саяси тұтқындар» ретінде көрсету арқылы фактілерді бұрмалап жатқаны туралы нақты мысалдар келтірілген:
- Аширбеков — көлігінде әйел адамды зорлағаны үшін сотталған.
- Елшібаев — қызғаныштың салдарынан адам өлтірген және түрмеден шыққан соң бірнеше ұрлық жасап, тағы да қылмыстық әрекеттерге барған.
- Үтепов — 3 миллион теңгеден астам сомаға алаяқтық жасаған және пара беруге арандатқан.
- Абжан — 50 миллион теңге бопсалау арқылы пайда тапқан.
- Алтаев — жалпы сомасы 136 мың АҚШ доллары көлемінде пара алған.
- Амиров — «Мұсылман бауырлар қауымдастығы» деп аталатын тыйым салынған діни ұйымның идеологиясын насихаттаған.
- Мендегазиев — ұйымдасқан қылмыстық топтың құрамында салық төлеуден жалтарған.
- Жыланбаев, Дәнебаев, Мұхаммедкәрім — Қазақстанда тыйым салынған ДВК ұйымының құрамында елдің конституциялық құрылымын күшпен өзгертуге тырысқаны үшін сотталған.
- Мамай мен Тлеужан — жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастырған және қатысқан.
«Мұнда қандай саясат бар? Барлық сотталғандарға әділ сот процесі қамтамасыз етілді»
ПАСЕ-де бейтараптықтың жоқтығы және сыртқы ықпал
Қазақстан азаматтық қоғамының өкілдері ПАСЕ-нің Қазақстандағы адам құқықтарының бұзылуы туралы деректердің қайдан алынатынын ашық айтпайтынын ерекше атап өтті. Бұл жағдай институттың бейтараптығына күмән келтіреді.
«ПАСЕ Қазақстандағы заңсыз әрекеттер туралы мәлімет беретін тұлғалардың кім екенін ашық айтпайды, бұл барлық процестердің объективтілігіне күмән тудырады»
Күмәнді қаржыландыру арналары
Мәлімдемеде ПАСЕ қолдайтын кейбір үкіметтік емес ұйымдардың күмәнді тұлғалармен және қылмыстық топтармен байланысы бар екендігі де атап өтілді. Бұл ұйымдардың кейбірі Еуропалық Одақтың санкцияларының ықпалында тұрған тұлғалармен қаржылық және шарттық байланыста болуы мүмкін.
Қазақстанның демократиялық реформалары: Ілгерілеу жолында
Сынға қарамастан, Қазақстан демократиялық реформалар жүргізіп келеді. Елімізде әкімшілік әділет жүйесі дамып, сот жүйесінің тәуелсіздігі артып, адам құқықтарын қорғау тетіктері күшейтілуде.
«Қазақстан сәтті демократиялық реформаларды жүзеге асыруда. Адам құқықтарын қорғау тетіктері дамып жатыр, соттар тәуелсіз бола түсуде.»
Қазақстан азаматтық қоғамының талаптары
Қазақстанның азаматтық қоғам өкілдері ПАСЕ-ге мынадай негізгі талаптар қойды:
- ПАСЕ-нің жұмысына ашықтық енгізу – Ақпарат көздерін ашып көрсету және қылмыстық элементтердің ықпалын жою.
- Ішкі реформаларды жүргізу – Ассамблея мүшелерінің әрекеттерін қатаң бақылау және жемқорлықтың алдын алу.
- Қылмыстық істерді саяси қудалауға айналдырмау – Қылмыстық қудалаулар мен саяси себептер арасындағы айырмашылықты нақты ажырату.
- Қазақстанның егемендігін құрметтеу – Елдегі ішкі процестерді объективті және әділ бағалау.
ПАСЕ мен Қазақстан үшін сын сағаты
Осы оқиғалардың аясында ПАСЕ алдында үлкен таңдау тұр: қос стандарттар саясатын жалғастыру немесе әділдік пен бейтараптық қағидаттарын ұстана отырып, өз беделін қалпына келтіру. Қазақстан, өз кезегінде, демократиялық дамудың жолын жалғастыра отырып, елдің ішкі істеріне сыртқы араласуға жол бермеуге ниетті.
«ПАСЕ қабылдаған декларация біздің еліміздегі жағдайды жақсартуға бағытталған шынайы ниеттерді көрсетпейді. Бұл Қазақстан халқына дабыл қағатын белгі болып табылады – клептократтар мен заңсыз табыс тапқандар әділеттен қашып, Еуропада саяси қысым жасау арқылы елдегі жағдайды тұрақсыздандыруға тырысады»
Егер тиісті реформалар жүзеге аспаса, ПАСЕ адам құқықтарын қорғау жөніндегі беделді халықаралық институт ретіндегі мәртебесінен айырылып, саяси қысым жасау құралына айналу қаупі бар.
