DKnews.kz Қытай Халық Республикасының Алматы қаласындағы Бас консулы Цзян Вэй ханыммен эксклюзивті сұхбатты назарларыңызға ұсынады. Ашық сұхбат барысында дипломат Астанада өткен тарихи «Қытай – Орталық Азия» саммитінің қорытындыларына қатысты өз көзқарасымен бөлісіп, «ортақ тағдыр қауымдастығы» тұжырымдамасы аясындағы өңірлік ынтымақтастықтың болашағын қалай елестететінін әңгімелеп берді.
– Цзян Вэй ханым, Астанада өткен саммиттің Қытай мен Орталық Азия елдері арасындағы қарым-қатынастар үшін маңызын қалай бағалайсыз?
– Бұл саммит шын мәнінде тарихи оқиға болды. Жаздың дәл ортасында Қазақстанның елордасы – Астана саяси бірігудің және өзара сенімнің символына айналды. Қытай мен Орталық Азияның бес мемлекетінің басшылары алғаш рет осындай құрамда жиналып, тек ынтымақтастықты талқылап қана қоймай, ұзақмерзімді даму күн тәртібін белгілегені – бұл тарихи сәт. Саммит аясында 100-ден астам келісімге қол қойылып, Астана декларациясы қабылданды. Бұл құжат «Қытай – Орталық Азия рухын» жаңа деңгейдегі ынтымақтастықтың моральдық және саяси бағдаршамы ретінде бекітті.
– «Қытай – Орталық Азия рухы» деген тұжырым нені білдіреді?
– Бұл жай ғана ұран емес – бұл біздің ынтымақтастығымыздың құндылықтық негізі. Ол өзара құрметке, теңдікке, ортақ пайда мен сапалы дамуға ұмтылуға негізделген. Бұл – сенім, қолдау, ашықтық пен достық рухы. Бұл тек үкіметтер арасындағы диалогты нығайтып қана қоймай, халықтар арасындағы көпірлерді де берік етеді.
Мұнда Қазақстанның орны айрықша – өйткені дәл осы қазақ жерінде Қытай Төрағасы Си Цзиньпин 2013 жылы алғаш рет әлемге «Бір белдеу, бір жол» бастамасын жариялаған болатын.
– Кездесудің нақты қандай нәтижелері болды?
– Біріншіден, біз саяси өзара түсіністіктің бұрын-соңды болмаған деңгейіне жеттік. Алты елдің басшысы бір-бірінің егемендігін және ұлттық даму жолын қолдайтынын нақты растады. Орталық Азия елдері тағы да «біртұтас Қытай» қағидатына берік екендіктерін білдіріп, Тайваньның Қытай аумағының ажырамас бөлігі екенін атап өтті. Бұл – геосаяси қауіп-қатерлерге толы әлемде тұрақтылық пен келісімнің қуатты белгісі.
Екіншіден, практикалық ынтымақтастықта серпіліс болды. 2025–2026 жылдар жоғары сапалы даму жылдары деп жарияланды. Біз ынтымақтастықты алты негізгі бағытқа шоғырландырдық: сауда, өнеркәсіп, көлік, жасыл экономика, ауыл шаруашылығы және гуманитарлық байланыстар. Қытай алғаш рет бүкіл аймақпен «Бір белдеу, бір жол» бағдарламасы бойынша іс-қимыл жоспарына қол қойды – бұл бұрын болмаған қадам.
– Өзара іс-қимылды нығайту үшін қандай жаңа платформалар құрылады?
– Бірқатар орталықтар құру туралы шешім қабылданды: кедейлікпен күрес орталығы, білім алмасу орталығы, шөлейттенуге қарсы іс-қимыл орталығы және сауданы ілгерілету орталығы. Бұл бастамалар кадр даярлауға, табиғи ресурстарды қорғауға, халықтың әл-ауқатын арттыруға және экономикалық негізді нығайтуға бағытталған.
– Дегенмен, саммит экономика мен дипломатиядан тыс салаларды да қамтыды. Гуманитарлық салада не істелді?
– Дәл солай. Ең әсерлі сәттердің бірі – мәңгілік тату көршілік пен достық туралы шартқа қол қойылуы болды. Бұл халықтар арасындағы шынайы достық рухын құқықтық тұрғыдан бекітетін маңызды қадам. Бұл – өте құнды. Сондай-ақ 100-ден астам бауырлас қалалар туралы келісімдерге қол қойылды, бұл гуманитарлық және мәдени байланыстарды нығайтады.
Бұған қоса, Орталық Азия елдерінде мәдени орталықтар, Лу Бань шеберханалары, қытайлық жоғары оқу орындарының филиалдары, сондай-ақ дәстүрлі медицина орталықтарын ашу туралы уағдаластыққа қол жеткізілді. Бұл – болашаққа, жастарға, білімге, өзара түсіністікке салынған инвестициялар.
– Байқап отырғанымыздай, Қазақстанға ерекше көңіл бөлініп отыр. Неге дәл осы елге мұндай назар аударылып отыр?
– Қазақстан – Қытайдың сенімді серіктесі және жақсы көршісі. «Бір белдеу, бір жол» бастамасы жарияланған сәттен бастап, оны қолдаған алғашқы ел – Қазақстан болды. Төраға Си Цзиньпин Президент Қасым-Жомарт Тоқаевпен жеке кездесу өткізді. Инвестициядан бастап мәдениетке дейін барлық негізгі салаларды қамтитын 60-тан астам екіжақты келісімге қол қойылды. Қытай мен Қазақстан арасындағы қатынастар «алтын кезеңін» бастан өткеріп жатыр және бұл серпін, сеніңіз, тек күшейе түсуде.
– Цзян Вэй ханым, саммиттен кейінгі жалпы көңіл күйді қалай сипаттар едіңіз?
– Мен мұны сенім мен шабыт деп атар едім. Біз ортақ қайықта, гуманитарлық өзара түсіністік желкенін көтеріп, экономикалық прагматизм ескегін ескеп алға қарай жүзіп келеміз. Жаһандық өзгерістер жағдайында біз көшбасшылардың стратегиялық көзқарасына және өзара құрмет рухына сүйенеміз. Бұл жолда Орталық Азияның рөлі – көрші, серіктес және дос ретінде – аса маңызды.
– Уақытыңызды бөліп, мазмұнды жауаптарыңыз үшін алғыс білдіреміз.
– Рақмет сіздерге. Сеніңіздер, біздің болашағымыз – бейбіт, орнықты және гүлденген.
