Үндістан қазақстандық туристер үшін барған сайын танымал бағытқа айналуда, ал Air Astana әуе компаниясы Алматы мен Мумбай арасында тікелей рейстерді іске қосқаннан кейін, Қазақстан мен бізге көршілес елдерден Үндістанға келетін туристер санының артуы күтілуде.
2025 жылдың 20 сәуірінде, Air Astana әуе компаниясының Үндістанмен ынтымақтастығының жиырма жылдығында, Алматыдан Мумбайға алғашқы ұшақ ұшты. Жиырма жылдық ынтымақтастық барысында Air Astana Үндістан мен Қазақстан арасында 1,2 миллионнан астам жолаушыны тасымалдады, сондықтан Алматы мен Мумбай арасындағы тікелей рейстің ашылуы әуе тасымалдаушысының жұмысының заңды қорытындысы болды.
Енді Алматы тұрғындары мен қонақтары Мумбайға жайлы Airbus A320 ұшағымен аптасына үш рет ұша алады. Ұшу уақыты шамамен 4 сағат 50 минутты құрайды.
23 маусымнан бастап рейстер жиілігі аптасына 4 рейске дейін артты.
Алматы мен Мумбай арасындағы тікелей рейстің ашылуы кездейсоқ емес. Екі қала да тек туристік бағыттар ретінде ғана емес, сонымен қатар ыңғайлы туристік хабтар ретінде қарастырылады. Бір-бірінен үлкен қашықтықта орналасқанына қарамастан, екі мегаполистің арасында көп ортақтық бар — олар экономикалық және мәдени орталықтар болып табылады, ал ыңғайлы орналасуы транзиттік туристерге бұл қалаларда аялдауға мүмкіндік береді.
Vishal Panchal/Pexels
Егер Мумбай туристік хаб ретінде Оңтүстік, Батыс және Шығыс Үндістанға сапар шегуге мүмкіндік берсе, Алматы болашақта Қырғызстан, Өзбекстан, Әзербайжан, Қытай және өңірдің басқа да елдерінен келетін саяхатшылар үшін ыңғайлы ұшу нүктесіне айналуы мүмкін.
Мумбайда қазақстандық турист үшін не қызықты болуы мүмкін?
Көпшілік пікірінше, Үндістан алғашқы таныстықтан-ақ жүректі жаулап алады немесе мүлде ешқандай әсер қалдырмайды. Алайда бұл ерекше ел туралы өз пікіріңді қалыптастыру үшін оны кем дегенде бір рет көру қажет. Ешкімді бейжай қалдырмайтын бірқатар жарқын әрі колоритті орындарға тоқталайық.
Мумбай Үндістанның батысында, Араб теңізінің жағалауында орналасқан. Табиғи терең айлағы бар бұл қала — елдің батысындағы ең үлкен порт. Мұнда туристер жаяу экскурсиялардан бөлек, теңіз серуендерінен де ләззат ала алады.
Getty Images/surangaw
Ең танымал орындардың бірі — Үндістан қақпасы (Gate of India), бұл ескерткіш сізді өткенге жетелейтіндей. Бұл — индо-сарацин стилінде базальттан қашалып жасалған 26 метрлік арка, жай ғана мәдени ескерткіш емес — бұл жерде революциялар өтіп, миллиондаған адамның тағдыры шешілген тарихи сахна.
Бастапқыда британдық монархтарды қарсы алу үшін салынған Қақпаның құрылысы Бірінші дүниежүзілік соғыс салдарынан 1924 жылға дейін созылды.
© Pixabay/shrikantamati12
Бұл орын түрлі адамдарды өзіне тартады. Мұнда гидтермен келген туристерді, бақытты жас жұбайларды, қызығушылық танытқан оқушылар мен демалуға келген жергілікті тұрғындарды кездестіруге болады. Біреулер әңгімелесіп отыр, біреулер күннің батуын тамашалауда, ал біреулер Үндістан Қақпасына проекция арқылы көрсетіліп жатқан тарихи фильмдерді тамашалауда.
Andrey X./Canva
Үндістан қақпасына бармас бұрын бұл жер туралы бірнеше маңызды жайтты білу қажет. Қақпа бірнеше рет террористік шабуылдарға ұшыраған. 2003 жылы Қақпа маңындағы тұрақта жарылыс болды. Жарылғыш зат таксидің біріне қойылған, ал 2008 жылдың қарашасында бұл орын лаңкестер басып алған жеті нысанның бірі болды.
Қазір Үндістан қақпасы орналасқан алаңға кіру үшін барлық келушілер тексерістен өтеді. Сонымен қатар бұл алаңда айнасы бар фотокамералар мен дрондарды қолдануға тыйым салынған. Бұл, ең алдымен, қауіпсіздікпен, сондай-ақ көрнекті орын аумағында қызмет көрсететін ондаған жергілікті фотографтардың жұмысымен байланысты.
HARSH/Pexels
Керемет фотосуреттер түсіру үшін бұл жерге туристер жиналмай тұрып, яғни күн шыққанда немесе күн батар кезде келген дұрыс — бұл кезде Қақпа ерекше жарықпен көмкеріліп, ал әйгілі Taj Mahal Palace қонақүйі әдемі фонға айналады.
Үндістан қақпасының дәл қарсысында әйгілі Taj Mahal Palace қонақүйі орналасқан. Бұл — жай ғана сәнді қонақүй емес, Араб теңізі жағасында орналасқан тарихи ескерткіштің өзі.
1903 жылы үнді кәсіпкері Джамсетджи Татаның бастамасымен ашылған бұл қонақүй үнді қонақжайлығы мен талғампаздығының символына айналды. Айтуынша, Тата еуропалықтарға арналған қонақүйге кіргізілмеген соң осындай қонақүйді өзі салуға бел буған. Осылайша Taj Mahal Palace үнді элитасы мен еуропалық меймандардың тең дәрежеде кездесетін орнына айналды.
Бір ғасырдан астам тарихында бұл қонақүй патшаларды, мемлекет басшыларын, атақты адамдар мен кәсіпкерлерді қабылдап, Үндістанның тәуелсіздік жолындағы күресінің куәгері болды.
2008 жылдың қарашасында Taj Mahal Palace лаңкестік шабуылдардың бір нысанына айналды. Үш күн бойы қонақүй қоршауда қалып, ондаған қонақ пен қызметкер қаза тапты, ал ғимараттың өзі жарылыс пен өрт салдарынан айтарлықтай зардап шекті.
Алайда бұл қонақүй өз ұлылығы мен табандылығының символы болып қала берді және бейбітшілік пен қауіпсіздіктің маңыздылығын еске салады.
HARSH/Pexels
Туристер мұнда экскурсияға немесе әдемі фотосуретке түсу үшін келеді, бірақ бірнеше ережені білу қажет.
Қонақүйге кірерде барлық келушілер тексерістен өтеді. Ішінде айнасы бар фотокамералар мен интерьерді видеоға түсіруге тыйым салынған. Тек өзіңізді түсіруге рұқсат етіледі. Мұндай қатаң талаптар қауіпсіздік шараларымен және қонақтардың жеке өмірін қорғаумен байланысты.
Дегенмен, бұл жерге бару — үлкен әсер қалдырады. Күнделікті топтық экскурсияларға қатысуға немесе жеке экскурсия тапсыруға болады. Қонақүйдің тарихы мен оның әйгілі қонақтары туралы біле аласыз. Қонақүйдің Palace қанатында үнді суретшілері мен фотографтарының көрмелері өтетін Taj галереясы орналасқан.
Taj Mahal Palace-ті аралап, Үндістан қақпасының алдындағы алаңда серуендегеннен кейін, қайықпен Үндістан қақпасынан небәрі 60 минуттық теңіз жолында орналасқан Элефанта аралына баруға болады. Мұнда жартастарға ойылып салынған көне үнді храмдарын өз көзіңізбен көруге болады.
Аралға жеткен соң сапар ашық вагонды шағын пойызбен жалғасады, ол сізді үңгірлерге апаратын атақты 200 баспалдаққа жеткізеді. Жол бойы екі жақта кәдесый сататын дүңгіршектер орналасқан. Егер өзіңізге немесе жақындарыңызға сыйлық алғыңыз келсе, қолма-қол ақша дайындап алыңыз. Көше сатушылары карта немесе онлайн төлем қабылдамайды.
© Daniel Doerfler / Shutterstock
Аралдың атауына қарамастан, мұнда пілдер жоқ, бірақ маймылдар өте көп. Абай болыңыз, өйткені олар туристердің зейінсіздігін пайдаланып, тәтті не газдалған сусын салынған ашық қаптамаларды тартып әкетуі мүмкін. Бірақ жеке заттарыңыз үшін алаңдамаңыз — оларды тек жарқыраған орамалар мен тағам қызықтырады.
200 баспалдақпен көтерілген соң сіз Шива құдайына арналған салқын үңгірлерге келесіз. Бұл үңгірлерде V–VIII ғасырлар аралығында алып барельефтер ойылып жасалған.
Аралдың басты үңгірінде туристерді Тримурти барельефі қарсы алады. Шиваның үш келбеті — жаратушы, сақтаушы және қиратушы — бір мезгілде өткенге, бүгінге және болашаққа қарап тұр. Тастан қашалған әрбір бүкпе мен мата қатпары тірі сияқты. Мұндағы ауа үнсіздік пен рухани күшке толы. Элефанта — жай экскурсия емес, бұл — медитация, баяулап, мәңгілікпен байланыс орнату сәті.
Арал аумағында туристер мен жергілікті тұрғындарға арналған нақты ережелер бар. Мысалы, үңгірлер ішінде кез келген видеотүсірілімге тыйым салынған. Тек ұялы телефонмен суретке түсіруге болады, ал үңгір ішінде тыныштық сақтау қажет. Қауіпсіздік қызметкерлері өте сыпайы, туристермен өздері байланыс орнатып, ең жақсы ракурста жарқын әрі әдемі фотосурет жасауға көмектеседі.
Әр барельефтің жанында бейнеленген көрініс туралы ағылшын тілінде сипаттама бар, сондықтан бұл жерді гидсіз-ақ өз бетіңізше аралауға болады. Бірақ жергілікті гидтер, әрине, сізге аңыздар мен оқиғаларды әлдеқайда қызықты әрі әсерлі етіп жеткізе алады.
Аралдың атмосферасын толық сезіну үшін жолды қоса есептегенде кем дегенде жарты күн бөліңіз. Асықпай аралаңыз, қанық жасыл желекке және көк аспанға сүйсініңіз, тыныш бұрыш тауып, үңгірлердің салқын қабырғаларында медитация жасаңыз.
Қалаға қайтып оралғаннан кейін жаяу экскурсияны жалғастыруға болады, бірақ бұған жеке бір таңғы уақытты арнаған дұрыс — таңғы күннің жұмсақ жарығында Мумбайдың сәулеттік сұлулығын жақсырақ тамашалауға мүмкіндік туады.
Қала ішіндегі жаяу серуендер
Көбінесе туристер өз жолдарын Мумбайдың тарихи орталығынан бастайды. Мұндағы ең көзге түсетін сәулет нысандарының бірі — Мумбай университетінің кампусында орналасқан Раджабай сағат мұнарасы. Бұл құрылым өз уақытында қаладағы ең биік ғимарат болған. 85 метрлік бұл сағат мұнарасы венециялық және готикалық стильде салынған және оны сэр Джордж Гилберт Скотт жобалаған, ол мұнараны Лондондағы Биг-Беннің үлгісінде жасаған. Мұнара құрылысы он жылға жуық уақытқа созылды. Аңыз бойынша, құрылысқа Бомбей қор биржасының негізін қалаған ауқатты кәсіпкер Премчанд Ройчанд Джайн демеушілік жасаған. Оның шарты — анасы Раджабайдың есімін мұнара атауына енгізу болған. Айтуынша, анасы зағип болған және джайнизм дінін ұстанушы ретінде күн батқанға дейін кешкі ас ішуге тиіс болған. Осы мұнарадағы кешкі қоңырау соғу оның күн батқанын анықтауына көмектескен.
Мумбайдың тарихи орталығы — отарлау дәуірінің сәулет ескерткіштеріне бай. Мұнда готикалық және викториандық стильдер үнді мәдениетімен араласып, еуропалық элементтер — роман аркалары, голландиялық шатырлар — индо-сарациндік күмбездермен, шыңдармен, витраждармен және мұнаралармен үйлеседі. Таңғаларлық жайт — көптеген ғимараттар жобасын жасаған британдық сәулетшілер Үндістанда ешқашан болмаған, құрылыс барысын қашықтан басқарған.
Chris Putnam/Canva
Раджабай мұнарасынан бірнеше көрікті жерлерді бірден аралауға болады. Маршрутқа байланысты жолыңызда Мумбайдың Жоғарғы сот ғимараты кездесуі мүмкін. Бұл нысан қоршаумен қоршалған және қарулы күзетпен күзетілуде, бірақ бұл ескі аркалар мен мұнараларды көруге және тіпті суретке түсіруге кедергі болмайды. Бұл аудан Мумбайдың басқа бөліктерінен айтарлықтай ерекшеленеді: мұнда анағұрлым таза әрі жүргізушілер әдетте жаяу жүргіншілерге жол береді. Дегенмен, үнді жолдарында абай болу керек.
Бұл жерде әдемі фотосуреттер түсіруге немесе қала өмірінің іскерлік ырғағына енуге болады. Қара мантия киген судьялар мен ақ көйлек киген кеңсе қызметкерлері — бұл қалалық пейзаждың үйреншікті көрінісі. Көше көлеңкесінде етік тазалаушылар да кездеседі, олар төзімділікпен клиенттерін күтуде. Бұл кәсіп ескіріп бара жатқандай көрінгенімен, бұл жерде әлі де үлкен сұранысқа ие.
Сондай-ақ, бұл ауданда ағылшын тіліндегі әдебиетке бай үлкен кітап дүкені орналасқан. Тіпті сіз кітап сатып алуды жоспарламасаңыз да, екі қабатты бұл ғимараттың өзі бейжай қалдырмайды.
Әрі қарай біз Әулие Томас соборына барамыз, бұл — Мумбайдағы алғашқы англикан шіркеуі. Бұл шіркеу қаланың алғашқы англикандық шіркеуі деген мәртебеге ие, ал оның іргетасы XVII ғасырда қаланған. Ғасырлар бойы бұл собор тек діни рәсімдер өткізілетін орын ғана емес, сондай-ақ осы аймақтағы британдық қауым үшін маңызды рухани орталық болды.
VasukiRao/Getty Images
Егер шіркеу есіктері келушілерге ашық болса, міндетті түрде ішке кіріп, өткен дәуірлер атмосферасын сезініңіз. Ішкі интерьерде — көне құлпытастар мен мемориалдық тақталар бар, олар бұл портты қаланың ерте тарихымен тығыз байланысты адамдардың есімдері мен тағдырларын сақтап тұр.
Уақытыңыз тығыз болып, ішке кіре алмасаңыз да, собордың сыртқы көрінісі сізге әсер қалдырады. Әулие Томас шіркеуінің сәулеті — екі ықпалды стильдің үйлесімі: аспанға ұмтылған мұнаралар мен сүйір аркалары бар қатаң готика және симметриялы, түзу сызықты классика. Тіпті бір көзқарас осы храм арқылы уақытпен байланыс сезімін сыйлайды.
Форт тарихи ауданы бойынша жаяу экскурсияны жалғастыра отырып, сіз қызу тіршілікке толы Флора фонтанының алаңына шығасыз. XIX ғасырда салынған бұл нәзік архитектуралық элемент Римнің гүлдер мен көктем құдайы — Флораға арналған. Фонтан мүсіндерін мұқият қарасаңыз, сол замандағы шеберлердің сүйіспеншілікпен қашап жасаған детальдарын байқайсыз: сымбатты нимфалар, ойнақы купидондар және, әрине, гүл шашып тұрған Флораның өзі. Таңғы жұмсақ жарықта, әсіресе күннің алғашқы жартысында, ақ мәрмәрде күн нұры ойнап, фонтан бар сұлулығымен жарқырайды. Бұл — есте қалатын фотосуретке таптырмас сәт.
Таңертеңгілік Флора фонтанының алаңы ерекше сиқырға ие. Қала әлі ыстық тұманға орана қоймаған, ауа таза әрі салқын — бұл архитектура мен фонтан сұлулығын толығымен бағалауға мүмкіндік береді. Бұл уақытта кеңсе қызметкерлері жұмысқа асығуда, алғашқы дүңгіршектер ашылып жатыр, ал алаң жұмсақ таңғы үнмен толыға түседі.
Флора фонтанының алаңынан алыс емес жерде, Форт ауданының тарихи жалғасы іспеттес, Моди көшесі орналасқан — нағыз сауда жұмағы. Алаң шекарасынан аттаған сәтте сіз бірден басқа әлемге — түрлі-түсті, шулы әрі арбаулы атмосфераға тап боласыз. Моди көшесі — дүкендер, дүңгіршектер, кафелер мен мейрамханалар легі, мұнда әр адам өз талғамы мен қалауына сай нәрсе табады.
Бұл шағын ғана аумақта дәстүр мен заманауилық ерекше үйлесім тапқан. Тротуар бойында қолдан тігілген мата, дәстүрлі киімдер — сари мен курталар, жергілікті шеберлер жасаған интерьер бұйымдарын сататын дүкендер тізбектеліп орналасқан. Түрлі түстер мен өрнектер көздің жауын алады, әр зат Үндістан мәдениетінің бөлшегіндей әсер қалдырады.
Getty Images/byheaven
Моди көшесінің сиқырын толықтырып тұрған — тротуарда жайғасқан көше саудагерлері. Асықпаңыз, әр сәттен ләззат алыңыз, тауарларды мұқият қарап, сатушылармен саудаласыңыз — Моди көшесі сізге ұмытылмас әсер сыйлап, Мумбайдағы сапарыңыздың жарқын беттерінің біріне айналады.
Pixabay/akashyadav26786
Ұсынылған көрікті жерлер — тіпті уақыты шектеулі саяхатшы үшін Мумбай ұсына алатын байлықтың бір ғана бөлшегі. Бұл көпқырлы мегаполистің ырғағына еніп, оның тарихына қол тигізуге бір күн де жеткілікті.
Мінез-құлық ережелері мен пайдалы кеңестер
Үндістан — көне кітап секілді: ол саяхатшыға өзінің беттерін аша отырып, сан түрлі бояуымен, хош иістерімен және терең философиясымен арбай түседі. Алайда бұл елмен танысу жайлы өтуі үшін бірнеше қарапайым ережелерді сақтау қажет.
Мумбайда қозғалыс — тұтас өнер. Жол ережелері мен пунктуалдылықты ұмытыңыз. Мұнда бәрі өз заңымен жүреді. Қазақстандықтар үшін оң жақ рөлді көлік жүргізу үйреншікті болмағандықтан, жолдан өтерде алдымен оңға, кейін солға қарауға дағдыланыңыз. Жолақты жаяу жүргіншілер өткелдерінде де көлік жүргізушілері жол бермейтінін ескеріңіз — кейде маневр жасап өтуге немесе көліктер мүлде жоқ сәтті күтуге тура келеді.
Ұзақ қашықтықтарға жергілікті тұрғындар мен туристер электричка іспеттес пойыздарды қолданады. Алдын ала маршруттармен танысып, жолақысын төлеу тәртібін біліп алыңыз. Сондай-ақ такси, авто және вело рикшаларды пайдалануға болады. Бағасы мен маршрутты алдын ала келісіп алыңыз, жағымсыз жағдайлардың алдын алу үшін.
Chris Putnam/Canva
Үндістанда қаржы мәселесінің де өзіндік ерекшеліктері бар. Рупия — сіздің негізгі серігіңіз. Валютаны тексерілген орындарда айырбастап, түбіртекті сақтаңыз немесе қонақүйдегі банкоматтан комиссия төлеп алыңыз. Көптеген жерлерде төлем тек қолма-қол ақшамен жасалады. Банк карталары тек ірі дүкендер мен сауда орталықтарында ғана жұмыс істейді, сондықтан оларды үнемі пайдалана аласыз деп ойламаңыз. Сондай-ақ есептесу мен қайтарым ақшаны алу кезінде мұқият болыңыз.
hameersrk/Pixabay
Үнді мәдениетін сезіну үшін нәзіктік пен құрмет қажет. Киім киюде қарапайымдылық — храмдар мен басқа да киелі орындарға кірерде басты талап. Әйелдер үшін иықты жабу маңызды.
Үндістанда көпшілік алдында сезім көрсетуге байланысты мінез-құлық нормалары бар екенін ұмытпаңыз. Сондай-ақ, үнді этикетінде оң қолдың маңызы зор — заттарды беру мен қабылдауда дәстүрлі түрде осы қол қолданылады. Сол қол «лас» деп есептелетіндіктен, оны тағам не басқа зат алмасуда қолданбаған жөн. Аяқ киімнің ұшының басқа адамға бағытталуы — әдепсіздік. Жергілікті тұрғындар аяқ ұштарын жиі сыртқа қаратып отырады — бұл жалаңаяқ жүргенде де сақталады. Себебі аяқ киім мен адамның аяғы «таза емес» деп есептеледі.
Үлкендерге құрмет — жай ғана сыпайылық емес, терең тамыр жайған дәстүр. Сондай-ақ, кездейсоқ өтіп бара жатқан адамды суретке түсірер алдында міндетті түрде рұқсат сұраңыз.
Үндістандағы денсаулық — саяхаттың маңызды бөлігі. Тек бөтелкедегі суды ішіңіз, ал қоғамдық тамақтану орындарын таңдауда әсіресе алғашқы күндері абай болыңыз. Үнді асханасы — дәм мен иістердің жарылысы, бірақ көше тағамдарынан аулақ болған жөн. Жақсы мейрамхана немесе кафені таңдаңыз.
Getty Images
Жаңа тағамдардан қорықпаңыз, бірақ бірден көп алмаңыз, ал құрамын сұраудан ұялмаңыз, әсіресе ащы тағамға үйренбеген болсаңыз. Мұнда вегетариандық тағамдар кең тараған, әркім өзіне ұнайтын тағам таба алады. Гигиена да маңызды — ас ішер алдында қол жуыңыз және антисептик қолданыңыз. Қоғамдық тамақтану орындарында сүзгіден өткізілген су мен мұздан бас тартқан дұрыс.
Getty Images/Jedraszak
Дәрі қобдишаңызды жинауды ұмытпаңыз: суық тиюге, асқазан ауруларына арналған дәрілер мен тұрақты түрде қабылдайтын дәрілеріңізді алып жүріңіз.
Кешкі уақытта жәндіктерден қорғайтын құралдарды пайдаланған жөн. Ал бейтаныс жағдайларда интуицияңызға сеніңіз.
Бірақ Үндістанмен саяхаттағы ең басты лайфхак — бұл сабыр мен жағымды көңіл-күй. Кешігулерге, тосын жағдайлар мен ретсіздікке дайын болыңыз. Осы қайнаған тіршіліктің өзіне тән ерекше үйлесімі бар, оны түсіну үшін жүрегіңіз бен санаңызды ашу жеткілікті. Қарым-қатынасқа ашық болыңыз, себебі үнділіктер қонақжайлығымен танымал. Әр сәттен, жаңа иістен, тағдырдың әр тосын сыйынан ләззат алыңыз.
Getty Images
Үндістан — бұл егер оған рұқсат етсеңіз, жаныңызда мәңгілік із қалдыратын ел. Бұл елге ашық жүрекпен және ақылмен барыңыз — сонда ол сізге өз қазынасын молынан сыйлайды.
