2025 жылға қарай Қазақстан цифрлық трансформацияның аймақтық көшбасшысы ретінде өзін нық танытты. Ел финтех пен IT-экспорт салаларында ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік қызметтерді цифрландыру, жасанды интеллектті дамыту және кең жолақты интернетпен қамту салаларында да айтарлықтай жетістіктерге жетті. Бүгінде Қазақстан әлем бойынша онлайн мемлекеттік қызмет көрсету деңгейі жағынан үздік он елдің қатарына кіреді және бүкіл Еуразия үшін цифрлық жаңғыру үлгісіне айналып отыр.
Шикізат экономикасынан цифрлық дайындыққа дейін
Кезінде Қазақстан негізінен табиғи ресурстарға бай посткеңестік ел ретінде қарастырылатын. Алайда соңғы жылдары ел сапалы серпіліс жасап, Орталық Азияда цифрлық жаңғырудың алдыңғы шебіне шықты. Қазіргі трансформация бағдарламасы финтехті қолдаумен шектелмейді - енді бұл мемлекеттік қызметтерді жүйелі цифрландыруды, жасанды интеллект бойынша ұлттық экожүйе құруды, интернеттің баршаға қолжетімді болуын және халықаралық стартап ынтымақтастығын қамтиды.
Қазақстанның цифрлық басқару саласындағы басты жетістіктерінің бірі - БҰҰ-ның 2024 жылғы Электронды үкіметті дамыту индексінде (EGDI) 24-орынға көтеріліп, Германия, Қытай және Австралия сияқты алпауыт елдерді басып озуы. ТМД елдері ішінде Қазақстан цифрлық үкімет бойынша сөзсіз көш бастап тұр.
Бүгінде мемлекеттік қызметтердің 92%-дан астамы онлайн режимде қолжетімді. Азаматтар eGov.kz ұлттық порталы мен eGov Mobile қосымшасы арқылы 1200-ден астам цифрлық қызметті пайдалана алады. 2025 жылдың алғашқы жартыжылдығында 23 миллионнан астам цифрлық қызмет көрсетілген, олардың 45%-ы смартфондар арқылы жүзеге асқан. Бұл Қазақстанның mobile first стратегиясының сәтті жүзеге асып жатқанын көрсетеді.
Цифрландыру тек қолжетімділікпен шектелмейді - ол қызметтерді көрсету тәсіліне де, деректерді басқаруға да тікелей әсер етуде. eGov экожүйесі азаматтардың күнделікті өмірінің ажырамас бөлігіне айналды: кәсіп ашу, медициналық қызметке жазылу, құжаттарды жаңарту, сотқа өтініш беру - мұның бәрі енді онлайн жасалады.
eGov Mobile платформасы үнемі жаңартылып отырады. Қосымшаға биометриялық сәйкестендіру, push-хабарламалар және Kaspi.kz сияқты суперқосымшалармен біріктіру мүмкіндіктері енгізілген. Бұл мемлекеттік және жеке цифрлық экожүйелер арасындағы шекараны жойып жатыр.
2025 жылдың ортасына қарай eGov.kz порталында 14,7 миллионнан астам тіркелген қолданушы бар, ал соңғы бір жылда 215 мың жаңа аккаунт ашылған. Бұл елде цифрлық сенімнің артып келе жатқанын көрсетеді.
Жасанды интеллект және суперкомпьютерлер: стратегиялық серпіліс
2024 жылы Қазақстан Жасанды интеллектті дамыту тұжырымдамасын қабылдады. Ол 2029 жылға дейінгі кезеңге арналған және этикалық нормалар, ұлттық стандарттар мен құқықтық шеңберлерді айқындайтын стратегиялық құжат саналады. Қазір бұл құжат Жасанды интеллект жөніндегі Ұлттық стратегияға жаңартылып жатыр. Оның мақсаты - ИИ технологияларын денсаулық сақтау, білім беру, энергетика, мемлекеттік басқару және ғылым салаларына енгізу.
Getty Images
Аталған стратегияның негізгі элементі - Орталық Азиядағы ең қуатты суперкомпьютердің іске қосылуы, ол 2025 жылдың шілдесінде жұмысын бастайды. Суперкомпьютер Цифрлық даму министрлігінің бақылауындағы Tier III санатындағы деректер орталығында орналасады және ұлттық жасанды интеллект платформасының құрамына енеді. Ол университеттерге, стартаптарға және жеке компанияларға ашық, қауіпсіз әрі жергілікті қолжетімділікті қамтамасыз етеді.
Бұл бастаманы қолдау мақсатында Үкімет пен Парламент бірігіп, Жасанды интеллект туралы заң жобасын әзірлеп жатыр. Заң мемлекеттік органдар, жеке тұлғалар мен бизнес арасындағы ИИ технологияларын дамыту мен қолдануға қатысты қарым-қатынасты реттейтін болады.
Сонымен қатар Мемлекет басшысының жанынан Халықаралық ИИ жөніндегі консультативтік кеңес құрылып жатыр. Оның құрамына әлемнің жетекші сарапшылары, ғалымдары мен кәсіпкерлері кіреді. Кеңес ұлттық саясатты қалыптастыруға және халықаралық әріптестікті нығайтуға ықпал етеді.
Стартаптар мен кадрлар: Қазақстан жаңа нарық қалыптастыруда
Елдің технологиялық қарқыны стартаптар нарығында да көрініс тауып отыр. 2024 жылы қазақстандық стартаптар 250 миллион АҚШ долларынан астам венчурлік инвестиция тартты - бұл алдыңғы жылмен салыстырғанда үш есе көп. Astana Hub акселераторы бүгінде 28 елден келген 1300-ден астам стартапты біріктіреді. Олар жалпы көлемі 1,2 трлн теңге табыс тапқан, оның ішінде 140 млрд теңгеден астамы - экспорт.
Стартаптар салық жеңілдіктерінен, жеңілдетілген виза тәртіптерінен және ұлттық әрі халықаралық инвестицияларға қолжетімділіктен пайда көруде. 2025 жылы Telegram ресми түрде Astana Hub резиденті атанды - бұл Қазақстан мен әлемдік BigTech арасында жаңа кезеңнің басталуын білдіреді.
Қазақстаннан шыққан бірқатар стартаптар әлемдік нарықта өз орнын табуда. Олардың қатарында: Alaqan, Codiplay, CITIX, CEREBRA, OGames, Parqour, ApartX бар. Олардың ішіндегі ең танымалы - Codiplay. Бұл мектеп оқушыларының цифрлық сауатын арттыруға бағытталған EdTech компаниясы. Қазіргі таңда Codiplay шешімдері Ұлыбритания, Оңтүстік Корея, Сауд Арабиясы, Түркия және Әзербайжандағы 450-ден астам мектепке енгізілген. Компанияның нарықтық құны 100 миллион АҚШ долларына жетті. Енді оның өнімдері Қазақстан мектептеріне де енгізіліп жатыр.
Осы серпінді жалғастыру мақсатында Қазақстан Сауд Арабиясы, Сингапур және АҚШ-та халықаралық технологиялық хабтар ашуда. Бұл IT экспорт пен ынтымақтастық үшін жаңа көпірлер болады.
Елдегі стартап экожүйесінің дамуы мемлекеттік қолдау, жеке венчурлік қорлар мен инвесторлардың белсенділігінің арқасында мүмкін болды. 2025 жылы Qazaqstan Venture Group атты 1 миллиард долларлық венчурлік қор іске қосылды. Ол жасанды интеллектке негізделген стартаптарды қолдауға бағытталған. Бұл қор бұған дейін құрылған Astana Hub Ventures қорын толықтырады. Аталған бастамалар инновацияны жеделдетіп, жаңа буын технологияларға жол ашып, елдің кең ауқымды техноэкожүйесін нығайтады.
Еңбек нарығы: цифрлық дәуірдің жаңа келбеті
Цифрлық революция елдің еңбек нарығына да әсер етуде. 2024 жылы Қазақстанда 18 мыңнан астам IT-компания жұмыс істеді. Онда 187 мың адам еңбек етеді - бұл өткен жылмен салыстырғанда 12%-ға көп. Мемлекет қолға алған Tech Orda бағдарламасы 2029 жылға дейін 20 мың жаңа IT-маманды даярлауды көздейді. Бұл ретте басымдық жекеменшік IT-мектептерде грант арқылы оқытуға берілмек.
Gov
Мақсат тек бағдарламашыларды емес, толыққанды цифрлық кадрлар пулын қалыптастыру: жасанды интеллект инженерлері, деректер аналитиктері, өнім менеджерлері, киберқауіпсіздік мамандары. Бүгінде елімізде 18 өңірлік IT-хаб жұмыс істейді. Олар - таланттарды анықтау мен дамытуға арналған негізгі алаңдар.
Алда әлі де сын-қатерлер бар, бірақ қарқын сақталуда
Жетістіктерге қарамастан, Қазақстан алдында бірқатар құрылымдық қиындықтар тұр: финтех нарығының шоғырлануы, ауылдық жерлерде интернетке қолжетімділіктің шектеулігі, ИИ-дің енді ғана дамып келе жатқан кезеңі. Дегенмен Үкіметтің батыл цифрлық жоспары, институционалдық үйлесімділік пен жеке сектордың қатысуы елдің ұзақмерзімді өсім бағытын нығайтады.
Gov
Кең жолақты интернеттің толығымен таралуы, ИИ инфрақұрылымының ауқымдануы және стартаптардың жаһандық деңгейге шығуы Қазақстанды енді жай ғана өзгеріс үстіндегі мемлекет емес, Еуразияның цифрлық болашағын қалыптастырып жатқан держава ретінде танытады.
Егер Қазақстан осы қарқынын және стратегиялық бағыттылығын сақтай алса, ол болашақта аймақтағы ең технологиялық дамыған елдердің біріне, тіпті әлемдік деңгейдегі цифрлық көшбасшыға айналуы әбден мүмкін.
