Негізгі мөлшерлеменің 14,25% деңгейінде сақталуы: қазіргі экономикалық жағдай және болашағы.
2024 жылғы 11 қазанда Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты комитеті негізгі мөлшерлемені жылдық 14,25% деңгейінде +/- 1 пайыздық тармақпен сақтау туралы шешім қабылдады. Бұл шешім елдегі инфляциялық процестерге және экономикалық динамикаға әсер ететін ішкі және сыртқы факторларға байланысты қабылданды, деп хабарлайды DKnews.kz.
Қазіргі инфляциялық жағдай
Тамыз және қыркүйек айларында жылдық инфляция шілде айындағы өсуден кейін баяулауды жалғастырды. Дегенмен, айлық инфляция әлі де көктем мен жаздың басында байқалған тарихи орташа деңгейден жоғары болып отыр. Тұрақты инфляция бөлігі шынымен төмендеуде, бірақ бұл үдерістің қарқыны қысқа мерзімді перспективада Ұлттық Банктің мақсаттарына жету үшін жеткіліксіз.
Сонымен қатар, инфляциялық күтулерге де ерекше назар аударылуда. Қыркүйек айында Қазақстан халқы инфляциялық күтулердің тағы да өсуін көрсетті, бұл экономикадағы баға қалыптасу процестеріне әсер етуі мүмкін. Сыртқы тәуекелдер де маңызды: жаһандық нарықтардағы азық-түлік бағасының өсуі мен Ресейдегі жоғары инфляция ел ішіндегі бағаға қысым жасайды. Ішкі факторларға фискалдық ынталандырудың жалғасуы, тұрғын үй-коммуналдық қызметтер тарифтерінің өсуі, тұрақты ішкі сұраныс және инфляциялық күтулердің жоғары деңгейі кіреді.
Фискалдық ынталандыру және ақша-кредит саясаты
Орта мерзімді кезеңде инфляцияны 5% деңгейіне дейін төмендету мақсатында Ұлттық Банк орташа қатаң ақша-кредит шарттарын қолдайды. Тәуекелдер балансы инфляция жағына қарай ауытқып отыр. Реттеуші тұрақты инфляция бөлігі төмендеген жағдайда және фискалдық тапшылықты қаржыландыру мәселесін тиімді және жүйелі түрде шешкенде ғана негізгі мөлшерлемені ақылмен және сақтықпен төмендету үшін алғышарттар жасалады деп есептейді. Қазіргі жағдайда ақша-кредит саясатының қатаңдығын сақтау макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін қажет.
Жылдық инфляция және баға өсуінің құрылымы
Қазақстандағы жылдық инфляция 2024 жылдың қыркүйек айында 8,3% құрады, бұл мақсатты көрсеткіштен әлі де айтарлықтай жоғары. Дегенмен, инфляция динамикасы Ұлттық Банктің болжамына сәйкес келеді. Инфляциялық процестердің баяулауына негізінен азық-түлік тауарларының бағасының төмендеуі ықпал етті. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығы өнімдері мен өңдеу өнеркәсібі өнімдері, сондай-ақ импорттық тауарлар бағасының өсуі қайта басталды. Әсіресе бұл ақылы қызметтер бағасында көрінеді, бұл «Инвестицияға айырбас тариф» бағдарламасын іске асыру және нарықтық қызметтердің қымбаттауы арқылы түсіндіріледі.
2024 жылдың қыркүйек айында айлық инфляция 0,4% құрады, бұл тарихи орташа көрсеткіштен (0,3%) жоғары. Жалпы және базалық инфляция көрсеткіштері маусымдық түзетулермен көктем мен жаздың басында байқалған деңгейден жоғары қалыптасады. Инфляциялық күтулер құбылмалы болып қалады: қыркүйек айында олар қайта өсті. Сарапшылардың ағымдағы жылға арналған болжамдары да 8%-дан 8,4%-ға дейін өсті, бұл баға өсуінің тәуекелдерінің сақталып отырғанын көрсетеді.
Сыртқы орта: жаһандық инфляцияның әсері
Жаһандық инфляция ірі әлемдік экономикалардың орталық банктерінің қатаң саясатының арқасында біртіндеп баяулап келеді. Алайда, жаһандық азық-түлік нарықтарында баға өсуін жалғастыруда. Қыркүйек айында ФАО баға индексі барлық тауарларға бағалардың өсуі есебінен өсті. Атап айтқанда, дәнді дақылдар бағасы экспорттаушы елдердегі қолайсыз ауа райы жағдайларына байланысты алаңдаушылық салдарынан өсті.
Сыртқы ақша-кредит жағдайларында әртүрлі үрдістер байқалады. АҚШ-тың Федералдық резервтік жүйесі 2020 жылдан бері алғаш рет негізгі мөлшерлемесін төмендетті, бұл инфляцияның төмендеуі мен еңбек нарығының баяулауына байланысты болды. Еуропа орталық банкі (ЕОБ) де қыркүйек айында ставкаларды төмендетті, бірақ реттеушінің риторикасы өзгерген жоқ — инфляциялық мақсаттарға жеткенше жағдай қатаң күйде сақталатын болады. Ресейде, керісінше, негізгі мөлшерлеме 19%-ға дейін өсті, бұл жоғары инфляция мен инфляциялық тәуекелдердің артуына жауап болды.
Экономикалық динамика және ішкі жағдай
2024 жылдың қаңтар-тамыз айларында қысқа мерзімді экономикалық көрсеткіш жылдық есептеуде 4,4%-ға өсті. Бұл өсімге құрылыс, көлік және байланыс салаларының елеулі үлес қосқаны байқалады. Ішкі сұраныстың тұрақтылығы бөлшек сауданың өсуінің жеделдеуін растайды және фискалдық ынталандырумен, халықтың ақшалай табыстарының өсуімен және шикізаттық емес сектордағы инвестициялардың ұлғаюымен қамтамасыз етіледі. Ұлттық Банк бақылауындағы іскерлік белсенділік көрсеткіші сегіз ай қатарынан оң аймақта қалып отыр, бұл экономикадағы тұрақтылық пен оң динамиканың бар екенін көрсетеді.
Инфляциялық тәуекелдер және Ұлттық Банктің стратегиясы
Ұлттық Банк инфляциялық тәуекелдердің сыртқы және ішкі ортада сақталатынын атап өтті. Сыртқы тәуекелдер Ресейдегі жоғары инфляциямен және жаһандық азық-түлік бағасының өсуімен байланысты. Ішкі факторлар тұрғын үй-коммуналдық қызметтер тарифтерінің өсуін, фискалдық ынталандыру кезіндегі тұрақты ішкі сұранысты, инфляциялық күтулердің бекітілмегенін және тұтынушылық несиелендірудің өсуін қамтиды.
Орта мерзімді кезеңде инфляцияны 5% деңгейіне дейін төмендету үшін қатаң ақша-кредит шарттарын одан әрі сақтау қажет. Тәуекелдер балансы инфляция жағына қарай ауытқып отыр, ал реттеуші инфляция траекториясын және жалпы экономикалық жағдайды мұқият бақылауды жалғастырады. Ұлттық Банк негізгі мөлшерлемені тек инфляцияның тұрақты төмендеуі және фискалдық қажеттіліктерді тиімді қаржыландыру болған жағдайда ғана жүйелі және сақтықпен төмендетуге болатынын атап өтті.
Ұлттық Банктің Ақша-кредит саясаты комитетінің негізгі мөлшерлеме бойынша келесі жоспарлы отырысы 2024 жылғы 29 қарашада өтеді.
