Теңге қысымында: Қазақстан валюталық нарығының қарашасындағы жағдайға талдау, деп хабарлайды DKnews.kz.
2024 жылдың қараша айында қазақстандық теңге 5%-ға әлсіреп, 1 АҚШ долларына шаққанда 512,52 теңге деңгейіне жетті. Бұл төмендеу Қазақстан қор биржасындағы (KASE) күнделікті орташа сауда көлемінің 278 млн АҚШ долларынан 262 млн АҚШ долларына дейін азаюымен және жалпы сауда көлемінің 5,5 млрд АҚШ долларын құрауымен қатар жүрді. Сарапшылар валютаға сұраныстың артуы, жаңа реттеу нормаларының енгізілуі және жаһандық экономикалық жағдайды ішкі және сыртқы факторлармен байланыстырады.
Теңге бағамының өзгеруіне әсер еткен негізгі факторлар
1. Ұлттық қордан валюта сату
Ұлттық қордан валюта сатылымы 1 260 млн АҚШ долларын құрап, қараша айындағы KASE-дегі жалпы сауда көлемінің 23%-ын қамтыды. Күнделікті сатылым көлемі 60 млн АҚШ долларынан аспағаны Ұлттық Банктің нарыққа ықпалды азайтуға бағытталғанын көрсетеді. Бұл сатылымдар республикалық бюджеттің аударымдарын қамтамасыз етуге бағытталған.
Желтоқсан айына 800–900 млн АҚШ долларын сату жоспарланған, бұл бюджеттің қажеттіліктерінің тұрақтылығын көрсетеді. Ұлттық Банк нарықтық бейтараптылық қағидатын сақтай отырып, теңге бағамына шамадан тыс қысым жасамайды.
2. Квазимемлекеттік сектор үшін жаңа ереже
2024 жылдың 19 қарашасынан бастап квазимемлекеттік сектор субъектілері валюта кірісінің 50%-ын міндетті түрде сатуды қайта қолға алды. Бұл шешім ішкі нарықта шетел валютасының ұсынысын арттыруға бағытталған. Компаниялар операцияларды екінші деңгейлі банктер арқылы дербес жүргізеді, бұл әкімшілік қысымды азайтып, сауда процесінің табиғи болуына ықпал етеді.
3. "Қазатомөнеркәсіп" операциясының аяқталуы
Ұлттық Банк Ұлттық қорға "Қазатомөнеркәсіп" акцияларын сатып алу бойынша операцияларға байланысты айна операцияларын аяқтады. Қараша айында 133,8 млн АҚШ доллары сатылып, бұл операция толығымен аяқталды. Бұл қадам валюталық нарықтағы ұсыныстың қосымша көзіне айналып, теңге бағамын қолдады.
4. Ұлттық Банктің валюталық интервенциялары
Шетел валютасына сұраныстың артуы мен ұсыныстың шектеулі болуына байланысты Ұлттық Банк 15-28 қараша аралығында 1 047 млн АҚШ доллары көлемінде интервенция жүргізді. Бұл шаралар теңге бағамын тұрақтандыруға және нарықтағы шектен тыс ауытқуларды болдырмауға бағытталды.
Теңгеге қысым көрсеткен негізгі факторлар
1. Сыртқы жағдайлардың нашарлауы
Жаһандық деңгейде қаржы нарықтарындағы тұрақсыздық, ірі орталық банктердің ақша-несие саясатының өзгеруі, геосаяси шиеленістің күшеюі және Қазақстанның негізгі экспорттық тауарларына бағаның төмендеуі байқалады. Бұл факторлар елге шетел валютасының ағылуын шектейді.
2. Валютаға ішкі сұраныстың артуы
Шетел валютасына экономикалық агенттер тарапынан сұраныс өсті, бұл ішінара маусымдық төлемдер мен сыртқы міндеттемелерді орындау қажеттілігімен байланысты. Нарық тарапынан ұсыныстың шектеулілігі теңге бағамына қосымша қысым жасады.
3. Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының инвестициялық саясаты
Қараша айында Ұлттық Банк зейнетақы активтерінің портфелі үшін АҚШ долларын сатып алған жоқ және желтоқсан айына да мұндай операциялар жоспарланбаған. Бұл шешім жоғары құбылмалылық жағдайында валюта активтерін басқаруды оңтайландыру қажеттілігіне байланысты қабылданды.
Желтоқсан айындағы болжамдар
Теңге бағамының алдағы уақыттағы динамикасы бірнеше факторға байланысты болады:
- Салық төлемдері: Желтоқсан айында салық түсімдерінің артуы теңгеге деген сұранысты уақытша күшейтіп, оның бағамын нығайтуы мүмкін.
- Жаһандық нарықтар: Әлемдік нарықтағы жағдай, атап айтқанда, мұнай мен металдар бағасының өзгеруі ұлттық валюта үшін негізгі драйвер болып қалады.
- Геосаяси жағдай: Халықаралық аренадағы кез келген өзгеріс теңге бағамына қосымша қысым көрсетуі мүмкін.
Ұлттық Банк валюта бағамын қалыптастырудың икемді режимін ұстануды жалғастырады, бұл теңгерімсіздіктің жинақталуын болдырмауға және алтын-валюта резервтерінің сақталуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Нарық қатысушыларының сенімін арттыру мақсатында жүргізілетін операциялар туралы ақпарат тұрақты түрде ашық жарияланатын болады.
Талдау және қорытындылар
2024 жылдың қараша айында теңгенің әлсіреуі ішкі және сыртқы факторлардың кешенді әсерінің нәтижесі болды. Валюталық нарыққа айтарлықтай қысым жасалғанына қарамастан, Ұлттық Банктің интервенциялар, Ұлттық қордан валюта сату және жаңа реттеу нормаларын енгізу бойынша қабылдаған шаралары теңге бағамының одан әрі күрт ауытқуының алдын алды.
Тұрақсыздық жағдайында Қазақстан экономикасын әртараптандыру, сыртқы факторларға тәуелділікті төмендету және ішкі резервтерді нығайту бойынша күш-жігерді жалғастыру қажет. Тек теңгерімді тәсіл ұзақ мерзімді тәуекелдерді азайтып, ұлттық валютаның тұрақтылығын сақтауға мүмкіндік береді.
