Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 2026 жылға дейінгі елдің макроэкономикалық дамуының негізгі болжамдары мен сценарийлері қамтылған кезекті Ақша-кредит саясаты (АҚС) туралы есебін жариялады, деп хабарлайды DKnews.kz. Құжатта негізгі мөлшерлеменің өзгеруінен бастап жаһандық факторлардың әсерін және сыртқы экономикалық жағдайды талдауға дейінгі кең ауқымды мәселелер қарастырылған. Есептің басты аспектілеріне тоқталайық.
Негізгі мөлшерлеме туралы шешім: инфляциямен күрес
2024 жылғы 29 қарашада Ақша-кредит саясаты комитеті негізгі мөлшерлемені 15,25%-ға дейін көтеру туралы шешім қабылдады. Бұл шешім келесі факторларға байланысты қабылданды:
- Қазан айында жылдық инфляция 8,5%-ға дейін жеделдеп, 5%-дық мақсатты деңгейден айтарлықтай асып кетті.
- Дүниежүзілік азық-түлік бағасының өсуі, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық секторындағы реформалар және халықтың жоғары инфляциялық күтулері инфляциялық қысымның артуына әкелді.
- Бюджеттік шығыстар мен еңбекақының өсуі есебінен қолдау тауып отырған тұрақты ішкі сұраныс.
Ұлттық Банк қатал ақша-кредит саясаты 2027 жылға қарай инфляцияны 5%-дық орта мерзімді мақсатқа тұрақтандыруға көмектеседі деп күтеді.
Экономиканың даму перспективалары
Қазақстан экономикасы ішкі тұтынудың өсуі аясында өсімді көрсетіп отыр. Алайда 2024–2026 жылдарға арналған болжамдар нақтыланды:
- 2024 жылы ЖІӨ 4-4,5% деңгейінде болжанады, ал 2025–2026 жылдары өсім 4,5–5,6% деңгейінде болады деп күтілуде.
- Қабылданған шараларға қарамастан, инфляция мақсатты деңгейден жоғары болады: 2024 жылы 8-9%, 2025 жылы 6,5-8,5%, ал 2026 жылы 5,5-7,5%.
Негізгі өсу факторлары:
- Ішкі сұраныс. Үй шаруашылықтарының тұтынуы экономика өсімінің басты драйвері болып қала береді.
- Инвестициялар. Көлік, білім беру және байланыс сияқты шикізаттық емес секторлар белсенді түрде дамуда.
- Экспорт. Теңіз кен орнындағы мұнай өндірудің өсуі экономикалық белсенділікті қолдайды.
Дегенмен мұнай бағасының барреліне 70 долларға дейін төмендеуі және импорт шығындарының жоғары болуы төлем балансына қосымша тәуекелдер тудырады.
Жаһандық сын-қатерлер: сыртқы алғышарттар
Әлемдік аренада экономикалық белсенділік біркелкі емес. Негізгі үрдістер:
- Энергетикалық дағдарыс пен құрылымдық мәселелер аясында ЕО мен Қытайдағы өсімнің баяулауы.
- АҚШ-тағы жоғары тұтыну арқасында экономиканың өсуі.
- Әлемдік экономиканың тұрақты, бірақ орташа деңгейде өсуі – 2024–2025 жылдары 3,2%.
Қазақстан жаһандық экономиканың бір бөлігі ретінде осы факторлардың әсерін экспортқа сұраныстың төмендеуі және инфляциялық қысым арқылы сезінуде, бұл көбінесе Ресейден байқалады.
Ағымдағы макроэкономикалық жағдай
- Инфляция. Оның өсуінің негізгі факторы қызметтер, әсіресе коммуналдық қызметтер, сондай-ақ теңге бағамының әлсіреуі аясында импорттың қымбаттауы болып табылады.
- Фискалдық саясат. 2024 жылдың үшінші тоқсанында бюджеттік шығындар, әсіресе білім беру, әлеуметтік көмек және көлік салаларында, жеделдеді. Алайда мұнай емес тапшылық ЖІӨ-нің 8,9%-ы деңгейінде қалып отыр.
- Несие беру. Тұтынушылық несиелеудің өсуінің баяулауы жеке кәсіпкерлерге арналған несиелердің ұлғаюымен өтелуде, бұл инвестициялық сұранысты қолдайды.
Тәуекелдер және перспективалар
Орта мерзімді кезеңдегі негізгі сын-қатерлер:
- Мұнай экспортына және бағаның құбылмалылығына жоғары тәуелділік.
- Ішкі сұраныс салдарынан тұрақты инфляциялық қысым.
- Салық-бюджет саясаты мен жоспарланған реформаларға қатысты белгісіздік.
Ұлттық Банктің есебі жаһандық тұрақсыздық жағдайында экономиканы басқаруға кешенді тәсілдің маңыздылығын атап өтеді. Қатал ақша-кредит саясаты, шикізаттық емес секторларды қолдау және орташа фискалдық консолидация тұрақтандырудың негізгі құралдарына айналады. Дегенмен импортқа тәуелділікті азайту және қазақстандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру бойынша белсенді жұмыс жүргізу қажет.
Бұл болжамдар мен шаралар Қазақстан экономикасының алдағы бірнеше жылдағы даму векторын айқындап, елдің ішкі және сыртқы басымдықтарын анықтайды.
