Желтоқсанда Қазақстандағы тұтынушылық сенім индексі қарашадағы құлдыраудан кейін 104,8 пунктті құрап, айтарлықтай қалпына келгенін көрсетті, бұл зерттеудің бүкіл уақытындағы екінші ең жоғары көрсеткіш болды. Респонденттердің көңіл-күйі барлық бес қосалқы индекс бойынша жақсарды. Айта кетейік, 2024 жылы тұрғындардың тұтынушылық сенімі 0,1 пункте ғана артып, бар-жоғы 0,1 пунктке ғана өсумен (2023 жылғы желтоқсандағы көрсеткішке қатысты 2024 ж. желтоқсан көрсеткіші) өзгерген жоқ деуге болады. Тұтастай алғанда, қазақстандықтар жеке материалдық жағдай мәселесінде пессимистік көңіл-күйге ауды, бірақ бұл ірі сатып алулар үшін қолайлы жағдайларды бағалаудың жақсаруымен өтелді, деп хабарлайды DKnews.kz.
Келесі 12 айдың көкжиегінде жеке материалдық жағдайдың өзгеруі болжамының қосалқы индексі 4,5 пунктке қалпына келіп, 132,5 пункт болған қазан деңгейіне қайта оралды. Материалдық жағдайымыз жақсарады деп санайтындардың үлесі қарашадағы 47,2% -дан желтоқсанда 50,8% -ға дейін өсті. Бірақ 2023 жылдың соңымен салыстырғанда бұл көрсеткіш айтарлықтай төмен болып шықты. Осыдан бір жыл бұрын оптимистердің үлесі 53% -ды құраған болатын.
Өңірлік жоспарда жеке материалдық жағдайдағы өзгерістердің болжамы бойынша оптимизмнің ең көп ұлғаюы Қызылорда және Батыс Қазақстан облыстарында байқалады, онда оң жауаптардың үлесі тиісінше 13 және 11 п.п. өсті. Нәтижесінде дәл осы оңтүстік облыстың өкілдері желтоқсан айында ең жақсы нәтиже көрсетті. Солтүстік Қазақстан облысының тұрғындары ең нашар деп жауап берді, онда таяудағы 12 айда жеке материалдық жағдайды жақсартуды болжайтындардың үлесі 37,6% -ды ғана құрады. Бұл ретте көрсеткіш қараша айымен салыстырғанда 8,3 п.п. төмендеді.
Ірі сатып алулардың қолайлылығын бағалаудың қосалқы индексі қарашамен салыстырғанда 4,1 пунктке қалпына келіп, 74 пунктке жетті. Бұл нәтиже соңғы 4 айда үздік болып шықты және 2023 жылдың соңындағы көрсеткіштен 3,3 пунктке асып түсті. Ірі сатып алулар үшін ағымдағы жағдайларды қолайлы деп санайтын қазақстандықтардың үлесі 30-дан 31,8% -ға дейін өсті. Бұл ретте бір жыл бұрын бұл көрсеткіш 29,3%-ға ғана жеткен болатын.
Өңірлік бөліністе ең айтарлықтай жақсаруды Батыс Қазақстан облысы көрсетті, онда оң жауаптардың үлесі 19,7% -дан 37% -ға дейін өсті. Дегенмен, желтоқсанда Маңғыстау облысы 39,6% көрсеткішпен көш бастады, бұл қараша айына қарағанда 11% -ға жоғары. Сондай-ақ, айтарлықтай айлық жақсару Қостанай, Атырау және Абай облыстарында тіркеледі, онда оптимистердің осындай үлесінің өсуі 6-8 п.п. құрады. Екінші жағынан, ең нашар нәтижені Жетісу облысының респонденттері көрсетті, онда оң жауаптардың үлесі 22,4% -ды ғана құрады, бұл орташа республикалық көрсеткіштен айтарлықтай төмен.
Екінші ай қатарынан Қазақстан тұрғындарының инфляциялық бағасы өсімді көрсетіп отыр. Өткен айдың көкжиегінде респонденттердің 42,6% (қарашада - 40,9%) бағаның күшті өсуін көрсетті. Ал жыл көкжиегінде бағаның тез өсуін байқағандардың үлесі осыған ұқсас қарқынмен өсті: қарашадағы 49,9% -дан соңғы деректерді жинау сәтінде 52,4% -ға дейін. Дегенмен өткен жылмен салыстырғанда инфляция біршама жоғары болған кезде бұл көрсеткіштер 5-6 п.п. төмендеді.
Ал қазақстандықтардың инфляциялық болжамдары қарашадағы жылдық максимумдардан кейінгі бағалауларға қарағанда төмендегенін көрсетті. Бір айдың көкжиегінде бағаның күшті өсуін күтетін адамдардың үлесі 30,6% -дан 24,7% -ға дейін күрт төмендеді, ал келесі 12 айдың көкжиегінде бағаның өсуін күтетіндердің үлесі қараша айындағы 27,5% -дан соңғы пікіртерім сәтіндегі 25,6% -ға дейін төмендеді.
ҚР Ұлттық банкінің инфляциялық бағалау және күтулер бойынша осындай зерттеуі күтулер мәселесінде емес, бағалау мәселесінде ұқсас динамиканы көрсетті. Ұсынылған деректерге сәйкес бағаның күшті өсуін күтетіндердің үлесі бір жыл ішінде 22% -дан 30,2% -ға дейін күрт артты. Ал бір айдың көкжиегінде осыған ұқсас көрсеткіш 27,1% -дан 32,8% -ға дейін өсті. Бұл көрсеткіштің екеуі де 2022 жылдың желтоқсанынан бері ең жоғары көрсеткіш болып отыр. Инфляциялық бағалар да анағұрлым айтарлықтай өсімді көрсетті. Егер бағаның өсуін бағалау бойынша соңғы айда респонденттер үлесі 32,4% - дан 37,8% - ға дейін өскен болса, бағаның жылдам өсуін көрсететіндердің үлесі алдыңғы 12 айда 40,2% - дан 45% - ға дейін өсті.
Жекелеген тауарлар мен қызметтердің ішінде қазақстандықтардың көбісін азық-түлік бағасының айтарлықтай өсуін алаңдатуда. Халықтың пікірінше, ең көп қымбаттаған топ-4 тауар қатарынан он алтыншы ай бойы өзгеріссіз қалып отыр. Оған «Ет және құс», «Сүт және сүт өнімдері», «Нан және нан-тоқаш өнімдері» және «Көкөністер мен жемістер» санаттары кіреді. Жоғарыда аталған барлық өнімдер бағасының күшті өсуін байқаған адамдардың үлесі қарашамен салыстырғанда орта есеппен 1,9 пайыздық пунктке өсті, бұл инфляциялық бағалау сауалнамасына сәйкес келеді. Нан және нан-тоқаш өнімдері бағасының күшті өсуін атап өткендер үлесі 21,1% - дан 23,6% - ға дейін едәуір өсті. Соған қарамастан өсу қарқынын (4-5 п.п.) мынадай тауарлар көрсетті: өсімдік майы, ұн және кофе мен шай. Ресми статистикаға сәйкес нан бағасы желтоқсанда а/а 0,2% ғана, ал өсімдік майының бағасы елеулі а/а 2,9%-ға өсті. Сонымен қатар, кофе бағасының едәуір айлық өсімін - а/а 0,8% атап өтейік.
Қазақстандықтардың девальвациялық болжамдары қатарынан үшінші ай өсіп келеді және бір айда доллар бағамының 1,5% -ға өсуі мен жаңа максимумдарға қол жеткізу аясында зерттеудің барлық уақытындағы рекордтық мәндерін жаңартты. Сауалнама қорытындысы бойынша теңгенің әлсіреуін күтіп отырған қазақстандықтардың үлесі 60,7-тен 64,2% -ға дейін өсті. Ал ай көкжиегінде - 44,9-дан 46,1% -ға дейін. Айта кетейік, 2023 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда пессимистер үлесі бірінші сұрақ бойынша 12,4 п.п., екінші сұрақ бойынша 15,4 п.п. өсті .
Осылайша, желтоқсанда инфляциялық бағалар мен күтулердің динамикасы қараша, қыркүйек және тамыз айларынан кейін бүкіл өңір бойынша оң реңкте болды. Айта кетейік, инфляциялық көңіл-күй кем дегенде бұрынғы деңгейде қалды немесе өңірде сәл жақсарды. Қазақстанда қараша айында көп айлық максимумдардан кейін инфляциялық күтулер айтарлықтай төмендеді. Екінші жағынан, инфляциялық бағалау шамалы төмендеуін жалғастырды.
Орталық Азия елдеріндегі девальвациялық күтулер Қазақстаннан басқа, тұтастай алғанда төмендегенін көрсетті, онда доллардың теңгеге қатысты бағамының жаңа тарихи рекордтары аясында үшінші ай қатарынан аталған күтулердің өсуі жалғасуда. Көрсеткіштер біздің зерттеуіміздің барлық уақытындағы рекордтарды жаңартты.
Орталық Азияның төрт елі халқының тұтынушылық сенімін зерттеудің он сегізінші толқыны жалпы алғанда мемлекеттер мен негізгі мәселелер бөлінісінде салыстырмалы түрде оң нәтижелер көрсетті. Екі елде тұтынушылық сенімділіктің бейтарап динамикасы байқалады, ал басқа екеуінде өсу де, төмендеу де орын алуда. Өткен 2024 жыл өңір үшін аса жақсы аяқталмады, өйткені екі ел тұтынушылық сенімнің төмендегенін көрсетті. Егер Тәжікстан нәтижелерінің құлдырауы аса күрт болмаса, Өзбекстанда тұрғындар сенімінің төмендеуі анағұрлым айқын байқалды. Қырғызстандықтардың көңіл-күйінің күрт жақсаруы жағдайында бұл Өзбекстанның елдер рейтингінде екінші сатыдан айырылуына әкелді. Ал Қазақстан соңғы орынға ие бола отырып, жалпы алғанда бейтарап жылдық динамиканы көрсетуді жалғастыруда. Айта кетейік, жалпы алғанда, барлық төрт ел жылды оң аймақта аяқтады, жалпы алғанда, тұрғындардың оң жауаптары бұл айырма елеусіз болып табылатын Қазақстаннан басқа айтарлықтай басым. Инфляциялық көңіл-күйге келетін болсақ, олар жаздың соңында бүкіл аймақ бойынша айтарлықтай нашарлады. Әсіресе инфляциялық күтулер 2023 жылмен салыстырғанда айтарлықтай өсті. 2024 жылы девальвациялық күтулер орташа есеппен бейтарап динамиканы көрсетті. Егер Қазақстан мен Тәжікстанда өсім байқалса, онда басқа екі елде тұрғындар 2023 жылдың соңына қарағанда әлдеқайда оптимистік болып шықты.
2024 жылдың соңғы айы инфляция және ұлттық валюталардың әлсіреуі бойынша Орталық Азия елдері үшін орташа оң болды. Қазақстанда қарашадағы төмендеуден кейін тұтынушылық сенім индексінің қалпына келуі тіркелді. Нәтижесінде 2024 жыл Қазақстан үшін бейтарап аяқталды. Тұтынушылар бір жыл бұрынғы жағдайға қарағанда ірі сатып алулар үшін қолайлы жағдайға сенімділік танытты. Екінші жағынан, 12 айға болжам сәл нашарлады. Өзбекстанда қараша айының әлсіздігінен кейін айлық динамика бейтарап болды. Жалпы алғанда, 2024 жылы Өзбекстандағы тұтынушылық сенім едәуір төмендеп, Қырғызстанға шартты рейтингтің екінші позициясын берді. Өзбекстандықтар барлық бес мәселе бойынша барлық жерде оптимизмнің азайғанын көрсетті. Ел тұрғындары алдағы 12 айда жеке материалдық жағдайының жақсаратынына сенімді. Жалпы алғанда, бір жыл ішінде жеке материалдық жағдайдың да, экономикалық жағдайдың да нақты жақсаруын оң бағалайтын респонденттердің үлесі азайды. Қырғызстанда желтоқсан айында CCI қараша айында жақсы өсімнен кейін бейтарап динамика көрсетті. Нәтижесінде өткен жыл Қырғызстан үшін жағымды болды, өйткені 2023 жылға қарағанда тұрғындар жоғары тұтынушылық сенім көрсетіп отыр. Экономикалық жағдайдың, сондай-ақ ірі сатып алулар үшін жағдайлардың жақсарғанын байқаған адамдар саны да өткен жылғы көрсеткішке қарағанда едәуір жоғары. Жалпы алғанда, қырғызстандықтардың көбісі жеке материалдық жағдай бойынша да, экономика бойынша да оң болжамдарға ие. Нәтижесінде Қырғызстан жылды Орталық Азияда екінші сатыда аяқтайды. CCI бойынша аймақтық көшбасшы - Тәжікстанда желтоқсан айында тұтынушылық сенім төмендеді. Жалпы алғанда 2024 жылы индекстің айтарлықтай төмендеуі орын алды. Дегенмен, Тәжікстанның желтоқсандағы құлдырауға қарамастан, озуы әлі де айтарлықтай. Айта кетейік, ол кезде, жалпы өткен жылдағыдай ірі сатып алулар үшін қолайлы жағдай деп санаған ел тұрғындарының саны айтарлықтай азырақ. Оның үстіне үш көрсеткіштің жылдық динамикасы бірден оң болды, бірақ жоғарыда аталған мәселе бойынша оптимизмнің күшті және күрт төмендеуі жалпы тұтынушылық сенімді төмендетіп жіберді. Данияр Оразбаев, Freedom Finance Global сарапшысы
Қазақстан мен Өзбекстанда сарапшылар халық санына шамалас ай сайын 3 600, Қырғызстанда 1 600 және Тәжікстанда 1 200 сауалнамадан жинайды. Зерттеулер әлемнің көптеген елдерінде тұтынушылық сенімділік индекстерін алу үшін пайдаланылатын және United Research Technologies Group компаниясы жергілікті міндеттерге бейімделген әдіснамаға негізделеді. Деректерді жинау әдісі - телефон арқылы сұрау. Пікіртерім сауалнамасы бейімдендірілген: зерттеу респонденттердің ана тілінде жүргізіледі.
