12 сәуір – Қазақстан ғылым саласы қызметкерлері күні. Соңғы жылдары Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың жан-жақты қолдауының арқасында ғылым саласында көптеген өзгерістер орын алуда. Ел Президенті ғылым және технологиялар жөніндегі ұлттық кеңесте: «Қай заманды алып қарасақ та, дамудың басты кілті – бұл ғылым. Адамзат тарихындағы жетістіктің барлығы – білімнің жемісі. Әсіресе қазіргі озық технология дәуірінде ғылымсыз алға басу мүмкін емес. Ғылымды дамыту – мемлекет саясатындағы ең маңызды бағыттың бірі», – деп атап өтті. Бүгінде ғылым саласына білікті кадрлар тартуға ерекше маңыз беріліп отыр. Әсіресе, ғылымдағы жастардың үлесін арттыру басты назарға алынған. Атаулы датаға орай биотехнология, жасыл инновация, биоинженерия салалары бойынша ғылыми зерттеу жүргізіп жүрген жас ғалым, PhD Жадыра АШИРОВАМЕН сұхбаттастық.
Жадыра Бердімұратқызы Аширова – PhD, «Болашақ» бағдарламасының түлегі.
Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің бакалавриатын (2011 ж.), магистратурасын (2014 ж.) және докторантурасын (2020 ж.) үздік бітірген.
АҚШ-тың Миссисипи алқабы мемлекеттік университетінде және Түркияның Ақдениз университетінде білімін жетілдіріп, кәсіби біліктілігін арттырған.
2024 жылы «Болашақ» бағдарламасының стипендиаты атанып, Италияның Марке политехникалық университетінде ғылыми тағылымдамадан өткен.
Еңбек жолын 2011 жылы Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті Жаратылыстану факультетінің маманы болып бастаған. Әр жылдары ҚызПУ-да, Халықаралық бизнес университетінде оқытушы, аға оқытушы қызметтерін атқарған. 2022 жылдан бастап әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Биофизика, биомедицина және нейроғылым кафедрасы меңгерушісінің ғылыми-инновациялық жұмыс және халықаралық байланыстар жөніндегі орынбасары, доцент міндетін атқарушы қызметінде.
Жас ғалым қазақ және ағылшын тілдерінде білім алушыларға биологиядан білім беруде цифрлық контент, ғылыми зерттеу әдістері, биологиялық білім беруде виртуалдық лабораторияны қолдану салалары бойынша дәріс оқиды.
Жадыра Ашированың авторлығымен рейтингі жоғары отандық және шетелдік ғылыми журналдарда 30-ға жуық мақала, Scopus және Web of Science ғылыми дерекқоры базасына кіретін басылымдарда 14 мақала (h-индексі – 4), оқу-әдістемелік нұсқаулық жарық көрген. Оның жетекшілігімен 10-нан астам бакалавриат студенттері мен магистрлер даярланды.
«500 ҒАЛЫМ» БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ТИІМДІЛІГІ ЖОҒАРЫ»
Жадыра Бердімұратқызы, Сіз қазақстандық ғылымның тартымдылығын арттыру және қолдау мақсатында қолға алынған игі бастаманың бірі – «500 ғалым» бағдарламасы аясында шетелдің жетекші жоғары оқу орнында біліктілігіңізді жетілдірдіңіз. Осы бағдарлама Сізге не берді? Қандай мүмкіндіктерге жол ашты?
«500 ғалым» бағдарламасының ғылым саласында табанды ізденіс жасап жүрген жандарға беретін мүмкіндігі мол деп білемін. Бұл бағдарлама аясында қазақстандық ғалымдар әлемнің жетекші ғылыми және жоғары білім беру ұйымдарында тағылымдамадан өтуге мүмкіндік ала алады.
Мемлекет тарапынан жас ғалымдарға көрсетілген қолдауды пайдаланып, 2023 жылы аталған бағдарламаға қатысуға құжат тапсырдым. Барлық кезеңдерден сәтті өтіп, «Болашақ» бағдарламасының стипендиаты атандым. Италияның Анкона қаласындағы Марке политехникалық университетінде «Биотехнология. Жасыл инновация. Биоинженерия» мамандығы бойынша (UNIVPM) ғылыми тағылымдамадан өтуге жолдама алдым.
Аталған университет Италиямен қатар, Еуропадағы инженерия, биология, ауыл шаруашылығы және медицина бағыттарындағы алдыңғы қатарлы білім ордасы. Анкона қаласы Адриат теңізінің жағасында орналасқан портты қала. 2400 жылдан астам тарихы бар қала Италия экономикасы үшін маңызды рөл атқарады.
Тағылымдама барысында профессор Бруно Мецзетти мен доктор Лука Мацзонидің жетекшілігімен Марке политехникалық университеті мен Азиенда аграрлық политехникалық университетінің ғылыми зертханалық базасында жұмыс істедім. Атап айтқанда, тамақ өнімдеріне еуропалық стандарт талаптары зерделеніп, түрлі ауыл шаруашылығы өнімдеріне зертханалық тәжірибе мен зерттеу сынақтары жүргізілді. Бұдан бөлек, тағылымдама аясында италиялық білікті ғалымдардың дәрістерін тыңдап, зерттеу нәтижесінде алынған деректерді талдадық.
Сіз биотехнология, жасыл инновация, биоинженерия салалары бойынша ғылыми зерттеу жасап келесіз. Тағылымдама барысында аталған салалар бойынша қандай білімдер мен кәсіби дағдыларды меңгердіңіз?
UNIVPM университетінің зертханаларының қажетті құралдармен толыққанды жабдықталуы – нәтижелі жұмыс істеуімізге мүмкіндік берді. Мысалы, практикалық және лабораториялық жұмыстар барысында өсімдіктердің биотехнологиясының әдістерімен танысып, бактерияларды өсірудің жаңа тәсілдерін меңгердім. In vitro селекциясын жасап, жаңа dsRNA негізіндегі формулалар сынақтан өткізілді. Ал, ең негізгісі – «Құлпынай жемісінің тұрақтылығы, тағамдық сапасы, сақтаудың түрлі шарттары» тақырыбындағы зерттеу жобасы. Ғылыми жетекшілеріммен бірлесіп зерттеудің мақсаты мен міндеттерін айқындап алып, жоғары нәтижеге қол жеткіздік.
Тағылымдама барысында Battistini Vivai кәсіпорнының қызметімен жан-жақты танысуға мүмкіндік алдық. Battistini Vivai жоғары сападағы жеміс-жидек өсімдіктерін өндіреді. Кәсіпорын тұрақты даму мақсаттарына жету үшін ғылымды, инновацияны және кәсіби дайындықты үйлестірген. Кәсіпорынның басты ерекшелігі – адамдардың денсаулығын, агроэкологиялық трансформацияларды, биологиялық әртүрлілікті, ауылдық елдімекендерді тұрақты дамытуды және өсімдіктер мен жеміс ағаштарының климаттық өзгеріске төзімділігін басымдыққа қоюы. Battistini Vivai өнімдері сапасының жоғары болуымен халықаралық нарықта үлкен сұранысқа ие және бәсекеге қабілеттілігі жоғары. Бұл өз кезегінде азық-түлік қауіпсіздігіне де оң ықпал ететіні белгілі. Білімімді жетілдіру кезеңінде аталған кәсіпорынның жылыжайлары мен плантацияларында болып, жемістерді өсірудің жаңа әдістерін зерделедім.
Алдағы уақытта тағылымдама нәтижелері Қазақстанда да енгізілетін болады. Нақтырақ айтқанда, жас ғалымдардың ғылыми жобалары біз зерттеген тақырыпқа бағытталып, тиісті жұмыстар жүргізілмек. Сондай-ақ Scopus базасында ғылыми мақалалар жарияланбақ. Өз кезегімде ғылыми тағылымдама барысында қолдау көрсетіп, ғылыми жетекшілік жасаған профессор Бруно Мецзеттиге, доктор Лука Мацзониға, доктор Сильвия Саббадиниге, доктор Рохулла Кадериге және университеттің өзге де профессор-оқытушылар қауымдастығына шынайы алғысымды білдіремін.
«БОЛАШАҚ МАМАННЫҢ ЗЕРТТЕУШІЛІК ДАҒДЫСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУҒА ЫҚПАЛ ЕТЕДІ»
Сіздің докторлық жұмысыңызда жоғары оқу орындары мамандарын сапалы даярлау, педагогтердің кәсіби беделін арттыру және олардың сапалық құрамын жақсарту зерделенген екен. Бұдан өзге қандай жаңашылдықтар бар?
Дұрыс айтасыз. Қазір еліміздің саяси-экономикалық дамуының әр түрлі саласында қызмет атқаратын жастарға болашақтың иесі ретінде үлкен үміт артылып отыр. Бұл тұрғыда маман даярлау мәселесіне жаңаша көзқарас, жаңа талаптар керек. Мектеп қабырғасында білім алатын жастарға берілетін білімнің сапалығын, ғылыми мазмұнының тереңдігін, оқушылардың ізденушілігі мен зерттеушілік қабілеттерін қалыптастыратын бірден бір тұлға – педагог.
Өскелең ұрпақтың өмірге икемдігі мен ізденушілігі мектеп қабырғасында жүзеге асады. Бұл тұрғыда мамандардың кәсіби құзыреттілігін жетілдіріп, әдістемелік тұрғыдан жаңаша білім беруге шыңдап шығару жоғары оқу орындарының жауапкершілігін күшейтіп отыр.
Бүгінде адам баласының алдында тұрған үлкен жауапкершілікпен қарауды керек ететін мәселелердің бірі – қоршаған табиғи ортаны қорғау. Бұл адам бойында бірден пайда болатын сапа деп айта алмаймыз. Оған үйрену, әдеттену, жаттығу қажет. Экологиялық іс-әрекеттерді ұйымдастыра білу қабілеттері мұғалімнің күнделікті беретін білімі мен олардың бойында қалыптастыратын тәрбиесіне байланысты.
Өз зерттеу жұмысымда болашақ педагогтарды дайындауға қойылатын бірнеше талаптарды жүзеге асыру көзделінді. Атап айтқанда, болашақ биолог мамандардың жергілікті материалдарды зерттеушілік дағдыларын қалыптастыру, болашақ маманның ізденушілік, зерттеушілік, білімді деңгейлеп беру сияқты кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру қарастырылды. Сонымен қатар студенттерге биологиядан алған теориялық білімдерін жергілікті материалдармен байланыстырудың әдіс-тәсілін меңгерту, білім алушылардың биология пәніне деген қызығушылығын арттыру да талданып, таразыланды.
Зерттеу жұмысының нәтижесінде ғылыми мақалалар жарық көріп, оқу-әдістемелік нұсқаулық оқу үдерісіне енгізілді.
Әңгімеңізге рақмет. Ісіңізге табыс тілейміз!
