Мүмкін бе алгоритм адамды алмастыра алады? Әлде жасанды интеллект шын мәнінде сөзге шеберлердің даусын күшейтетін құрал ғана ма? Осы және өзге де сұрақтарға жауап іздеген қазақстандық журналистер Астанада өткен «The Future of Content: Journalism in the Age of Generative AI» атты медиа-тренингте бас қосты. Шараны Huawei компаниясы Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің қолдауымен ұйымдастырды, деп хабарлайды DKnews.kz.
Тренингке Қазақстанның жетекші медиаларының өкілдері, IT-мамандар, коммуникация және цифрлық трансформация саласындағы сарапшылар қатысты. Негізгі назар генеративті жасанды интеллекттің қазіргі журналистикаға әсеріне аударылды: техникалық шешімдерден бастап, этикалық және психологиялық аспектілерге дейін.
Әлем өзгеріп жатыр — журналистика да солай
Бағдарламаның ашылуында ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министрі Ростислав Коняшкин медиа кеңістіктегі өзгерістердің қарқынды екенін атап өтіп, журналистік қауымдастықтың жаңа технологиялық жағдайларға бейімделуінің маңыздылығына тоқталды:
«Бүгінгі таңда журналистика қарқынды қарқынмен өзгеріп жатыр. Мемлекеттің міндеті — мамандарға өзекті білім мен технологияларға қолжетімділікті қамтамасыз ету. Әсіресе IT мен цифрлық инновациялар тақырыбын сауатты әрі объективті түрде жеткізуді мақсат ететін кәсіби қауымдастықтарды қолдау аса маңызды».
Оның айтуынша, мемлекет технология мен қоғам арасындағы байланыстырушы буын рөлін атқаруы тиіс — әсіресе цифрлық шудың аясында қоғамды ақпараттандыру жауапкершілігін өз мойнына алатындарды қолдау маңызды.
Huawei: білім мен сенім — тұрақтылықтың негізі
Технологиялардың саналы әрі жауапты түрде қолданылуы қажет екендігімен Huawei Technologies Kazakhstan компаниясы бас директорының орынбасары Сью Хай да келісті. Ол журналистердің цифрлық мәдениетті қалыптастырудағы маңызды рөлін атап өтті:
«Huawei журналистердің еңбегіне терең құрметпен қарайды және кәсіби қауымдастықты білім беру бастамалары арқылы қолдауға ұмтылады. Біз жыл сайын цифрлық қауіпсіздік пен жаңа технологиялық трендтерден бастап түрлі тақырыптар бойынша осындай кездесулер өткізіп отырамыз. Өйткені біз сенеміз: журналистердің кәсібилік деңгейі артқан сайын, қоғам да соғұрлым берік және тұрақты бола түседі».
Huawei бірнеше жылдан бері журналистермен тығыз жұмыс істеп келеді — білім алмасуға және пікірталасқа мүмкіндік беретін орта қалыптастыруда. Компания мықты медианың цифрлық тұрақтылықтың іргетасы екеніне сенімді.
ЖИ — құрал ма, әлде сын-қатер ме?
Көпшіліктің назарын аудартқан баяндамалардың бірі экономист әрі журналист Рахым Ошақбаевтың сөзі болды. Оның сөзі редакциялық практиканың өзгерістеріне қатысты эмоциялық әрі терең рефлексия болды. Ол жасанды интеллекттің пайдасын ашық айтып, сонымен қатар оның ойланбай қолданылуының қауіптілігіне де тоқталды:
«Көз алдымызда ЖИ журналистің күнделікті жұмысын түбегейлі өзгертетін қуатты құралға айналды: ол үлкен мәтін көлемін талдауға көмектеседі, сұхбатты расшифровкалауды тездетеді, тақырыптар ұсынады және үлгілік жаңалықтар жасай алады. Бірақ осының бәрінің артында — алгоритм тұр. Ол ар-ожданды, эмпатияны немесе интонацияны білмейді».
Ошақбаев технология ешқашан адам интонациясын, сезімнің тереңдігін және мәтіндегі нәзік эмоциялық реңкті жеткізе алмайтынын ерекше атап өтті:
«Парадокс — айналамыздағы машиналық контент көбейген сайын — шынайы, адами мәтіндердің құны да арта түседі. ЖИ журналисті алмастырмайды. Ол керісінше, жанымен жазатындарды ерекшелеп көрсетеді — оқырман дәл осындай мәтіндерді іздейді».
Бұл сөз залда үлкен қолдау тапты және тренинг барысында ең көп дәйексөз келтірілген сөздердің біріне айналды.
5.5G және мобильді ЖИ: жылдамдық, икемділік, жаңа мүмкіндіктер
Huawei компаниясының сымсыз технологиялар бойынша өнім менеджері Дмитрий Рубцов жаңа буындағы 5.5G желілерінің практикалық мүмкіндіктеріне тоқталды. Ол техникалық прогрестің журналистердің күнделікті жұмысын түбегейлі жеңілдетіп, өзгертуге қабілетті екенін атап өтті:
«5.5G желілері деректерді өңдеу мен жіберуді дерлік бір сәтте жүзеге асырады. Бұл ақпараттық шудың ортасында оқиғаларға жедел әрекет етуі тиіс журналистер үшін өте маңызды. Мұндай технологиялар контентті жасауды жеңілдетіп, цифрлық ортада журналистік жұмыстың тиімділігін арттыра алады».
Сөз тек деректерді тасымалдау жылдамдығы ғана емес, сонымен қатар мобильді ЖИ — құрылғыларға ендірілген, деректерді талдап, сүзгіден өткізіп, тіпті редакциялық шешімдер ұсына алатын көмекші туралы болды.
Этика бәрінен биік: генеративті модельдер және моральдық жауапкершілік
Қазақстанның ЖИ дамыту қауымдастығының вице-президенті Анара Төлебаева қатысушылардың назарын жасанды интеллектті қолданудағы маңызды аспектілердің бірі — этика мәселесіне аударды. Жасанды интеллект неғұрлым дамыған сайын, оның қоғам үшін маңызды ақпарат саласында қолданылу шарттары да өзекті бола түседі:
«Генеративті модельдердің қалай және не үшін қолданылатынын бақылау барған сайын маңызды болуда. Біз ашықтық, дереккөздерді тексеру және аудиторияны манипуляциялық контенттен қорғау туралы айтуымыз керек. Этикалық негіз — бұл техникалық прогрестің алдындағы бағыттаушы болуға тиіс».
Оның сөзі технологиялардың тек құрал екенін, ал моральдық бағдар еместігін еске салды. Журналист — бұл құралды қалай қолданатыны және ол қандай салдарға әкелетіні үшін жауап беретін адам.
Психология, шамадан тыс жүктеме және күйзелу: цифрлы дәуірде журналист қалай күйіп кетпейді?
Бағдарламаны эмоционалды интеллект және коммуникация саласының сарапшысы Жанель Сариева қорытындылады. Оның презентациясы цифрлық журналистиканың ең адами жағына — психологиялық денсаулық мәселесіне арналды.
«Біз ақпараттық жүктеме қалыпты жағдайға айналған әлемде өмір сүріп жатырмыз. Журналистер тек бейімделіп қана қоймай, эмоционалдық тұрақтылықты да сақтауы керек. Өз-өзіне қамқор болу, шекара орнату, күйзелістен арылу — маңызды дағдыға айналып отыр».
Сариева стресс, көп тапсырмалы жұмыс және жаңалықтар тасқынының кәсіби күйзелуге қалай әкелетінін түсіндірді. Ол бүгінгі күні қысымға төтеп бере білу фактілерді тексеру немесе сауатты жазу секілді маңызды дағдыға айналғанын айтты.
Білім, технология және сенім: цифрлық жетілу жолында
Астанадағы медиа-тренинг — Huawei компаниясының медиасалада цифрлық сауаттылықты дамыту жолындағы тағы бір қадамы болды. Компания журналистерге арналған білім беру шараларын үнемі ұйымдастырып келеді — бұл формалдылық үшін емес, ақпараттық өрісті тұрақтандыру үшін жасалады.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Этика, цифрлық қауіпсіздік және технологиялық өзгерістерге бейімделу басты назарда. Ұйымдастырушылар атап өткендей, қазіргі қарқынды өзгерістер дәуірінде мұндай іс-шаралар сенім мен тәжірибе алмасу алаңына айналуда. Олар журналистерге өзгермелі әлемде сенімділікпен әрекет етіп, IT және цифрлық инновациялар тақырыбын тереңірек түсінуге көмектеседі.
Адам алгоритмнен маңыздырақ
Астанада өткен кездесудің түйіні қысқаша былайша тұжырымдалды: жасанды интеллект — бұл шындық. Ол медиасалаға қазірдің өзінде ықпал етіп отыр және болашақта бұл ықпал арта түспек. Бірақ журналистиканы шын мәнінде маңызды ететін — адамның өзі, оның құндылықтары, интонациясы және жауапкершілігі.
ЖИ журналисті алмастырмайды — ол керісінше, жанымен жазатын авторлардың құндылығын айқындай түседі. Ал дәл осындай мәтіндерді оқырман әрдайым іздейді — бүгін де, ертең де, кез келген болашақта.
