Қазақстанда балалар мен жасөспірімдерге бағытталған интернет-алаяқтық көбейіп барады. Ұлттық Банк ата-аналар мен мұғалімдерді киберқауіптерге бейжай қарамауға шақырып отыр, деп хабарлайды DKnews.kz.
Бүгінде балалар смартфон мен интернетті күнделікті қолданады. Бірақ виртуалды кеңістік тек ойын-сауық пен білімнің ғана емес, түрлі қауіп-қатердің де көзіне айналған. Әсіресе жасөспірімдер арасында алаяқтардың құрбаны болу жағдайлары жиілеп кетті. Қазақстан Ұлттық Банкі осындай қауіптерге байланысты ресми мәлімдеме жасап, ата-аналар мен ұстаздарды сақ болуға шақырды.
Интернеттегі алаяқтар кім және қалай әрекет етеді
Қаскөйлер өзін таныс адам, мемлекеттік орган қызметкері немесе танымал ұйым өкілі ретінде таныстырып, сенімге кіреді. Олар баланың жеке деректерін немесе банк картасының нөмірін, құпиясөзін алдап алуға тырысады.
Ең кең таралған әдістер:
- Фишинг. Яғни жалған сайтқа немесе қолданбаға сілтеме жіберіп, логин мен парольді ұрлау
- Спуфинг. Қаскөйлер өздерін банк немесе мемлекеттік мекеме деп көрсетіп, шын байланыс көзіне ұқсап тұратын жалған профильдер ашады
- "Виртуалды достар". Бейтаныс адамдар баламен сөйлесіп, оған сенім ұялатып, артынан деректерді, суреттерді сұрайды немесе зиянды сілтемелер жібереді
Мұндай жағдайлар көбіне ата-аналардың баланың онлайн әрекетіне немқұрайлы қарауынан орын алады.
Ата-аналар не істеуі керек
Ұлттық Банк баланы интернет қауіптерінен қорғаудың нақты жолдарын ұсынады:
- Баламен ашық сөйлесіңіз. Жеке деректер мен банк картасы туралы ақпаратты ешкімге беруге болмайтынын түсіндіріңіз
- Баланың телефонына ата-ана бақылауы функциясын қосыңыз
- Антивирус бағдарламаларын орнатыңыз және браузердің қауіпсіз режимін іске қосыңыз
- Онлайн сауда мен қосымшалар арқылы төлем жасау мүмкіндігін қадағалаңыз
- Құпиясөздерді бірге ойластырып қойыңыз. Қарапайым емес, күрделі әрі есте сақталатын құпиясөздер болғаны дұрыс
- Қос факторлы аутентификацияны міндетті түрде орнатыңыз. Бұл пароль ұрланған жағдайда да қорғаныс ретінде қызмет етеді
Балалар нені білуі керек
Жасөспірімдер жиі интернеттегі таныстарына сеніп, қауіп төндіретін әрекеттерге барып жатады. Сондықтан оларға:
- Бейтаныс адамдармен жазысуға болмайтынын
- Жеке ақпарат пен фотосуреттерді ешкімге жіберуге болмайтынын
- Онлайн-сатып алуды ата-анасымен келісіп жасау қажет екенін
- Тек ресми сайттар мен қосымшаларды пайдалану керектігін үнемі айтып отыру керек
Қауіпсіздік – баршамызға ортақ міндет
Ұлттық Банк атап өткендей, балалардың интернеттегі қауіпсіздігі – тек ата-ананың ғана емес, мектеп пен баланың өзіне де жүктелетін ортақ жауапкершілік. Бала кішкентай кезден бастап цифрлық гигиена мен өзін-өзі қорғау ережелерін меңгеруі керек.
Егер сізге кеңес немесе көмек қажет болса, Қазақстан Ұлттық Банкінің Байланыс орталығына 1477 қысқа нөмірі арқылы хабарласуға болады.
Бүгін қауіпсіздік туралы сөйлесу – ертең баланы алаяқтардан қорғау. Цифрлық әлемде әр ата-ананың қырағылығы – басты қорғаныс.
