Қазақстан көмірден бас тартпайды - «Каспий» биржасы көмірдің алдағы жылдарда да негізгі энергия көзі болып қалатынын болжайды, деп хабарлайды DKNews.kz.
Көмір Қазақстан үшін тек отын емес - ол экономиканың тірегі, энергияның өзегі, аймақтардың тынысы. Қазіргі таңда әлем балама энергияға бет бұрып жатса да, еліміз әзірге көмірден бас тартуға асығар емес. Себебі нақты деректер мен есептер көрсеткендей - көмір әлі де ұзақ жылдар бойы еліміздің негізгі энергия көзі болып қала береді.
Мұны «Каспий» тауар биржасының жаңа аналитикалық есебі даусыз дәлелдейді.
Әлемде көмір көп, бірақ Қазақстанда ол маңыздырақ
Халықаралық энергетикалық агенттіктің деректеріне сүйенсек, 2024 жылы әлемде көмір өндіру 9,15 миллиард тоннаға жетіп, тарихи рекорд орнатты. Бағалар тұрақталып келеді - Дүниежүзілік банктің болжамы бойынша, 2025 жылы тоннасы $100, ал 2026 жылы $95 болады деп күтілуде.
Бұл көрсеткіштер аясында Қазақстан өзінің көмір өндірісі бойынша ірі ойыншы ретіндегі орнын сақтап қалды. Ел аумағында дәлелденген көмір қоры 25-33 миллиард тонна аралығында, бұл 200 жылдан астам мерзімге жетеді.
Ішкі нарық - бақылауда, көмір - басты ресурс
Қазақстанда көмір бастапқы энергия тұтыну құрылымында шамамен 50%, ал жылу энергиясында 80% үлеске ие.
Көмір саласы ЖІӨ-нің 0,7%-1,1% аралығында үлес қосып отыр. Салада 33 мыңға жуық адам жұмыс істейді. Бірақ ең маңыздысы - бұл сала Қарағанды мен Павлодар облыстары үшін шешуші рөл атқарады.
Сонымен қатар, көмірден алынатын энергияның төмен құны еліміздің экономикасы үшін айтарлықтай бәсекелестік артықшылық саналады.
Баға өсті - сұраныс та, бақылау да артты
2024 жылы көмірдің құны өсті - қыркүйек айында тас көмірдің тоннасы орта есеппен 17 676 теңге болды. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 9,8%-ға жоғары. Өңірлердегі бөлшек баға ауқымы 8 000 - 26 000 теңге аралығында құбылып тұр.
Осыған байланысты коммуналдық-тұрмыстық көмірге қатысты мемлекеттік бақылау күшейді. Бұл салада биржалық сауда тетіктері ерекше рөл атқаруда.
Биржада не болып жатыр - нақты сандар
«Каспий» биржасының есебіне сәйкес, 2025 жылдың алғашқы жартысында көмірге деген сұраныс өте жоғары болды:
- Сұраныс - 1 095 280 тоннаға дейін жеткен
- Ұсыныс - 543 мың тоннадан жоғары
- Нақты мәмілелер - 290 мың тоннадан асты
Орташа айлық көрсеткіштер:
- 652 мың тоннадан астам сұраныс
- 252 мың тоннаға жуық ұсыныс
- 140 мың тоннадан астам нақты мәмілелер
Ең белсенді айлар - қаңтар мен сәуір. Бұл кезде нарыққа ірі жеткізушілер шықты.
Сауда - ашықтық пен әділдік кепілі
«Коммуналдық-тұрмыстық көмірдің биржалық саудасы баға айқындығын, жеткізілім тұрақтылығын қамтамасыз етеді әрі делдалдар санын азайтады», - деді «Каспий» биржасының президенті Мұрат Қадисов. «Сапаны бақылау мен алыпсатарлықтың алдын алу арқылы баға әділ қалыптасады. Алдағы уақытта бұл тетік нарықты реттеудің негізгі құралына айналады».
Қысқаша қорытынды - көмір әлі де керек
Иә, әлем жаңартылатын энергияға бет бұрды. Бірақ Қазақстан жағдайында көмірден бірден бас тарту мүмкін емес. Елімізде көмірдің мол қоры, өндірістік қуаты, дайын инфрақұрылымы бар - бұл артықшылықтар қазіргі таңда орасан маңызға ие.
Көмір әзірге - баламасыз. Ол тек отын емес - энергетикалық тұрақтылықтың негізі. Және алдағы жылдары да солай болып қала береді.
