Қазақстанның жаңа Салық кодексіндегі салықтық жеңілдіктер мен преференциялар

Жаңа Салық кодексі бойынша сұрақтар мен жауаптар

Маңғыстау облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаменті Қазақстан Республикасының 2025 жылғы 18 шілдедегі № 214-VIII ҚРЗ жаңа Салық кодексінің нормаларын түсіндіру шеңберінде салық төлеушілердің сұраныстары негізінде жасалған сұрақ-жауаптар тізбесін ұсынады, деп хабарлайды DKNews.kz.

КТС

1. Жаңа Салық кодексінде КТС қандай ставкалары қарастырылған?

КТС базалық мөлшерлемесі 20% деңгейінде сақталады.

Кәсіпкерлік субъектілеріне кредит беру жөніндегі қызметті қоспағанда, банк секторы үшін мөлшерлеме 25% -. құрайды (20%). Бұл ретте екінші деңгейдегі банктер жүзеге асыратын банк қызметі бойынша салық салынатын табысты айқындау тәртібін Ұлттық банк салық саясаты саласындағы уәкілетті органмен және уәкілетті органмен келісім бойынша белгілейді.

Сондай-ақ, ойын бизнесіне салық салудың қолданыстағы тәртібін сақтаумен қатар, ойын автоматтары залы, тотализатор және букмекерлік кеңсенің қызметі бойынша КТС 25% жоғары ставка бойынша есептеу және төлеу көзделеді.

Әлеуметтік сала үшін (білім, медицина) ставканы кезең-кезеңімен арттыру ұсынылады: 2026 жылдан бастап 5%, 2027 жылдан бастап 10%.

Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін мөлшерлеме 3% деңгейінде қалады.

Ауыл шаруашылығы кооперативтері үшін ставка 6%.

2. Жаңа Салық кодексінде Әлеуметтік сала объектілерін пайдаланудан түсетін кірістер жөніндегі қолданыстағы Салық кодексінің 239-бабына ұқсас бап жоқ. 2026 жылдан бастап мұндай кірістерге қалай салық салынады?

Жаңа Салық кодексінде жекелеген нормалар жоқ және әлеуметтік сала объектілерін пайдаланудан түскен кірістер бойынша жеке салық есебі көзделмейді, тиісінше салық салудың жалпы тәртібі қолданылады.

Яғни, әлеуметтік сала объектілерін пайдаланудан түсетін кірістер болған кезде (тіпті шамалы болса да) мұндай кірістерді алуға бағытталған шығыстардың барлық сомасы шегерімге жатқызылатын болады.

3. Егер келісімшартта шетел валюталарының бағамдары өзгерген жағдайда теңгемен алынған қарыз сомасын түзету көзделсе, онда бұл салық салуда қалай көрінеді?

Қазір қолданыстағы Салық кодексінде бұл мәселе көрсетілмеген және әртүрлі түсіндірмелер тудырады, соның ішінде салықтық бақылау нәтижелері бойынша мұндай сомалар сыйақы ретінде танылады.

Жаңа Салық кодексінде осы мәселе бойынша жекелеген нормалар көзделген.

Осылайша, валюта бағамының өзгеруіне байланысты теңгемен төленуге жататын (алынған) кредит (қарыз, микрокредит) сомасын түзету (индекстеу) сыйақы деп танылмайды. Бұл «сыйақы» ұғымында анықталған.

Салық есебінде міндеттемелерді (талаптарды) осындай индекстеу ҚЕХС және бухгалтерлік есеп талаптарына сәйкес ескеріледі.

4. Коммерциялық емес ұйымдар үшін салық салу тәртібі сақталды ма? Мұндай ұйымдар өз кірістерін салық салудан босата ала ма?

Коммерциялық емес ұйымдар (КЕҰ) үшін салық салудан босатуды көздейтін салық салудың 2 нұсқасы көзделген.

Бірінші нұсқа-егер КЕҰ КЕҰ туралы заңда белгіленген екі шартқа сәйкес келсе (таза кірісті бөлмейді және кірісті алу мақсаты Жоқ), онда мұндай КЕҰ КТС мақсатында жекелеген нақты кірістерді МКҚ-дан алып тастайды, яғни оған (жарналар, салымдар, Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыстар бойынша кірістер, депозиттер бойынша сыйақылар, бағам бойынша сыйақылар) салық салынбайды алынған мүлік, МИБ және ПИК жарналары).

Екінші нұсқа-егер КЕҰ әлеуметтік саладағы қызметті жүзеге асыратын ұйымның тұжырымдамасына сәйкес келсе, онда мұндай КЕҰ есептелген КТС-ны 100% - ға азайтады.

5. Жаңа Салық кодексі заңды тұлғаларды мүгедек адамдарды жұмысқа орналастыруға қалай ынталандырады?

Мүгедектігі бар адамдарды жұмысқа орналастыруды ынталандыратын нормалар қолданыстағы Салық кодексінде де көзделген. Жаңа Салық кодексінде салық жеңілдіктерін қолдану шарттары мен тәсілдері өзгертілді.

КТС бойынша

1) мүгедектігі бар адамдардың ұйымдары КТС азайтады:

- егер мүгедектігі бар адамдардың саны 3-тен 10 қызметкерге дейін болса, 50% - ға,

- егер саны 10 қызметкерден асса, 100%.

Осы жеңілдіктерді қолдану үшін қосымша шарттар белгіленген:

- штаттағы мүгедектігі бар қызметкерлердің орташа жылдық саны 51-ден кем емес%,

- мүгедектігі бар қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу жөніндегі шығыстар Фото-дан кемінде 51% - % құрайды,

- Ұйым табысының 90% – ы мүгедек қызметкерлердің қатысуымен алынды;

- жұмыскер-мүгедектігі бар адамдар мүгедектігі бар адамдардың басқа ұйымдарымен еңбек қатынастарында болмайды.

2) салық төлеушілер мүгедек адамдардың еңбегіне ақы төлеуге жұмсалатын шығыстардың 2 еселенген мөлшерінің сомасына және олардың жалақысынан әлеуметтік салық сомасының 50%-на салық салынатын табысты азайтуға құқылы;

3) салық төлеушілер – әлеуметтік кәсіпкерлік субъектілері, егер қызметкер мүгедектігі бар тұлға болып табылса, кәсіп бойынша оқуға ақы төлеуге арналған шығыстар мөлшерінде салық салынатын табысты азайтуға құқылы.

ҚҚС бойынша

Тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу жөніндегі айналымдар ҚҚС-тан босатылады, егер:

- іске асыру жүзеге асырылған салық кезеңінде және алдыңғы төрт салық кезеңінде бір мезгілде жұмыскерлердің жалпы санының кемінде 51% мүгедектігі бар адамдардың орташа саны және фото-дан кемінде 51% мүгедектігі бар адамдардың еңбегіне ақы төлеу жөніндегі шығыстар,

- жұмыскерлер саны-мүгедектігі бар адамдар - кемінде 10 адам;

- тауарлар өндіру, қызметтер көрсету, Жұмыстарды орындау мүгедек қызметкерлердің қатысуымен жүзеге асырылды.

Әлеуметтік салық бойынша

Әлеуметтік кодекске сәйкес мүгедектігі бар адамдардың мамандандырылған ұйымдары әлеуметтік салық төлеушілер болып табылмайды.

Көлік құралдарына салынатын салық бойынша

Мүгедектігі бар адамдардың қоғамдық бірлестіктері – қозғалтқыш көлемі 3000 текше сантиметрден аспайтын бір жеңіл автокөлік және бір автобус бойынша көлік құралдарына салық төлеушілер болып табылмайды.

Жер салығы бойынша

Әлеуметтік кодекске сәйкес мүгедектігі бар адамдардың мамандандырылған ұйымдары жер салығын есептеу кезінде ставкаларға 0 коэффициентін қолданады.

Мүлік салығы бойынша

Мүгедектігі бар адамдардың мамандандырылған ұйымдары әлеуметтік кодекске сәйкес мүлік салығын салық базасына 0,1% мөлшерлеме бойынша есептейді.

6. Негізгі құралдарды (ОЖ) сатып алуға 100% шегерім бойынша инвестициялық преференциялар ОЖ-ны несиеге сатып алу кезінде қолданылады?

Салық кодексінің 202-бабының 3-тармағына сәйкес, егер осы баптың 4-тармағында өзгеше белгіленбесе, салық есебі Бухгалтерлік есеп деректеріне негізделеді. Бухгалтерлік құжаттаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасында белгіленеді.

Салық кодексінің 283-бабының 2-тармағына сәйкес инвестициялық салық преференциялары (бұдан әрі-преференциялар) салық төлеушінің таңдауы бойынша қолданылады және 4-параграфқа сәйкес преференциялар объектісінің бастапқы құнына енгізілетін шығындарды шегерімге жатқызудан тұрады.

Салық кодексінің 283-бабының 3-тармағымен преференциялар объектілеріне мынадай активтер жататыны анықталды

негізгі қорлардың жіктеуішіне сәйкес: ғимараттар, құрылыстар, машиналар, Жабдықтар, Бағдарламалық қамтамасыз ету.

Мұндай активтер бақылау кезеңі ішінде бір мезгілде мынадай шарттарға сәйкес келуге тиіс:

1) активтер болып табылады:

бухгалтерлік есепте негізгі құралдар, жылжымайтын мүлікке инвестициялар немесе материалдық емес активтер ретінде танылған

Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және (немесе) Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес;

және (немесе)

жалға беруші мүліктік жалдау (жалдау) шарты бойынша берген және осындай шарт бойынша лизинг шарты бойынша берілген мүліктен басқа негізгі құралдар, жылжымайтын мүлікке инвестициялар, материалдық емес активтер ретінде берілгеннен кейін бухгалтерлік есепте есепке алынбайды;

немесе концессионер концеденттен иелену және пайдалану үшін алды

концессия шарты шеңберінде;

2) Қазақстан Республикасының аумағында болады. Бұл шарт материалдық емес активтерге, машиналар мен жабдықтарға қолданылмайды;

3) преференцияларды қолданған салық төлеуші пайдаланады,

лизинг шарты бойынша берілген активтерден басқа, табыс алуға, оның ішінде мүліктік жалдау (жалдау) шарты бойынша активтерді беру жолымен бағытталған қызметте;

4) салық есебінде жер қойнауын пайдаланушы болып табылатын адамнан жер асты суларын өндіруге арналған келісімшарттан басқа, жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт (келісімшарттар) бойынша қызметті жүзеге асыруға байланысты амортизациялық аударымдар және осы активтер бойынша кейінгі шығыстар тікелей, жанама немесе жалпы шығыстар болып табылмайды;

5) Қазақстан Республикасының кәсіпкерлік саласындағы заңнамасына сәйкес жасалған адамдар шеңберінде пайдалануға арналған (пайдаланылатын) активтер болып табылмайды:

инвестициялық келісімшарт бойынша инвестициялық басым жоба,

инвестициялық туралы келісімдер;

6) арнаулы экономикалық аймақтардың қатысушылары жүзеге асыратын қызметтің басым түрлері шеңберінде пайдалануға арналған (пайдаланылатын) активтер болып табылмайды.

Салық кодексінің 283-бабының 4-тармағына сәйкес егер осы тармақта өзгеше белгіленбесе, осы параграфтың мақсаттары үшін преференциялар объектісінің бастапқы құны салық төлеуші ол танылған күні шеккен шығындар сомасы ретінде айқындалады. Мұндай шығындарға:

Салық кодекстің 286-бабының 2), 13) және 16) тармақшаларында және 287-бабында көрсетілген шығындардан (шығыстардан);

амортизациялық аударымдардан;

бухгалтерлік есепке алуда туындайтын және Салық кодекстің 257-бабының 6-тармағына сәйкес салық салу мақсаттарында шығыс ретінде қаралмайтын шығындардан (шығыстардан) басқа, объектіні сатып алуға, оны өндіруге, салуға, монтаждауға және орнатуға жұмсалатын шығындар, сондай-ақ халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және (немесе) Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес оның құнын ұлғайтатын басқа да шығындар жатады.

Сонымен қатар, 16 «Негізгі құралдар» халықаралық қаржылық есептілік стандартының (IAS) 7-тармағына сәйкес негізгі құралдар объектісінің бастапқы құны актив ретінде танылуға тиіс, егер:

(a) ұйымның осы объектімен байланысты болашақ экономикалық пайда алуы ықтимал деп танылады; және

(b) берілген объектінің бастапқы құнын сенімді түрде бағалауға болады.

Осылайша, инвестициялық салық преференциялары халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және (немесе) Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бухгалтерлік есепте негізгі құрал ретінде танылған активтерге қатысты қолданылады, сондай-ақ бір мезгілде салық кодексінің 283-бабының 3-тармағында белгіленген өзге де шарттарға сәйкес келеді.

Преференцияларды қолдану үшін негіз ұйымның негізгі құралдарының құрамында объектіні тану фактісі және осындай тануға дейінгі есептеулердің ерекшелігіне қарамастан, оның бастапқы құнын есепке алу фактісі болып табылатынын атап өткен жөн.

7. ОЖ сатып алу/салу кезінде 100% шегерім бойынша инвестициялық преференцияны қолданған кезде амортизациялық аударымдар бойынша шегерімдерді қолдануға болады?

Салық кодексінің 274-бабының 1) тармақшасына сәйкес тіркелген активтер бойынша шегерімдер, оның ішінде Салық кодексінің 280-бабына сәйкес есептелген тіркелген активтер бойынша амортизациялық аударымдар болып табылады.

Бұл ретте Салық кодексінің 275-бабы 2-тармағының 5) тармақшасына сәйкес тіркелген активтерге бақылау кезеңі ішінде инвестициялық салық преференцияларының объектілері олардың күші жойылмай жатпайды.

Осылайша, инвестициялық салық преференциялары қолданылған объектілер бақылау кезеңінің қолданылу кезеңінде тіркелген активтер болып танылмайды, егер мұндай преференциялар жойылмаған болса, тиісінше, инвестициялық салық преференцияларының осындай объектілері бойынша амортизациялық аударымдар бойынша шегерімдер қолданылмайды.

8. Егер ОЖ 2025 жылы салынып, 2026 жылы аяқталып, пайдалануға берілсе, онда 2026 жылы инвестициялық преференция бойынша 100% шегерімді қолдануға болады?

Салық кодексінің 284 бабының 1 және 2 тармақтарына сәйкес инвестициялық салық преференцияларын қолдану мынадай әдістердің бірі бойынша жүзеге асырылады:

​1) объект танылғаннан кейін шегерім әдісіне;

​2) объект танылғанға дейін шегерім әдісімен жүзеге асырылады.

​Әдісті таңдау әрбір преференция объектісі бойынша инвестициялық салық преференциялары бойынша салық тіркелімінде жүзеге асырылады.

Нысанды танығаннан кейін шегерім әдісін қолдану преференциялар объектілерінің бастапқы құнын шегеруге жатқызу объектіні тану күніне сәйкес келетін салық кезеңінде.

​Салық кодексінің 283-бабының 5-тармағына сәйкес преференциялар объектісін тану күні, оның ішінде халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және (немесе) Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңнамасының талаптарына сәйкес бухгалтерлік есептегі активті негізгі құрал, жылжымайтын мүлікке инвестициялар немесе материалдық емес актив ретінде тану күні болып табылады.

Осылайша, преференция объектісі танылғаннан кейін шегерім әдісін таңдаған кезде салық төлеуші объектінің бастапқы құнына енгізілетін шығындарды 100% шегеру түрінде инвестициялық салық преференцияларын объектіні бухгалтерлік есепте негізгі құрал ретінде тану жылына келетін салық кезеңінде қолдануға құқылы.

ҚҚС

9. Жаңа Салық кодексінде қандай ҚҚС мөлшерлемелері қарастырылған?

ҚҚС базалық мөлшерлемесі-16%.

Бұл ретте сараланған мөлшерлемелер енгізілді.

Шаруа қожалықтары үшін ҚҚС-тан босату сақталды.

Заңды тұлғалар-ауыл шаруашылығы өндірушілері үшін есепке жатқызылатын ҚҚС қосымша сомасын 70% - дан 80% - ға дейін ұлғайту ұсынылады. Осылайша, ауыл шаруашылығы өнімдеріне бағаның өсуіне негіз алынып тасталады.

Дәрілік заттарды, медициналық бұйымдар мен медициналық қызметтерді сату үшін ҚҚС төмендетілген мөлшерлемесі белгіленеді: 2026 жылдан бастап 5%, 2027 жылдан бастап 10% деңгейінде.

Бұл ретте ҚҚС-тан босату ұсынылады:

тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі және міндетті медициналық сақтандыру шеңберінде, сондай-ақ Үкімет айқындайтын тізбе бойынша орфандық және әлеуметтік маңызы бар ауруларды емдеу үшін дәрілік заттар мен медициналық көрсетілетін қызметтер;

отандық басылымның кітаптары, баспа түрінде кітаптар шығару бойынша қызметтер;

археологиялық жұмыстар.

10. 2026 жылғы 1 қаңтарға дейін жасалған мемлекеттік сатып алу жөніндегі шарттар бойынша ҚҚС мөлшерлемесінің 16%-ға дейін ұлғаюына байланысты смета қайта есептеле ме?

ҚҚС ставкасы айналым жасалған күні қолданылатын Ставка қолданылады. Жаңа Салық кодексінде айқындалған айналым жасалған күнді айқындау тәртібі сақталды.

Осылайша, егер 2026 жылға дейін жасалған мемлекеттік сатып алу шарты бойынша айналымның жасалған күні 2026 жылға келсе, онда мұндай айналымдарға 2025 жылдан кейін қолданылып жүрген мөлшерлеме бойынша, яғни 16% салық салынуға тиіс.

Мемлекеттік сатып алу шеңберіндегі сметаны қайта есептеу мәселесі МКК құзыретіне кірмейді.

11. 2026 жылдан бастап медициналық салаға ҚҚС қалай салынады?

Жаңа Салық кодексінде медицина саласына ҚҚС салу бөлігінде мыналар көзделген.

1) ҚҚС-тан босатылады:

- Медициналық қызметке лицензиясы бар денсаулық сақтау субъектісінің дәрілік заттар мен медициналық қызметтерді өткізуі:

тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі (ТМККК) және міндетті медициналық сақтандыру (МӘМС)шеңберінде;

жетім және әлеуметтік маңызы бар ауруларды емдеу үшін.

Импорт кезінде ҚҚС-тан босату тізбесі мен тәртібін ҚР ДСМ әзірлейді.

2) ҚҚС ставкасы 2026 жылғы 1 қаңтардан бастап 5%, 2027 жылғы 1 қаңтардан бастап 10% қолданылады%:

- ҚҚС-тан босатылатын медициналық бұйымдардан, медициналық бұйымдардың жиынтықтауыштарынан, сондай-ақ техникалық көмекші (компенсаторлық) құралдардан басқа дәрілік заттарды өткізу кезінде.

Тізбені ҚР ДСМ әзірлейді;

- ҚҚС-тан босатылатындардан басқа, медициналық қызметке лицензиясы бар денсаулық сақтау субъектілеріне медициналық қызметтер көрсету кезінде.

12. Жаңа Салық кодексіне сәйкес тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алушы ҚҚС сомасын шот-фактура бойынша есепке жатқызатын күні бойынша ҚҚС есепке жатқызу тәртібі өзгерді ме?

Жаңа Салық кодексінде шот-фактура бойынша ҚҚС сомасы тауарды, жұмысты, қызметті алған күні бойынша есепке жатқызылатыны көзделген.

Бұл ретте ҚҚС сомасын есепке жатқызу үшін ҚҚС төлеуші ЭШФ АЖ-да осындай ЭШФ бойынша ҚҚС сомасы есепке жатқызылатыны туралы белгі қояды.

13. Ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер мен осындай өнімді қайта өңдеушілер үшін ҚҚС бойынша қосымша есепке жатқызу түріндегі жеңілдік сақталды ма?

Иә, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілер мен осындай өнімді қайта өңдеушілер үшін ҚҚС бойынша қосымша есепке алу түріндегі жеңілдік сақталды, бұл ретте ҚҚС мөлшерлемесінің 16% - ға дейін ұлғаюына байланысты есепке жатқызылатын қосымша соманың мөлшері 70% - дан 80% - ға дейін ұлғайтылды.

14. 2019 жылдан бастап Ойын бизнесіне салық төлеушілер (казино, Ойын автоматтары залдары, тотализаторлар, букмекерлік кеңселер) ҚҚС төлеушілер деп танылды және мұндай ҚҚС төлеушілер үшін ҚҚС есептеудің ерекше тәртібі қарастырылған. Осы санат үшін ҚҚС бойынша өзгерістер бар ма?

Жаңа Салық кодексінде ойын бизнесін төлеушілерге ҚҚС салу тәсілі өзгертілді.

Мәселен, 2026 жылдан бастап ойын бизнесі саласындағы қызмет бойынша айналымдар салық салынбайтын айналым деп танылады.

Сол сияқты лотерея саласындағы қызмет те салық салынбайтын айналым ретінде танылады.

15. 2026 жылдан бастап ҚҚС салу тұрғын үйді сату және жалға беру қалай өзгереді?

2026 жылдан бастап тұрғын үйді сату және жалға алу кезінде ҚҚС-тан босату бойынша өзгеріс енгізілді.

Құрылыс компаниясы құрылысы басталған және (немесе) пайдалануға қабылдау 2026 жылғы 1 қаңтарға дейін жүзеге асырылған тұрғын ғимаратты (тұрғын ғимараттың бір бөлігін) сату ҚҚС-тан босатылатын болады.

Сондай-ақ, ҚҚС-тан босату 2026 жылғы 1 қаңтарға дейін жасалған сатып алу құқығымен тұрғын үйді ұзақ мерзімді жалдау шарты бойынша тұрғын үйді (тұрғын ғимараттың бір бөлігін) жалға беру кезінде қолданылатын болады.

16. Жұмыстарды сатып алу бойынша айналым бөлігінде қандай өзгерістер болды. Бейрезиденттен көрсетілетін қызметтер?

Резидент работстен жұмыстарды, қызметтерді сатып алу бойынша айналымды тану тәртібі өзгерген жоқ. Бұл ретте салықтық әкімшілендіруді оңайлату мақсатында оны тану тәртібі және есепке жатқызу өзгертілді.

1) Резидент работстен жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алу жөніндегі айналымдар бойынша ҚҚС төлеуші өз мекенжайына ЭШФ жазады.

2) ЭШФ бейрезидент үшін ҚҚС бюджетке төленген күннен кейін, бірақ осындай төлеу күнінен кейін күнтізбелік 5 күннен кешіктірілмей жазып беріледі.

3) Резидент емес үшін ҚҚС сомасы осындай ЭШФ жазып берілген күн бойынша ЭШФ негізінде есепке жатқызылады.

17. Неліктен резидент СФСТІҢ қызметтері бойынша ҚФ жазып беру керек?

Резидент нестен жұмыстарды, қызметтерді сатып алу бойынша айналымдар бойынша ҚФ үзінді көшірмесін енгізу осындай айналымдарды күрделі әкімшілендірумен байланысты. Ақпараттық жүйелерде ҚҚС бойынша декларацияны тапсырғанға дейін ақпараттың болмауы (300.00-нысан) ҚҚС есепке жатқызу сомасы бойынша ақпараттың бұрмалануына және ҚҚС бойынша сапасыз камералдық бақылауға алып келеді.

Резидент емес үшін ҚҚС бойынша ҚҚС жазып беру резидент емес үшін ҚҚС бюджетке төленген күннен кейін, бірақ осындай төленген күннен кейін күнтізбелік 5 күннен кешіктірілмей өз мекенжайына жүргізіледі. Өз кезегінде ҚҚС төлеуші резидент емес үшін ҚҚС сомасын ЭШФ жазып берген күні негізінде жатқызуға құқылы.

Осылайша, ұсынылған механизм ҚҚС сомасын есепке жатқызу күнін біржақты анықтауға мүмкіндік береді, бұл әкімшілендіруді жеңілдетеді және камералдық бақылау хабарламаларының санын азайтады.

18. Егер 2025 жылы 4-тоқсанда тауарлар мен қызметтерді сатып алу болса, ал олар бойынша ЭШФ 2026 жылы ресімделген болса, онда ҚҚС-ты қалай есепке алуға болады? 12% немесе 16%?

Егер айналымды жасау күні 2025 жылдың 4 тоқсанына келетін болса, онда ЭШФ жазып беру кезінде 2025 жылы қолданылып жүрген ҚҚС ставкасы қолданылады, яғни 12%.

19. Егер 5% ҚҚС-пен дәрі-дәрмектерді немесе медициналық қызметтерді сатып алу болса, онда ҚҚС-ты есепке алу 5% - ға тең болады, тіпті егер компанияда сату бойынша ҚҚС-тың негізгі ставкасы 16% болса да?

Жаңа Салық кодексі ҚҚС сомасын 16% стандартты ҚҚС мөлшерлемесімен салық салынатын айналымдар үшін пайдаланылатын сатып алынған тауарлар, қызметтер бойынша есепке жатқызу бойынша шектеулер белгілемейді.

Осылайша, 16% ставка бойынша салық салынатын айналым үшін пайдаланылатын 5% ҚҚС ставкасы бойынша Медициналық қызметтерді сатып алу кезінде есепке электрондық шот-фактурада, яғни 5% ставка бойынша көрсетілген ҚҚС сомасы жатқызылады.

20. 80% ҚҚС бойынша қосымша есеп айырысу кезінде автоматтандырылған бақылау шотта ҚҚС (Е тамга, ЭШФ базасы) 80% шегеріле отырып, ҚҚС мөлшерінде болу қажеттігін ескеретін болады?

Қосымша есеп декларациядағы ҚҚС-ты қорытынды есептеу кезінде қолданылады және айналым қаражатын толықтыруда мемлекеттің көмегі болып табылады. Ал ҚҚС бойынша теңгерім ҚФ жазып беру сәтінде есептеледі. Автоматтандырылған бақылаудың міндеті ҚҚС-пен заңды шығыстар болмаған кезде (жеткізушілерден сатып алу, резидент товаровстің тауарларын немесе қызметтерін импорттау) ЭШФ жазып беруге жол бермеу болып табылады. Осыған байланысты автоматтандырылған бақылау НП-ның тәуекелдік санаттары үшін ғана қолданылатын болады (жұмыскерлердің, тәуекелдік басшылардың және т.б. ең аз саны бар ҚҚС-ты жаңадан тіркелген және қайта тіркеуден өткен төлеушілер). Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, үзінді көшірме кезеңінде қосымша есепті қолдану қосымша есепті де, автоматтандырылған бақылауды да қолдану мақсаттарына сәйкес келмейді.

21. Жаңа Салық кодексінің 476-бабында: «.... 1. Қосылған құн салығынан босатылады:

1) құрылысы басталған және (немесе) пайдалануға қабылдау 2026 жылғы 1 қаңтарға дейін жүзеге асырылған тұрғын ғимаратты (тұрғын ғимараттың бір бөлігін) сату»

Неліктен 2026 жылдың 1 қаңтарына дейін құрылыстың басталуын немесе пайдалануға берілуін көрсетті? Құрылыстың басталуы 2026 жылдың 1 қаңтарына дейін болуы мүмкін, бірақ 2026 жылы пайдалануға қабылдау, мұнда ҚҚС – тан босату түсінікті.

Бірақ 2026 жылдың 1 қаңтарына дейін 1 қаңтарға дейін құрылыс басталмай-ақ пайдалануға беру мүмкін бе?

Қолданыстағы Салық кодексінде:

- пәтерлерді сату кезінде ҚҚС-тан босату:

- тұрғын емес үй-жайларды сату кезінде ҚҚС салу.

ҚҚС-тан осындай босатуды ескере отырып, пәтерлер мен тұрғын емес үй-жайлардан тұратын тұрғын үй салу үшін пайдаланылатын тауарлар, жұмыстар, қызметтер бойынша «кіретін»  ҚҚС-ты есепке алудың ерекше тәртібі көзделген.

Сатып алынған тауарлар, жұмыстар, көрсетілетін қызметтер бойынша ҚҚС-ты есепке алудың ерекше тәртібі тұрғын үйді пайдалануға қабылдағаннан кейін ҚҚС-ты есепке жатқызуды көздейді, яғни тек тұрғын емес үй-жайларға тиесілі ҚҚС сомасы есепке жатқызылады.

Осыған байланысты жаңа Салық кодексінде 2026 жылға дейін құрылыс басталған немесе пайдалануға қабылдау жүзеге асырылған тұрғын үйдің бір бөлігі болып табылатын пәтерлерді ҚҚС-тан босатуды сақтау көзделген.

ҚҚС салудың бұл тәсілінің мақсаты 2026 жылға дейін басталған немесе 2026 жылға дейін пайдалануға қабылданған құрылыс бойынша кіріс ҚҚС есебін сақтаумен байланысты, яғни қолданыстағы Салық кодексіне сәйкес ҚҚС есепке алынған.

22. Резидент нестен эшв ресімдеу және доллармен қызмет көрсету кезінде ЭШФ теңгемен ресімдеу керек пе? Валюта бағамы қандай?

ҚҚС төлеуші ЭШФ жазып берген кезде Қазақстан Республикасының бейрезидентінен жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алған жағдайда құндық және сомалық мәндер Қазақстан Республикасының ұлттық валютасында көрсетіледі. Бұл ретте шетел валютасындағы операция айналым жасалған күні белгіленген валютаның ресми бағамын қолдана отырып, Қазақстан Республикасының ұлттық валютасына қайта есептеледі.

23. Жеткізуші ЭШФ-ні қайтарып алу бойынша шектеулер ескіру мерзімі ішінде енгізе ме? Адал компаниялар ЭШФ жеткізушілерін қайтарып алудан зардап шегеді?

​​ЭШФ жазып беру Қағидаларының және оның нысаны мен ЭШФ АЖ форматты логистикалық бақылауының жобаларында ЭШФ кері қайтарып алу кезінде талап қою мерзімі бойынша шектеу белгіленген.

24. Жеткізуші ЕСК-ні қайтарып алу бойынша шектеулер ескіру мерзімі ішінде енгізе ме? Адал компаниялар ESF жеткізушілерін қайтарып алудан зардап шегеді.

ЭШФ жазып беру қағидаларының және оның нысаны мен ЭШФ АЖ-нің форматты логистикалық бақылауының жобаларында ЭШФ-ны кері қайтарып алу кезінде талап қою мерзімі бойынша шектеу белгіленген.

25. Қызметкерді шетелге іссапарға жіберген кезде ЭШФ-ны халықаралық рейстердің билеттері бойынша, басқа мемлекеттердегі қонақүйлер бойынша ресімдеу қажет пе?

Мазмұннан мәселе қызметтерді жеткізушіге немесе алушыға қатысты қойылғаны түсініксіз, осыған байланысты салық міндеттемелерін орындаудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібі ұсынылады.

Егер жолаушыны теміржол немесе әуе көлігімен тасымалдау қызметтерін Қазақстан Республикасының резиденті көрсеткен, бұл ретте жол жүру билетімен қағаз жеткізгіште, электрондық билетпен немесе электрондық жол жүру құжатымен ресімделген жағдайда, онда Салық кодексінің 491-бабы 2-тармағының 4) тармақшасына сәйкес шот-фактураны жазып беру талап етілмейді.

Бұл ретте қызметтерді алушы шот-фактураны жазып беруді талап ете отырып, өнім берушіге жүгінуге құқылы, ал өнім беруші мұндай талапты орындауға міндетті - өнім беруші өткізу бойынша айналым жасаған күннен бастап күнтізбелік он бес күн ішінде, оның ішінде көрсетілетін қызметті алушы туралы мәліметтерде қызмет көрсетілген жеке тұлғаның деректемелерін көрсету бөлігінде шот-фактураны жазып беруге міндетті тасымалдау бойынша.

Егер жолаушыны тасымалдау, сондай-ақ қызметкердің тұруы бойынша қызметтерді Қазақстан Республикасының бейрезиденті көрсеткен жағдайда, онда Қазақстан Республикасы мұндай қызметтерді өткізу орны болып танылмайды, тиісінше, осы қызметтерді өткізу бойынша айналымдар салық салынбайды және бейрезидент үшін ҚҚС туындамайды, осыған байланысты шот-фактураны жазып беру жүргізілмейді.

ЖТС, Әлеуметтік салық

26. ЖТС бойынша ставкалар. Жаңа Салық кодексінде не қарастырылған?

Жаңа Салық кодексінде ЖТС прогрессивті ставкасы енгізілді.

Мәселен, 8 500 АЕК-тен (33,4 млн теңге) асатын қызметкердің жылдық табысы үшін мөлшерлеме 15% -. құрайды.

230 000 АЕК - ке дейінгі дивидендтер түріндегі кірістер үшін-5% және осы шектен жоғары-салық салынатын табыстан салық сомасы одан асатын сомадан 230 00 еселенген АЕК + 15% мөлшерінде.

Салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібін қолданатын дара кәсіпкерлердің табыстары үшін:

230 000 есеге дейін АЕК-10% және осы шектен жоғары-салық салынатын табыстан салық сомасы одан асатын сомадан 230 00 еселенген АЕК + 15% мөлшерінде.

Жеке практикамен айналысатын адамдардың табысы бойынша-9 %;

Шаруа қожалықтарының өз өндірісіндегі ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, өткізу немесе қайта өңдеу бойынша кірістері бойынша - 3 % (бұрын ЖТС 70% - ға азайған).

27. ЖТС бойынша прогрессивті шкала жаңа Салық кодексінде 8 500 АЕК жоғары бір жұмыс орны бойынша немесе жиынтығында? Және ол қалай қолданылады? Жеке тұлға өзін бақылап, содан кейін жұмыс берушіге хабарлауы керек немесе жұмыс беруші (МЖӘ бойынша жалдаушы) 10% ұстайды, содан кейін жеке тұлға жыл қорытындысы бойынша декларацияны өзі тапсырады және ЖТС қосымша төлейді?

Жаңа Салық кодексіндегі ЖТС бойынша 8500 еселенген АЕК-тен жоғары прогрессивті шкала жеке тұлғаның салық салынатын табыстарының жиынтық сомасына қолданылуы тиіс.

Сонымен қатар, қызметкердің табысынан төлем көзінен ұсталатын ЖТС есептеуді салық агенті салық кезеңі үшін әрбір жұмыс орны бойынша ставкалардың прогрессивті шкаласы бойынша жүргізеді.

Бұл ретте, күнтізбелік жыл ішінде 8500 еселенген АЕК – тен асатын сомадағы бірнеше көздерден кірістер алған, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде жеке тұлғалар табыстың осындай сомасын көрсете отырып және оған ЖТС мөлшерлемелерінің прогрессивті шкаласын қолдана отырып, кірістер мен мүлік туралы декларацияны табыс етуге міндетті.

Егер жеке тұлға салық агенті ЖТС жоғары мөлшерлемесін қолданған жалғыз табыс көзі болып табылатын, төлем көзінен салық салуға жататын жұмыскердің табысын 8 500 еселенген АЕК-тен жоғары алған жағдайда, онда мұндай жеке тұлға табыс ету бойынша басқа талаптар болмаған жағдайда кірістері мен мүлкі туралы декларацияны ұсынбауға құқылы.

28. Жақында салық шегерімдері бөлігінде салық салу мәселелері жиі талқыланды, жаңа Салық кодексінде ЖТС бойынша қандай тәсілдер бар екенін жалпы түрде айта аласыз ба?

Жеке тұлғалардың салық міндеттемелерін орындауын оңайлату мақсатында жеке тұлғалар дербес және салық агенттері Салық салған кезде жекелеген тарауларды бөле отырып, ЖТС бөлімінің құрылымын өзгерту көзделген.

Кірістердің жіктелуі және олардың азаюы (босатылған кірістер) қарастырылған.

Кірістердің әртүрлі түрлерінің тақырыбы бойынша салық жеңілдіктерін түгендеу және құрылымдау, оның ішінде мүліктің жекелеген түрлері бойынша құн өсімінен түсетін табысты ашу жүргізілді.

Салық шегерімдері бойынша:

-бірыңғай базалық салық шегерімі көзделген 30 еселенген АЕК (120 мың теңге) растайтын құжаттарсыз және кірістер мен мүлік туралы декларацияны ұсыну қажеттілігінсіз. Осы шегеріммен қатар әлеуметтік шегерімдер (мүгедек адамдар, ардагерлер, асырап алушылар, қамқоршылар және т.б. үшін), әлеуметтік төлемдерді шегеру (МЗЖ, МӘМС) сақталды. Бұл ретте бірінші және екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар үшін 5000 еселенген АЕК-ке дейін ұлғайтылды;

- салық агентінде салық шегерімдері қолданылмаған жағдайда жеке тұлғаға табыс пен мүлік туралы жыл сайынғы декларацияны ұсыну арқылы басқа табыстарға салық шегерімдерін пайдалану мүмкіндігі берілді.

Жеке тұлғаларға салық жүктемесін төмендету мақсатында зейнетақы төлемдерін, оның ішінде біржолғы зейнетақы төлемдерін салық салудан босату көзделген.

Жеке тұлғалардың инвестициялық қызметін дамыту мақсатында бағалы қағаздарды өткізу кезінде құн өсімінен түсетін табысты айқындау күнтізбелік жыл ішіндегі мәмілелердің теріс және оң нәтижелерін және брокердің сыйақысына арналған шығыстарды ескере отырып көзделген.

Жеке тұлғалар табысының жекелеген түрлері үшін ЖТС сараланған мөлшерлемелері белгіленген:

1) барлық жеке тұлғалардың (дара кәсіпкерлердің, жеке практикамен айналысатын тұлғалардың, ШҚҚ-ның, сондай-ақ дивидендтер түріндегі табыстарынан басқа) табыстары бойынша ЖТС ставкаларының мынадай прогрессивті шкаласы қолданылады:

- 8 500 есеге дейін АЕК (35 млн. теңге) – 10 %;

- 8500 еселенген АЕК-тен жоғары (35 млн. теңге) – 8500 еселенген АЕК-ке дейінгі кірістен 10% + одан асатын сомадан 15 %;

2) жалпыға бірдей белгіленген салық салу режимін қолданатын дара кәсіпкердің кірістері бойынша ЖТС ставкаларының мынадай прогрессивті шкаласы қолданылады:

- 230 000 есеге дейін АЕК (960 млн. теңге) - 10 %;

- 230 000 еселенген АЕК-тен жоғары (960 млн. теңге) – 230 000 еселенген АЕК-ке дейінгі кірістен 10% + одан асатын сомадан 15 % ;

3) дивидендтер түріндегі кірістер бойынша ЖТС ставкаларының мынадай прогрессивті шкаласы қолданылады:

- 230 000 есеге дейін АЕК (960 млн. теңге) - 5 %;

- 230 000 еселенген АЕК-тен жоғары (960 млн. теңге) – 230 000 еселенген АЕК-ке дейінгі кірістен 5% + одан асатын сомадан 15 %;

4) жеке практикамен айналысатын адамдардың табыстары бойынша-9 %;

5) шаруа қожалықтарының өз өндірісінің ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, өткізу немесе қайта өңдеу бойынша кірістері бойынша - 3 % (бұрын ЖТС 70% - ға азайған).

29. Әкімдіктің мүлкін сенімгерлік басқару кезінде дивидендтер төлеу кезінде әкімдікке дивидендтерге 5% салық төлеу қажет? Олай болса, кім салық төлеуі керек?

Қазақстан Республикасы Салық кодексінің (бұдан әрі – 2026 жылға арналған Салық кодексі) 363-бабының 3) тармақшасына сәйкес жеке тұлғаның салық салынатын табыстарына жеке табыс салығының ставкалары бойынша, оның ішінде күнтізбелік жылда салық салынатын дивидендтер түріндегі табысқа мынадай прогрессивті ставкалар шкаласы бойынша салық салынуға тиіс:

- салық салынатын табыс сомасы 230 000 еселенген айлық есептік көрсеткішке дейін (қоса алғанда) – 5 пайыз;

- айлық есептік көрсеткіштің 230 000 еселенген мөлшерінен жоғары салық салынатын табыстан алынатын салық сомасы айлық есептік көрсеткіштің 230 000 еселенген мөлшерінде + одан асатын сомадан 15 пайыз.

2026 жылға арналған Салық кодексінің 371-бабы 2-тармағының 6) тармақшасына сәйкес жеке тұлғаның жылдық табысына оның табыстарының барлық түрлері, оның ішінде дивидендтер түріндегі кірісі енгізіледі.

2026 жылға арналған Салық кодексінің 377-бабында салық салынатын дивидендтер түріндегі табыс Салық кодексінің 13-бабында айқындалған төленген (төленуге жататын) дивидендтер болып айқындалған.

Салық кодексінің 40-тарауының мақсаттары үшін салық салуға жататын дивидендтер түріндегі табысқа сенімгерлік басқарушы болып табылатын заңды тұлғадан алынған сенімгерлік басқару құрылтайшысының сенімгерлік басқарудан түскен таза табысы да жатады.

Бұл ретте 2026 жылға арналған Салық кодексінің 370-бабының 12) тармақшасына сәйкес жеке тұлғаның табысы болып табылмайтын өзге де экономикалық пайдаға дара кәсіпкер ретінде тіркеусіз салық міндеттемелерін орындайтын резидент жеке тұлға болып табылатын сенімгерлік басқарушыдан алынған сенімгерлік басқару құрылтайшысының сенімгерлік басқарудан түскен таза табысы жатады.

Сонымен қатар, мемлекеттік мекемелер мүлікті сенімгерлік басқаруға берген кезде салық міндеттемесін орындау ерекшеліктері 2026 жылға арналған Салық кодексінің 67-бабында белгіленген.

30. Әлеуметтік салық бойынша қандай жаңалықтар қарастырылған?

Жаңа Салық кодексінде әлеуметтік салық пен әлеуметтік аударымдардың өзара байланысын жою қарастырылған.

Осыған байланысты әлеуметтік салықтың жеке ставкасы белгіленді-6%.

Әлеуметтік салықтың басқа ставкасы белгіленді (бұрын ЖТС ставкасын 70 % төмендет):

ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер - 1,8 %;

жалпыға бірдей белгіленген салық салу режимін қолданатын шаруа немесе фермер қожалықтары-өзі үшін 0,6 АЕК және қызметкерлер үшін 0,3 АЕК.

Арнайы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін әлеуметтік салықтан босату көзделген, оның ішінде:

өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін;

жеңілдетілген декларация негізінде;

шаруа немесе фермер қожалықтары үшін қарастырылған.

31. ЖТС ставкалары өзгерді ме?

Жаңа Салық кодексінде алынатын табыс түріне байланысты ЖТС сараланған ставкалары көзделген.

Жеке практикамен айналысатын адамдардың кірістерін қоспағанда, барлық табыстарға ЖТС ставкаларының тиісті прогрессивті шкаласы бойынша салық салынады.

Жеке практикамен айналысатын адамдардың табыстарына (жеке нотариустар, адвокаттар, жеке сот орындаушылары, кәсіби медиаторлар) 9% ставка бойынша ЖТС салынады.

32. ЖТС прогрессивті шкаласы қандай табыстарға қолданылады?

Жеке практикамен айналысатын тұлғалардың, ЖК және ШҚ табыстарын қоспағанда, жалпы белгіленген тәртіппен барлық кірістер, сондай-ақ дивидендтер ЖТС ставкаларының мынадай прогрессивті шкаласы көзделген:

күнтізбелік жылда 8 500 есеге дейін АЕК (35 млн. теңге) – 10 %;

күнтізбелік жылда 8 500 еселенген АЕК – тен (35 млн. теңге) асқан кезде-табыстан 8 500 еселенген АЕК-ке дейін 10% (35 млн. теңге) + осындай сомадан асқан кезде 15 %

ЖК және ШҚ үшін жалпы белгіленген тәртіппен, сондай-ақ дивидендтер үшін ЖТС бойынша ставкалардың басқа прогрессивті шкаласы көзделген.

33. ЖТС прогрессивті шкаласы дивидендтерге қолданылады ма?

Дивидендтер бойынша ЖТС мөлшерлемелерінің мынадай прогрессивті шкаласы көзделген:

күнтізбелік жылда 230 000 есеге дейін АЕК (967 млн. теңге) - 5 %;

күнтізбелік жылда 230 000 еселенген АЕК – тен (967 млн.теңге) асқан кезде – табыстан 230 000 еселенген АЕК-ке дейін 5% (967 млн. теңге) + осындай сомадан асқан кезде 15%.

34. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін ЖТС және әлеуметтік салық бойынша салық жеңілдіктері сақталды ма?

ЖТС бойынша шаруа немесе фермер қожалықтары табыстардан ЖТС ставкаларының прогрессивті шкаласы бойынша есептелген жеке табыс салығының сомасын 70 пайызға азайтуға құқылы:

өз өндірісінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіру және өткізу бойынша;

өз өндірісінің ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және осындай қайта өңдеу өнімдерін сату бойынша.

Әлеуметтік салық бойынша қызметті жүзеге асыруға байланысты салық салу объектілері бойынша 1,8 пайыз мөлшерлемесі бойынша есептеледі:

өз өндірісінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіру және өткізу;

өз өндірісінің ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және осындай қайта өңдеу өнімдерін сату.

Шаруа немесе фермер қожалықтары жоғарыда аталған қызметті жүзеге асыруға байланысты салық салу объектілері бойынша әлеуметтік салықты есептейді:

өзі үшін-төлеу күніне қолданыстағы айлық есептік көрсеткіштің 0,6 еселенген мөлшерінде;

әрбір қызметкер үшін-төлеу күніне қолданыстағы айлық есептік көрсеткіштің 0,3 еселенген мөлшерінде.

35. ЖТС бойынша қандай салық жеңілдіктері алынып тасталды?

Салық жеңілдіктерін оңтайландыру мақсатында ЖТС бойынша кірістердің мынадай азаюы алынып тасталды:

1)Резидент заңды тұлғадан күнтізбелік жыл ішінде АЕК – тің 30 000 еселенген мөлшері (110 млн. теңге) шегінде алынған дивидендтер;

2) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекет мұқтажы үшін сатып алынған мүлік құнының өсуі;

3) салық агенті күнтізбелік жыл ішінде жүргізген төлемдердің әрбір түрі бойынша 94 еселенген АЕК шегіндегі төлемдер:

жеке тұлғаның медициналық қызметтерге (косметологиялықтан басқа) шығыстарын жабу үшін – жеке тұлға медициналық қызметтерді (косметологиялықтан басқа) алғанын растайтын құжаттарды және оларды төлеуге арналған нақты шығыстарды немесе жұмыс берушінің ауырған жағдайда ерікті сақтандыру шарттары бойынша қызметкердің пайдасына сақтандыру сыйлықақыларын төлеуге арналған шығыстарын ұсынған кезде-ауырған жағдайда ерікті сақтандыру шарты болған кезде және сырқаттанған жағдайда ерікті сақтандыру шарты бойынша сақтандыру сыйлықақыларының төленгенін растайтын құжат;

қызметкерге оның баласы туылған кезде материалдық көмек көрсету түрінде-қызметкер баланың (балалардың)туу туралы куәлігінің (куәліктерінің) көшірмесін ұсынған кезде;

4) үш және одан да көп жыл мерзімге жасалған жинақтаушы сақтандыру шарты бойынша резидент жеке тұлға күнтізбелік жыл ішінде төлеген АЕК – тің 320 еселенген мөлшері шегінде сақтандыру сыйлықақылары (сақтандыру жарналары-егер шартта сақтандыру сыйлықақыларын бөліп-бөліп төлеу көзделген жағдайда).

36. ЖТС бөлігінде дивидендтер бойынша қандай салықтық жеңілдіктер қарастырылған?

Жаңа Салық кодексінде Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін қор биржаларының ресми тізімінде осындай дивидендтерді есептеу күніндегі бағалы қағаздар бойынша дивидендтерге салық салуға жататын жеке тұлғаның табысын азайту көзделген. Бұл ретте, осы жеңілдік Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған өлшемшарттарға сәйкес биржада сауда-саттық күнтізбелік жыл ішінде жүзеге асырылған бағалы қағаздар бойынша дивидендтерге қолданылады.

37. Тұрғын үйлердің, саяжай құрылыстарының, гараждардың және т. б. меншік құқығында болу мерзімі ұзартылды ма, оларды іске асыру кезінде ЖТС салынуға жататын құн өсімінен кіріс туындауы мүмкін бе?

Жылжымайтын мүлік бойынша құн өсімінен түсетін табыс Қазақстан Республикасында орналасқан тұрғын үйлерді, саяжай құрылыстарын, гараждарды, тұрақ орындарын, қоймаларды, жеке қосалқы шаруашылық объектілерін сату, заңды тұлғаның жарғылық капиталына салым ретінде беру кезінде – меншік құқығы тіркелген күннен бастап олар меншік құқығында екі жылдан кем болған жағдайда туындайды.

Бұл ретте, бұл норма 01.01.2026 жылдан бастап сатып алынған көрсетілген мүлікке қолданылады.

38. Зейнетақы төлемдерін ЖТС салудан босату қарастырылған ба?

Төлем көзінен салық салуға жататын біржолғы зейнетақы төлемдері, зейнетақы төлемдері түріндегі табыс мынадай табыстарға азаяды:

1) Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау туралы заңнамасына сәйкес жеке тұлғалардың зейнетақы жинақтарынан Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры және (немесе) ерікті жинақтаушы зейнетақы қорлары жүзеге асыратын зейнетақы төлемдері;

2) Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры жүзеге асыратын зейнетақылар;

3) Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау туралы заңнамасына сәйкес біржолғы зейнетақы төлемдері;

4) Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында, ерікті жинақтаушы зейнетақы қорында зейнетақы жинақтары бар қайтыс болған адамды жерлеуге арналған біржолғы төлемдер Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен және мөлшерде төленеді.

39. Мүгедектігі бар адамдар үшін ЖТС бойынша қандай салықтық жеңілдіктер қарастырылған?

Бірінші, екінші топтағы мүгедектігі бар адамдар үшін 5 000 еселенген АЕК мөлшерінде әлеуметтік салық шегерімі көзделгеніне назар аударамыз.

Мүгедектігі бар адамдардың қалған санаттары үшін (үшінші топтағы мүгедектігі бар адам, мүгедектігі бар бала, мүгедектігі бар баланың ата – анасының, қорғаншыларының, қамқоршыларының бірі-он сегіз жасқа толғанға дейін мүгедектігі бар әрбір осындай бала үшін, «мүгедектігі бар адам» себебі бойынша мүгедектігі бар адам деп танылған адамның ата-анасының, қорғаншыларының, қамқоршыларының бірі бала кезінен») күнтізбелік жылға айлық есептік көрсеткіштің 882 еселенген мөлшері (2025 жылы 3 468 024 теңге) шегінде салық шегерімі сақталды.

40. Әлеуметтік салық ставкалары өзгерді ме?

Әлеуметтік салық бойынша әлеуметтік салық пен әлеуметтік аударымдардың өзара байланысы алынып тасталады, яғни әлеуметтік салық әлеуметтік аударымдар сомасына азаймайды.

Әлеуметтік салық 6 пайыздық мөлшерлемемен есептеледі төменде көрсетілген жағдайларды қоспағанда.

Әлеуметтік салық бойынша қызметті жүзеге асыруға байланысты салық салу объектілері бойынша 1,8 пайыз мөлшерлемесі бойынша есептеледі:

өз өндірісінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіру және өткізу;

өз өндірісінің ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және осындай қайта өңдеу өнімдерін сату.

Жеке кәсіпкерлер немесе жеке практикамен айналысатын адамдар болып табылатын әлеуметтік салық төлеушілер,

әлеуметтік салықты есептеңіз:

өзі үшін-төлеу күніне қолданыстағы айлық есептік көрсеткіштің 2 еселенген мөлшерінде;

әрбір қызметкер үшін төлем күніне қолданылатын айлық есептік көрсеткіштің 1 еселенген мөлшерінде.

Шаруа немесе фермер қожалықтары өз өндірісінің ауыл шаруашылығы өнімін өндіру және өткізу, сондай-ақ оны қайта өңдеу қызметін жүзеге асыруға байланысты салық салу объектілері бойынша әлеуметтік салықты есептейді:

өзі үшін-төлеу күніне қолданыстағы АЕК-тің 0,6 еселенген мөлшерінде;

әрбір қызметкер үшін – төлеу күніне қолданыстағы АЕК-тің 0,3 еселенген мөлшерінде.

41. Жаңа Салық кодексінде халықтың әлеуметтік осал топтары үшін не жаңалық қарастырылған?

Халықтың әлеуметтік осал топтарына қатысты есептеулер жүргізілді.

Біз бірнеше рет айтқанымыздай, ҚҚС мөлшерлемесінің өсуінің инфляцияға әсері шамамен 2,3 пайыздық тармақты құрайды. Бұл зейнетақыны, жәрдемақыны, жалақыны индекстеуді талап етеді.

I және II топтағы мүгедектер үшін Салық кодексінде қолданыстағы 882 АЕК-тен (айына 289 мың теңге) салық салынбайтын табыс салығының ең аз мөлшері 5 000 АЕК-ке (айына 1600 мың теңге) дейін ұлғайтылды. Бұл осы санаттағы 350 мың салық төлеушіге жылына шамамен 12 млрд теңге қалдыруға мүмкіндік береді.

ЖЗҚ-дан зейнетақы төлеу кезінде азаматтарды табыс салығын төлеуден босатты.

Азаматтар үшін көлік салығының мөлшері 10 жастан асқан 4 миллион автомобильден – 30% – ға және 20 жастан асқан-50% - ға азайды.

Прогрессивті салық салуды енгізу шеңберінде жалақыдан стандартты салық салынбайтын шегерім ұлғайтылды. Осылайша, жалақысы 140 мың теңгеге дейінгі төмен жалақы алатын қызметкерлер табыс салығын төлемейді. Ал бізде есептілік деректері бойынша барлық жалдамалы қызметкерлер санының 53% - ы немесе 3,8 млн-нан астам адам бар. Осы санатта қалатын сома қызметкерлердің 90 млрд теңгеден астамын құрайды.

АРНАЙЫ САЛЫҚ РЕЖИМДЕРІ

42. Арнайы салық режимдері бойынша көптеген талқылаулар болды, жаңа Салық кодексінде не өзгерді?

Арнайы салық режимдері (АСР) жекелеген салық төлеушілер санаты үшін салықты есептеу, төлеу тәртібін және есептілікті жеңілдету мақсатында көзделген.

Қолданыстағы Салық кодексінде 7 арнайы салық режимі көзделген: патент негізіндегі АСР, оңайлатылған декларация негізіндегі АСР, арнайы мобильді қосымша пайдаланылатын АСР, тіркелген шегерімді пайдаланылатын АСР, бөлшек салықтың АСР, шаруа немесе фермерлік қожалықтар үшін АСР, ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер мен ауыл шаруашылығы кооперативтеріне үшін АСР.

Жаңа Салық кодексінде бұл режимдер 3 АСР-ге дейін оңтайландырылды:

1. өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін;
2. оңайлатылған декларация негізінде;
3. шаруа немесе фермер қожалықтары үшін.

Өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға арналған АСР - Бұл режимді мынадай жеке тұлғалар қолдана алады:

1. жеке кәсіпкер ретінде тіркелмеген;
2. жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
3. ҚР Үкіметі бекіткен тізбеге сәйкес рұқсат етілген қызмет түрлерімен айналысатын;
4. ай сайынғы табысы 300 АЕК-тен аспайтын (2026 жылы шамамен 1,2 млн теңге).

Олар ЖТС төлеуден босатылады және тек өз табысынан 4% мөлшерінде әлеуметтік төлемдерді төлейді: 2% – міндетті зейнетақы жарнасы (МЗЖ), 1% – әлеуметтік аударымдар (ӘА), 1% – міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС).

Міндеттемелерді орындауды оңайлату үшін, табыстар арнайы мобильді қосымшада көрсетіледі, ал төлемдер автоматты түрде есептеледі.

Интернет-платформалар арқылы қызмет көрсететін тұлғалар үшін әлеуметтік төлемдерді есептеу және төлеу платформаның операторы арқылы жүзеге асырылады. Байланыс желісі жоқ жерде қызмет атқаратындар әлеуметтік төлемдерін өздері есептейді.

Оңайлатылған декларация негізіндегі АСР (бұрынғы оңайлатылған декларация мен бөлшек салық режимдерінің бірігуі). Бұл режимді келесі шарттарға сай тұлғалар қолдана алады:

1) жылдық табысы 600 000 АЕК-тен аспайтын (2026 жылы – шамамен 2,5 млрд теңге), жалдамалы жұмыскерлер санына шектеу қойылмайды;

2) ҚР Үкіметі тыйым салған қызмет түрлеріне кірмейтін кәсіппен айналысатын.

Құқығы жоқ тұлғалар:

1) жарғылық капиталында басқа заңды тұлғалардың үлесі 25%-дан асатын заңды тұлғалар;

2) құрылтайшысы немесе қатысушысы басқа АСР қолданушы заңды тұлғаларда да құрылтайшы (қатысушы) болып табылатын заңды тұлғалар;

3) құрылтайшысы немесе қатысушысы АСР қолданатын тұлғалар;

4) АСР қолданатын заңды тұлғалардың құрылтайшысы немесе қатысушысы болып табылатын жеке тұлғалар немесе ЖК;

5) заңды тұлғалардың құрылымдық бөлімшелері;

6) КТС немесе ЖТС-ті жалпыға бірдей тәртіппен есептейтін тұлғалармен байланысты тұлғалар (14-бап, 1-тармақ, 1)–8) тармақшалар бойынша);

7) коммерциялық емес ұйымдар;

8) арнайы экономикалық және индустриалдық аймақтар, «Astana Hub» қатысушылары;

9) бірлескен қызмет туралы шарттармен жұмыс істейтін тұлғалар.

Салық мөлшерлемесі: ЖТС/КТС бойынша 4% (мәслихаттардың шешімімен 50%-ға дейін төмендетілуі немесе арттырылуы мүмкін).

Егер жылдық табыс 24 000 АЕК-тен (2026 ж. – 99,1 млн теңге) асатын болса, жалақы қорының сомасына салық салынатын табыс азайтылады.

Бұл режимді қолданушылар ҚҚС және әлеуметтік салық төлеушілері болып табылмайды.

Шаруа немесе фермер қожалықтарына арналған АСР

Аталған режим өзгеріссіз сақталады. Бірыңғай жер салығының күшін жоюына байланысты, енді салық жеке табыс салығы (ЖТС) ретінде төленеді. Салық мөлшерлемесі – 0,5%

43. Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арнайы салық режимін кім қолдана алады?

Ай сайынғы табысы 300 АЕК-тен (шамамен 1,3 млн теңге) аспайтын адамдардың табысын заңдастыру және салықтық міндеттемелерін жеңілдету мақсатында жаңа Салық кодексінде өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арнайы салық режимі (АСР) көзделген.

Бұл режимді келесі тұлғалар қолдана алады:

• қазіргі таңда патент негізіндегі, арнайы мобильді қосымшаны пайдаланатын АСР, платформалық жұмыспен қамтылу шеңберінде жұмыс істейтін тұлғалар;
• сондай-ақ төмендегі критерийлерге сай келетін басқа тұлғалар:
• жеке кәсіпкер болып табылмайтын;
• жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін пайдаланбайтын;
• ҚР Үкіметі бекіткен тізбеге сәйкес қызмет түрлерімен айналысатын.

Аталған режимнің ерекшелігі – мұндай тұлғалар: жеке табыс салығын (ЖТС) төлеуден босатылады; тек табыстың 4%-ы мөлшерінде әлеуметтік төлемдер төлейді (МЗЖ, МЗЖР, ӘА, МӘМС – әрқайсысы 1%) және жеке кәсіпкер ретінде тіркелуден босатылады.

44. Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арналған АСР туралы айтып беріңіз. Бұл режим кімдерге арналған және оның қандай артықшылықтары бар?

Табысы аз немесе жалдамалы жұмысшыларды пайдаланбайтын, мезгіл-мезгілмен жұмыс істейтін тұлғаларды қолдау мақсатында жаңа Салық кодексінде өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арнайы салық режимі көзделген. Бұл режим интернет-платформалар арқылы жұмыс істейтіндерге де қолданылады.

Негізгі артықшылықтары:

1. Дара кәсіпкер ретінде тіркелудің қажеті жоқ.
2. ҚҚС төлеуден босатылады.
3. Табыс салығынан (ЖТС) толық босату қарастырылған, бұл режимді қолжетімді әрі тартымды етеді.

Бір ғана міндет – 4% мөлшерінде әлеуметтік төлемдер төлеу (МЗЖ, МЗЖР, ӘС, МӘМС – әрқайсысы 1%), бұл базалық әлеуметтік кепілдіктерді – зейнетақымен қамсыздандыруды, медициналық және әлеуметтік сақтандыруды қамтамасыз етеді.

Оңайлату үшін арнайы мобильді қосымша пайдаланылады. Онда көрсетілген қызметтер үшін чек беру, ай сайынғы табыстардың тізімі мен әлеуметтік төлемдерді автоматты есептеу қарастырылған.

Интернет-платформа арқылы жұмыс істейтіндерге – әлеуметтік төлемдерді интернет-платформаның операторлары аударады.

Байланыс жоқ аймақтарда қызмет атқаратындар – табыстан өз бетімен төлем жасайды.

45. Оңайлатылған декларация негізіндегі арнайы салық режимін пайдаланудың негізгі аспектілері қандай?

Жаңа Салық кодексі шеңберінде оңайлатылған декларация негізіндегі арнайы салық режимін қолданатын салық төлеушілер үшін төмендегідей ережелер көзделген:

• Жылдық табыстың шекті мөлшері бұрынғыдай сақталады – 600 000 еселенген АЕК-тен аспау керек (2026 жылы бұл 2,5 млрд теңге).
• Жалдамалы жұмыскерлер санына қатысты шектеу алынып тасталды.
• Бұл режим Үкімет бекіткен тыйым салынған қызмет түрлерінен басқа барлық қызметке қолданылады.
• Салық мөлшерлемесі (КТС/ЖТС) 4% мөлшерінде белгіленеді, мәслихаттарға бұл мөлшерлемені 50%-ға дейін азайтуға немесе көбейтуге құқық беріледі.
• Жылдық табыс 24 000 АЕК-тен асқан жағдайда (2026 жылы – 100 млн теңге) салық салынатын табысты жалақы қорының сомасына азайтуға рұқсат беріледі.

Бұл режимді қолданатын салық төлеушілер ҚҚС және әлеуметтік салық төлеуден босатылады.

46. Бұл режим В2В есеп айырысуына қолданыла ма?

Иә, бұл режим B2C (бизнес-тұтынушы) және B2B (бизнес-бизнес) операцияларына да қолданылады.

Қолдану жеңілдігі үшін табысқа 4% мөлшерінде бірыңғай мөлшерлеме белгіленеді. Бұл мөлшерлеме B2C және B2B төлемдеріне де бірдей қолданылады. Сонымен қатар, мәслихаттарға мөлшерлемені 50%-ға дейін азайту немесе көбейту құқығы беріледі.

47. Неліктен жалпыға бірдей салық салу режиміндегі салық төлеушілер үшін АСР пайдаланушылармен өзара есеп айырысу бойынша шығындарды шегерімге жатқызуға тыйым салынған?

Бұл шектеу контрагенттердің салық міндеттемелерін төмендету мақсатында АСР пайдалану арқылы шығындарды жасанды түрде арттырып, жеткізу тізбектерін немесе жалған мәмілелерді пайдалану арқылы салықтан жалтару жағдайларының алдын алу үшін енгізілген.

48. Мәслихаттарға мөлшерлемені 50%-ға дейін өзгерту құқығы неге берілген?

Оңайлатылған декларация негізіндегі АСР-де мөлшерлеме 4% деңгейінде белгіленген, бірақ мәслихаттарға оны 50%-ға дейін өзгерту құқығы берілген.

Себебі, қазіргі таңда тіркелген салық төлеушілердің 90%-дан астамы арнайы салық режимдерін қолданады. Сондықтан, кейбір өңірлер үшін осы субъектілерден түсетін кірістер маңызды болып табылады.

Бұл норма өңір экономикасының ерекшеліктерін, кәсіпкерлік белсенділігін және әлеуметтік басымдықтарды ескере отырып, салық саясатының икемділігін қамтамасыз етеді және салық жүктемесін тиімді бөлуге мүмкіндік береді.

49. Оңайлатылған декларация негізіндегі АСР-де табысты еңбекақы қоры (ЕҚ) сомасына азайту құқығы кімдерге беріледі?

Жаңа Салық кодексінде жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы еңбек қатынастарын заңдастыруды ынталандыру, бизнесті ірілендіруді қолдау мақсатында, келесі норма көзделген. Егер салық төлеушінің жылдық табысы 24 000 АЕК-тен (2026 ж. – 100 млн теңге) асатын болса, онда КТС/ЖТС есептегенде салық салынатын табысты еңбекақы қорының сомасына азайту құқығы беріледі.

Яғни, тек табысы 100 млн теңгеден асқан салық төлеушілерге ғана бұл жеңілдік қолданылады.

50. Жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимі бойынша жалақыға қатысты 24 000 АЕК шегерімді толық көлемде қолдануға бола ма?

Мысалы, бірінші жартыжылдықта жалақы 23 999 АЕК, ал екінші жартыжылдықта — 24 001 АЕК болды. Бұл жағдайда жыл бойынша қанша шегерімді қолдануға болады — 24 000 АЕК пе, әлде 48 000 АЕК пе?

Жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимі шеңберінде КТС/ЖТС есептеу кезінде салық салу объектісі еңбекақы төлеу қорына (ЕТҚ) азайтылады, егер салық төлеушінің табысы 24 000 АЕК (яғни, 100 млн теңге) мөлшерінен асқан жағдайда ғана.

Демек, бұл шегерім еңбекақы төлеу қорының мөлшеріне байланысты емес, салық төлеушінің жалпы табысы жыл қорытындысы бойынша 100 млн теңгеден асқан кезде ғана қолданылады.

Сол себепті мысалда көрсетілген жағдайда, салық төлеушінің табысы жыл бойынша 100 млн теңгеден асқан болса ғана еңбекақы төлеу қоры салық салу объектісінен шегеріледі.

51. Жаңа Салық кодексінде өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға арналған АСР бойынша шегерімге тыйым жоқ. Бірақ 719-баптың 1-тармағында ЖТС мөлшерлемесі 0% деп көрсетілген, төлем көзіне салынатын ЖТС-нан басқа. Сонда, егер ЖШС немесе ЖК өзін-өзі жұмыспен қамтығаннан қызмет алса, олар 10% ЖТС ұстап, бюджетке аударуы керек пе?

Мысалы: ЖШС іссапардағы қызметкеріне жалға алынған пәтер үшін өзін-өзі жұмыспен қамтыған тұлғаға төлейді. Бұл жағдайда ЖШС сол өзін-өзі жұмыспен қамтығаннан ЖТС ұстап қалуға тиіс пе?

Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін арнайы салық режимін (АСР) пайдаланатын тұлғалар жеке табыс салығын төлеуден босатылады, тек табысынан 4% мөлшерінде әлеуметтік төлемдер ғана төлейді.

Мұндай тұлғалардың міндеттемелерін орындауын жеңілдету мақсатында жаңа Салық кодексінде арнайы мобильді қосымшаны қолдану көзделген.

Мобильді қосымшада көрсетілген қызметтер үшін чек беру мүмкіндігі қарастырылған, осы чек негізінде ай сайынғы табыстар тізілімі қалыптастырылады және әлеуметтік төлемдер бойынша міндеттемелер автоматты түрде есептеледі.

Осылайша, өзін-өзі жұмыспен қамтыған тұлғалар қызмет көрсеткен кезде арнайы мобильді қосымша арқылы төлем жасалғанын растайтын чекті беруге міндетті. Бұл жағдайда өзін-өзі жұмыспен қамтығандар заңды тұлғадан (ЖШС) түскен табыс бойынша өздерінің салықтық міндеттемелерін өз бетімен орындайды.

Қосымша хабарлаймыз, мүліктік табысқа жеке тұлғалар өз бетінше салық салатын табыс түрлері де жатады, оған салық агенті болып табылмайтын тұлғаларға мүлікті жалға беру (жалға тапсыру) арқылы алынған табыс кіреді.

Осыған байланысты, егер жеке тұлға (өзін-өзі жұмыспен қамтыған немесе ЖК болып табылмаса), табысты салық агентінен жалға беруден алса, онда бұл табыс бойынша есептеу, ұстау және аудару міндеті салық агентіне жүктеледі.

52. Жаңа Салық кодексі шеңберінде шаруа немесе фермер қожалықтарына арналған арнайы салық режимін пайдаланатын салық төлеушілерге қандай өзгерістер көзделген?

Жаңа Салық кодексінде шаруа немесе фермер қожалықтарына арналған арнайы салық режимін пайдаланудың қолданыстағы тәртібі сақталған. Сонымен қатар, бірыңғай жер салығы (БЖС) алынып тасталуына байланысты мұндай қожалықтар БЖС орнына жеке табыс салығын (ЖТС) төлейтін болады, сол шарттармен және сол мөлшерлеме бойынша – табыстың 0,5 %-ы мөлшерінде.

53. Жаңа Салық кодексі шеңберінде қазіргі уақытта бөлшек салық бойынша арнайы салық режимін пайдаланатын салық төлеуші қандай режимді қолдана алады?

Қолданыстағы «бөлшек салық» және «жеңілдетілген декларация негізіндегі» арнайы салық режимдері жаңа Салық кодексінде біріктіріліп, «жеңілдетілген декларация негізіндегі» арнайы салық режимі ретінде қарастырылған. Ол келесі шарттармен қолданылады:

1. жылдық табыстың шекті мөлшері – 600 000 АЕК-тен аспауы тиіс (яғни шамамен 2,5 млрд теңге);
2. Үкімет белгілеген тыйым салынған қызмет түрлерінің тізбесіне кірмейтін қызмет түрлерін жүзеге асыру қажет.

Келесі тұлғалар бұл режимді қолдануға құқылы емес:

1) заңды тұлғалар, олардың құрамында басқа заңды тұлғалардың қатысу үлесі 25 пайыздан асатын болса;

2) заңды тұлғалар, олардың құрылтайшысы (қатысушысы) бір мезгілде басқа АСР қолданатын заңды тұлғаның құрылтайшысы (қатысушысы) болса;

3) құрылтайшысы немесе қатысушысы АСР қолданатын тұлға болып табылатын заңды тұлғалар;

4) АСР қолданатын заңды тұлғаның құрылтайшысы немесе қатысушысы болып табылатын жеке тұлғалар немесе дара кәсіпкерлер;

5) коммерциялық емес ұйымдар;

6) арнайы экономикалық және индустриалды аймақтардың, «Астана Хабтың» қатысушылары;

7) бірлескен қызмет шарты бойынша қызметті жүзеге асыратын салық төлеушілер.

Осылайша, егер салық төлеуші жоғарыда көрсетілген шарттарға сәйкес келсе, онда ол жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимін пайдалануға құқылы.

54. Жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимінде қандай салық мөлшерлемесі көзделген және олар қандай салықтарды төлеуден босатылады?

Жеңілдетілген декларация негізіндегі арнайы салық режимінде ЖТС/КТС мөлшерлемесі 4 % болып белгіленген (жергілікті өкілді органдар бұл мөлшерлемені 50 %-ға дейін төмендетуге немесе арттыруға құқылы).

Сондай-ақ, қызметтен түскен табыс жылына 24 000 еселенген АЕК-тен (100,0 млн теңге) асқан жағдайда, салық салынатын табыс еңбекақы қорының (ЕҚ) мөлшеріне азайтылуы мүмкін.

Аталған режимді қолданатын салық төлеушілер әлеуметтік салық пен ҚҚС төлеушілері болып табылмайды.

55. Ағымдағы жылы арнайы салық режимдерін пайдаланатын салық төлеушілер жаңа режимдерге қалай көшеді?

Арнайы салық режимдеріне (АСР) көшу процесін жеңілдету мақсатында жаңа Салық кодексінде келесі өтпелі ережелер көзделген:

• қызметті тек интернет-платформа арқылы жүзеге асыратын салық төлеушілер салық органдары тарапынан автоматты түрде жеке кәсіпкер ретінде тіркеуден шығарылады және өзін-өзі жұмыспен қамтығандар режиміне ауыстырылады;
• патент негізіндегі АСР пайдаланатын жеке кәсіпкерлер (ЖК), арнайы мобильді қосымшаны пайдалану арқылы, егер шарттарға сәйкес келсе, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар режиміне өту үшін жеке кәсіпкер ретінде тіркеуден шығуы қажет;
• мұндай тұлғалардың өзін-өзі жұмыспен қамтығандар режимін таңдауы – арнайы мобильді қосымшада осы режим бойынша чек шығарылған айда танылып есептеледі, ал жалпы қолданыстағы телекоммуникация желісі жоқ жерлерде қызмет атқаратын тұлғалар үшін — қызметтен түскен табыстар бойынша тиісті төлемдер жүргізілген құжаттарда көрсетілген мерзім негізге алынады;
• арнайы салық режимін қолданатын шаруа және фермер қожалықтары (ШФҚ) салық органдары тарапынан автоматты түрде ШФҚ үшін белгіленген режимге ауыстырылады.

Жоғарыда көрсетілмеген салық төлеушілер АСР-ге өту үшін қолданылатын салық салу режимі туралы хабарлама ұсынуы тиіс.

56. Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін жеке банктік шот жеке аударымдар мен қызмет үшін төлемдерге ортақ болады ғой. Мемлекеттік кірістер комитеті бұл шотқа түскен қаражатты E-Salyq қосымшасындағы фискалды чектермен салыстыра ма? Өзін-өзі жұмыспен қамтыған адамды артық мазаламау үшін.

Мобильді аударымдарды бақылау кезінде, E-Salyq қосымшасында фискалды чектермен расталған түсімдер есепке алынбайды және бұл бойынша өзін-өзі жұмыспен қамтыған тұлғаларға сұраныс жасалмайды.

Жалпыға бірдей декларациялау

57. Жалпыға бірдей декларациялау бөлігінде жаңа Салық кодексі қандай тәсілді көздейді?

Жаңа Салық кодексінде активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны (250.00 нысанды) тапсыру міндеті мынадай тұлғалар үшін көзделген:

шетелде мүлкі бар Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан Республикасының резиденттері;

сайланбалы лауазымдарға, мемлекеттік лауазымдарға және оларға теңестірілген лауазымдарға кандидаттар;

цифрлық активтері бар Қазақстан Республикасының азаматтары мен резиденттері;

жеке практикамен айналысатын тұлғалар.

Сонымен қатар, табыс пен мүлік туралы декларацияны (270.00 нысанды) тапсыру міндеті мынадай тұлғалар үшін көзделген:

мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген тұлғалар (соның ішінде квазимемлекеттік сектордың басшылары мен құрылтайшылары) және олардың жұбайлары;

банктердің, бағалы қағаздар нарығының, сақтандыру ұйымдарының ірі қатысушылары және олардың жұбайлары;

коммерциялық ұйымдардың (дауыс беретін акциялардың үлесі 10%-дан асатын акционерлік қоғамдарда) басшылары мен құрылтайшылары (қатысушылары) және олардың жұбайлары;

жеке практикамен айналысатын тұлғалар;

шетелде мүлкі бар тұлғалар;

жеке кәсіпкердің табысынан басқа, дербес салық салынуға жататын табыс алған тұлғалар;

шетелдік банктерде 1 000 айлық есептік көрсеткіштен (АЕК) асатын ақша қаражаты бар тұлғалар;

Қазақстан Республикасында және оның шегінен тыс жерлерде жиынтық құны 20 000 АЕК-тен асатын ірі мүлікті сатып алған тұлғалар.

Мұндай тәсіл шетелде мүлкі жоқ азаматтар үшін декларация тапсыру жүктемесін азайтады, сондай-ақ декларация тапсыруға байланысты бұзушылықтардың санын қысқартады.

58. 2025 жылы Жалпыға бірдей ддекларациялаудың төртінші кезеңі шеңберінде «кіру» декларациясынан кімдер босатылады?

2025 жылғы 1 қаңтардан бастап жаппай декларациялаудың төртінші кезеңіне жататын халықтың қалған санаттары – зейнеткерлер, жеке сектор қызметкерлері, студенттер, үй шаруасындағы әйелдер және басқа да тұлғалар – міндетті декларациялаудан босатылады.

Бұл ретте шетелде мүлкі бар тұлғалар және мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген тұлғалардың жұбайлары сияқты азаматтар бұл жеңілдіктен тыс қалды.

59. 2025 жылы активтер мен міндеттемелер туралы «кіру» декларациясын (250.00 нысан) кімдер тапсырады?

2025 жылғы 1 қаңтардан бастап активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны келесі санаттағы тұлғалар тапсырады:

1. Сайланбалы және мемлекеттік лауазымдарға кандидаттар, сондай-ақ олардың жұбайлары;

2. Банктердің, бағалы қағаздар нарығы мен сақтандыру ұйымдарының ірі қатысушысы мәртебесін алуға үміткер тұлғалар және олардың жұбайлары;

3. Жеке практикамен айналысатын тұлғалар (нотариустар, адвокаттар, жеке сот орындаушылары, медиаторлар);

4. Цифрлық активтері бар Қазақстан Республикасының азаматтары мен резиденттері;

5. Шетелде мүлкі бар Қазақстан Республикасының азаматтары мен резиденттері, оның ішінде:

жылжымайтын мүлік, көлік құралдары, жер учаскелері;

шетелдік банктердегі шоттардағы ақшалай қаражат, егер олардың жиынтық сомасы 1 000 АЕК-тен асатын болса (2024 жылы 1 АЕК – 3 692 теңге, 1 000 × 3 692 = 3 692 000 теңге);

инвестициялық алтын;

шетелдік компаниялардағы қатысу үлесі;

тұрғын үй құрылысына қатысу үлесі;

шетелде тіркелген эмитенттердің бағалы қағаздары мен туынды қаржы құралдары;

шетелдік брокерлік шоттардағы ақша қаражаты;

зияткерлік меншік, авторлық құқық объектілері;

жеке тұлғаның алдында немесе жеке тұлғаның басқа тұлғалар алдындағы дебиторлық/кредиторлық берешегі (растаушы құжаттар болған жағдайда);

өз қалауы бойынша – бағалау құны 1 000 АЕК-тен асатын өзге де мүлік.

60. Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияда (250.00 нысан) қандай мәліметтер көрсетілуі тиіс?

Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияда келесі мәліметтер көрсетілуі тиіс:

Қазақстан Республикасынан тыс жерлердегі мүлік туралы, құқықтары мен мәмілелері мемлекеттік тіркеуге жататын (соның ішінде өтеусіз негізде алынған) мүлік, атап айтқанда: жылжымайтын мүлік, жер учаскелері мен жер үлестері, әуе және теңіз кемелері, көлік құралдары, арнайы техника және тіркемелер, шетелдік банктік шоттардағы ақшалар (жиынтығы 1 000 АЕК-тен асатын жағдайда), сондай-ақ Қазақстан Республикасының «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңына сәйкес шектеу қабылдаған тұлғалар үшін – салым сомасына қарамастан көрсетілуі тиіс;

Қазақстан Республикасындағы және оның шегінен тыс жерлердегі мүлік туралы, атап айтқанда:

жылжымайтын мүлік құрылысына қатысу үлестері;

заңды тұлғалардың жарғылық капиталына қатысу үлестері;

бағалы қағаздар;

цифрлық активтер;

инвестициялық алтын;

зияткерлік меншік объектілері, авторлық құқық объектілері;

шетелдік брокерлік шоттардағы ақшалай қаражат;

10 000 АЕК шегіндегі қолма-қол ақша;

дебиторлық және кредиторлық берешек;

1 000 АЕК-тен асатын өзге де мүлік.

61. 2025 жылы табыс пен мүлік туралы декларацияны (270.00 нысан) кімдер тапсырады?

1.  Мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген тұлғалар, сондай-ақ олардың жұбайлары;
2.  Банктердің, бағалы қағаздар нарығы мен сақтандыру ұйымдарының ірі қатысушылары, сондай-ақ олардың жұбайлары;
3.  Квазимемлекеттік сектор субъектілерінің, заңды тұлғалардың басшылары, құрылтайшылары (қатысушылары), сондай-ақ жарғылық капиталында (акционерлік қоғамдардың акцияларында) 10%-дан астам үлесі бар тұлғалар және олардың жұбайлары;
4.  Жеке практикамен айналысатын тұлғалар (нотариустар, адвокаттар, жеке сот орындаушылары, медиаторлар);
5.  Өзі дербес салық төлеуге жататын табыс алған тұлғалар (мүлікті жалға беруден түскен табыс; шетелдік банктік шоттардағы сыйақылар; цифрлық активтермен жасалған операциялардан түскен табыстар; төлем көзінен салық ұсталмаған өзге де табыстар), дара кәсіпкердің табысынан басқа;
6.  Шетелдік банктердегі шоттарында жиынтық сомасы 1 000 АЕК-тен асатын ақша қаражаты бар тұлғалар;
7.  Шетелде активтері бар тұлғалар (жылжымайтын мүлік, көлік құралдары, бағалы қағаздар, туынды қаржы құралдары, инвестициялық алтын, шетелдік компаниялардағы үлестер, тұрғын үй құрылысына қатысу үлестері);
8.  Цифрлық активтерге иелік ететін тұлғалар;
9.  Салықтық есепті кезең ішінде жиынтық құны 20 000 АЕК-тен асатын мүлікті сатып алған тұлғалар (мысалы: 2025 жылы 1 АЕК = 3 932 теңге, 20 000 × 3 932 = 78 640 000 теңге), оның ішінде Қазақстан Республикасынан тыс жерде де;
10.  Салық агентіне басқа шегерімдердің алдын ала сомасы түріндегі салықтық шегерімдерді қолдану туралы өтініш берген тұлғалар.

62. Табыс пен мүлік туралы декларацияда (270.00 нысан) қандай мәліметтер көрсетілуі тиіс?

Табыс пен мүлік туралы декларация (270.00 нысан) жеке тұлғалармен келесі ақпаратты көрсету үшін арналған:

1.  жеке тұлғаның өзі салық салуға жататын табыстары;
2.  салықтық шегерімдер;
3.  Қазақстан Республикасынан тыс жерде мүлікті сатып алу және (немесе) иеліктен шығару, соның ішінде өтеусіз негізде;
4.  ЖТС бойынша артық төленген сомаларды қайтару және есепке жатқызу жөніндегі талаптар;
5.  Қазақстан Республикасынан тыс шетелдік банктердегі шоттардағы жиынтық сомасы 1 000 АЕК-тен асатын ақша қаражаты;
6.  дебиторлық және кредиторлық берешек;
7.  есепті салықтық кезеңнің 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша жеке тұлғаның меншігіндегі мүлік:

мемлекеттік немесе өзге де тіркеуге (есепке) жататын немесе мәмілелері тіркеуге жататын мүлік;

Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тіркелген эмитенттердің бағалы қағаздары, цифрлық активтер;

инвестициялық алтын;

шетелдік заңды тұлғаның жарғылық капиталындағы үлестер.

63. Жаппай декларациялау бойынша декларация тапсыру мерзімдері өзгерді ме?

Декларация тапсыру мерзімдері өзгеріссіз қалды.

Активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны (250.00 нысан) – декларация тапсыру міндеті туындаған жылдың 15 қыркүйегінен кешіктірмей, тұрғылықты жері бойынша;

Табыс пен мүлік туралы декларацияны (270.00 нысан) – есепті күнтізбелік жылдан кейінгі жылдың 15 қыркүйегінен кешіктірмей, тұрғылықты жері бойынша тапсыру қажет.

64. Декларацияны тапсырудың қандай тәсілдері бар?

Электронды түрде:

Мемлекеттік кірістер комитетінің web-порталындағы «Салық төлеушінің кабинеті» (cabinet.salyk.kz);

«Электрондық үкімет» порталы (egov.kz);

Мобильді қосымшалар: e-Salyq Azamat, eGov mobile, moldir.qoldau.kz, HALYKBank (HALYK), ЦентрКредитБанк (bcc.kz), Kaspi.kz.

Қағаз түрінде:

Мемлекеттік кірістер органдарына тікелей келу арқылы;

ХҚКО-да;

Тапсырысты хатпен пошта арқылы.

65. Жеке практикамен айналысатын тұлғалар (нотариустар, адвокаттар, жеке сот орындаушылары, медиаторлар) 2025 жылы қандай декларация нысандарын тапсырады және салық төлеу мерзімдері қандай?

Жеке практикамен айналысатын тұлғалар 2025 жылы келесі екі нысанды тапсырады:

Активтер мен міндеттемелер туралы «кіру» декларациясы (250.00 нысан);

Табыс пен мүлік туралы жыл сайынғы декларация (270.00 нысан).

(Жалпыға бірдей декларациялаудың енгізілуіне байланысты 240.00 нысан – жойылады.)

Салық төлеу:

2025 жылға дейін – ЖТС (ИПН) ай сайын төленді,

2025 жылдан бастап – ЖТС есепті күнтізбелік жылдың қорытындысы бойынша, табыс пен мүлік туралы декларацияны тапсыру мерзімінен кейін 10 күн ішінде, яғни 25 қыркүйектен кешіктірмей төленеді.

66. Егер жеке практикамен айналысатын тұлғаға 2022–2023 жылдар үшін қосымша декларациялар тапсыру туралы хабарлама келсе, қандай нысанды тапсыру қажет: 240.00 немесе 270.00? Немесе «жабу» декларациясын тапсырғысы келсе ше?

2022–2023 жылдар үшін қосымша декларация – 240.00 нысан бойынша тапсырылады;

2024 жыл үшін – 270.00 нысан бойынша;

270.00 нысанда «жабу» (ликвидациялық) декларация түрі көзделмегендіктен, «жабу» декларациясы – 240.00 нысан бойынша тапсырылады.

2026 жылдан бастап 270.00 нысанында «жабу» декларация түрі іске асырылады.

67. Жаппай декларацияны кеш тапсыру немесе шындыққа сай емес мәліметтер көрсету үшін қандай жауапкершілік көзделген?

ҚР ӘҚБтК 272-бабының 1-бөлігіне сәйкес, декларацияны мерзімінде тапсырмаған жағдайда – бірінші рет – ескерту;

Жыл ішінде қайталап бұзушылық – 15 АЕК мөлшерінде айыппұл (58 980 теңге);

272-баптың 2-1 бөлігіне сәйкес, толық емес немесе жалған ақпарат – бірінші рет – ескерту,

2-2 бөлімі бойынша – 3 АЕК (11 796 теңге) айыппұл;

275-бапқа сәйкес, салық салу объектілерін жасыру – төленбеген салықтың 200% мөлшерінде айыппұл, қайталанса – 300%.

68. Квазимемлекеттік компаниялардың қызметкерлері 2026 жылдан бастап жалпыға бірдей декларацияны тапсырудан босатылды.?

Салық кодексінің 633 – бабының 1-тармағына сәйкес Салық кодексіне, кірістер мен мүлік туралы декларацияға өзгерістер мен толықтырулар енгізуді ескере отырып (270.00-нысан) ҚР азаматтары, резидент-жеке тұлғалар есепті салық кезеңі ішінде мынадай шарттардың біріне сәйкес келген кезде табыс етеді:

1) «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес кірістері мен мүлкі туралы декларацияны ұсыну жөніндегі міндет жүктелген адамдар;

2) «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы», «Сақтандыру қызметі туралы», «Бағалы қағаздар нарығы туралы» Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес инвестициялық портфельді басқаратын банктің, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының ірі қатысушылары, сондай-ақ олардың резидент-жұбайлары;

3) коммерциялық емес ұйымдардың жарғылық капиталындағы үлесінің (акционерлік қоғамдардың акцияларының) 10 пайызынан астамын иеленетін заңды тұлғалардың басшылары, құрылтайшылары (қатысушылары), сондай-ақ олардың резидент жұбайлары, қатысушылардың құрылтайшыларын қоспағанда);

4) жеке практикамен айналысатын адамдар;

5) Кәсіпкерлік қызметтен түсетін кірістерді қоспағанда, есепті салық кезеңі үшін жеке тұлғаның дербес салық салуға жататын кірісін алған тұлғалар;

6) есепті салық кезеңінің 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша шетелдік банктердегі банк шоттарында ақшасы бар тұлғалар

ҚР шегінен тыс, жиынтығында 1000 АЕК-тен асатын сомада;

7) есепті салық кезеңінің 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша құқықтары және (немесе) мәмілелері шет мемлекеттің заңнамасына сәйкес шет мемлекеттің құзыретті органында мемлекеттік немесе өзге де тіркеуге жататын мүлкі бар адамдар;

8) есепті салық кезеңінің 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша меншігінде цифрлық активтері бар тұлғалар;

9) есепті салық кезеңі ішінде республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және есепті салық кезеңінің 31 желтоқсанында қолданыста болған құны 20 000 АЕК-тен асатын мүлікті ҚР-да және (немесе) одан тыс жерлерде сатып алған тұлғалар:

мемлекеттік немесе өзге де тіркеуге жататын жылжымайтын мүлік, сондай-ақ құқықтары және (немесе) мәмілелері мемлекеттік немесе өзге де тіркеуге жататын мүлік;

мемлекеттік тіркеуге жататын механикалық көлік құралдары мен тіркемелер;

заңды тұлғаның жарғылық капиталындағы қатысу үлестері;

бағалы қағаздар;

туынды қаржы құралдары (орындалуы базалық активті сатып алу немесе өткізу жолымен жүзеге асырылатын туынды қаржы құралдарын қоспағанда);

тұрғын үй құрылысына қатысу үлесі;

инвестициялық алтын;

10) салық агентіне басқа шегерімдердің алдын ала сомасы түрінде салық шегерімдерін қолдану туралы өтініш берген тұлғалар.

Осылайша, егер квазимемлекеттік сектор субъектісінің қызметкері жоғарыда көрсетілген баптың шарттарының ешқайсысына сәйкес келмесе және мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген тұлға болып табылмаса, онда мұндай қызметкер 270.00-нысандағы жыл сайынғы декларацияны ұсынбауға құқылы.

Анықтама:

ҚР «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңының 1-бабы 4) тармақшасына сәйкес, мемлекеттік функцияларды орындайтын тұлғаларға теңестірілген тұлға болып саналатындар:

мемлекеттік ұйымдарда немесе квазимемлекеттік сектор субъектісінде басқарушылық функцияларды жүзеге асыратын тұлғалар;

мемлекеттік сатып алу немесе жобаларды іріктеу және іске асыру жөнінде шешім қабылдауға уәкілетті тұлғалар, егер олар дербес құрылымдық бөлімше басшысы деңгейінен төмен болмаса.

69. Егер 250.00 нысанын тапсырғаннан кейін шетелде жылжымайтын мүлік сатып алынған болса, бұл мәліметтерді 270.00 нысанда қалай көрсету керек? Әлде көрсетудің қажеті жоқ па?

«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (Салық кодексі) 633-бабы 1-тармағының 7) тармақшасына сәйкес кірістері мен мүлкі туралы Декларацияны (270.00 ТНК) есепті салық кезеңінің 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша құқықтары бар мүлкі бар Қазақстан Республикасының азаматтары, резидент – жеке тұлғалар табыс етеді және (немесе) мәмілелер шет мемлекеттің заңнамасына сәйкес шет мемлекеттің құзыретті органында мемлекеттік немесе өзге де тіркеуге жатады.

Салық кодексінің 634-бабының 3) және 6) тармақшаларына сәйкес кірістер мен мүлік туралы Декларация жеке тұлғалардың табыс туралы ақпаратты көрсетуге арналған:

– жеке тұлғаның кірістері мен мүлкі туралы Декларацияға 270.04-нысанда (4-қосымша) көрсетілетін мүлікті Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде, оның ішінде өтеусіз негізде сатып алу және (немесе) иеліктен шығару:

В бөлімінде:

А бағанында-толтырылатын жолдың реттік нөмірі;

В бағанында-мүлікті сатып алу/алу, иеліктен шығару тәсілі;

С бағанында – мүліктің түрі;

D бағанында-саны;

E бағанында-құқық белгілейтін құжаттар негізінде С бағанында көрсетілген мүліктің сәйкестендіру нөмірі не шарттың нөмірі;

F бағанында-құқығы және (немесе) мәмілелері шет мемлекеттің заңнамасына сәйкес шет мемлекеттің құзыретті органында мемлекеттік немесе өзге де тіркеуге (есепке алуға) жататын мүлікті мемлекеттік немесе өзге де тіркеу (есепке алу) күні;

G бағаны-берген / алған тұлғаның сәйкестендіру нөмірі;

H бағанында-мүлікті тіркеу елінің коды. Ел коды қосымшада орнатылған екі таңбалы әріптік кодтауға сәйкес көрсетіледі.

- жеке тұлғаның меншік құқығындағы есепті салық кезеңінің 31 желтоқсанындағы жағдай бойынша қолда бар мүлікке-ол жеке тұлғаның кірістері мен мүлкі туралы Декларацияға 270.04-нысанда (4-қосымша) көрсетіледі:

Е бөлімінде:

А бағанында-толтырылатын жолдың реттік нөмірі;

В бағанында-мүліктің түрі;

С бағанында – құқық белгілейтін құжаттар негізінде В бағанында көрсетілген мүліктің сәйкестендіру нөмірі;

D бағанында-мүлікті тіркеу елінің коды;

E бағанында-мүлікті тіркеу мекенжайы.

Осылайша, егер салық төлеуші активтер мен міндеттемелер туралы Декларацияны (250.00 ТНК) тапсырғаннан кейін мүлікті шетелден сатып алса, онда жоғарыда көрсетілген мәліметтерді көрсете отырып, тиісті есепті кезең үшін кірістер мен мүлік туралы Декларацияны (270.00 ТНК) ұсыну бойынша міндет туындайды

Жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу

70. Елде жаңа ашылулар жоқ екенін ескере отырып, жаңа Салық кодексінде геологиялық барлау үшін қандай да бір ынталандыру қарастырылған ба?

Жаңа Салық кодексі барлау келісімшарттары бойынша КТС есептеу кезінде шығыстарды пайдалы қазбаларды өндіру жүріп жатқан қолданыстағы келісімшарттарға немесе келісімшарттан тыс қызметке ауыстыруды көздейді. Бұл нормалар шығыстары бұрын шегерімге қабылданбаған сәтсіз барлауға да қолданылады.

Бұдан басқа, жаңа Салық кодексінде жаңа жобалар үшін (өндіруі 2023 жылғы 1 қаңтардан кейін басталған) 5 жылға ПҚӨС төлеуден босату бойынша қолданыстағы жеңілдік сақталған.

Бұл шаралар геологиялық барлауға инвестициялар деңгейін едәуір арттыруға мүмкіндік береді, бұл ресурстық базаны толықтыруға оң әсер етеді.  

71. Шикізатты қайта өңдеуді жүзеге асыратын тау-кен өндіру кәсіпорындары үшін жаңа Салық кодексінде қандай ынталандырулар көзделген?

Жаңа өндірістерді құруды ынталандыру үшін жаңа Салық кодексі қатты пайдалы қазбаларды қайта өңдеу туралы жасалатын келісім шеңберінде бірқатар жеңілдіктерді көздейді:

- КТС, жер салығын төлеуден 10 жылға және мүлік салығын төлеуден 8 жылға босату;

- тізім бойынша әкелінетін жабдық бойынша импортқа ҚҚС және кедендік баждарды төлеуден босату.

Бұл жеңілдіктер жер қойнауын пайдаланушының келісімшарттық және келісімшарттан тыс қызметі шеңберінде тау-кен байыту фабрикасы мен металлургия зауытының құрылысын ынталандыруға бағытталған.

72. Пайдалы қазбалардың едәуір қоры шоғырланған елдердің көпшілігінде ПҚӨС орнына роялти қолданылады. Қазақстанда роялти енгізілді ме?

Жаңа Салық кодексі 2027 жылдың 1 қаңтарынан бастап қатты пайдалы қазбаларды барлау және өндіру бойынша жаңа жобаларға роялти енгізуді көздейді.

Роялтидің қолданыстағы ПҚӨС-тен басты айырмашылығы – роялти қатты пайдалы қазбаларды сатқаннан кейін төленеді, ал ПҚӨС жер бетіне шығарылғаннан кейін тікелей төленеді (сатылымға қарамастан).

Ұсынылған роялти мөлшерлемелері қайта бөлу деңгейіне байланысты сараланады (рудаға – 13%, концентраттарға – 10%, металдарға – 7%), бұл шамамен ПҚӨС-тегі ағымдағы салық жүктемесіне сәйкес келеді.

Роялтиге байланысты нормаларды кейінге қалдыру роялтиді толыққанды енгізу үшін салалық сипаттағы бірқатар шаралар қажет (пайдалы қазбалардың құрамын бағалау үшін тәуелсіз зертханалар құру, тиісті реттеу шараларын енгізу және т.б.).

73. Жаңа Салық кодексінде қолданыстағы мұнай-газ кен орындарын қолдау шаралары қарастырылған ба, өйткені олардың көпшілігі өткен ғасырдың 70-жылдарынан бастап әзірленуде және тау-кен полкін сақтау үшін айтарлықтай инвестицияларды қажет етеді ме?

Таусылып жатқан мұнай-газ кен орындары үшін (70%-дан астам өндірілген және 85%-дан астам суланған) жаңа Салық кодексімен жер қойнауын пайдалануға баламалы салықты (ЖПБС) қолдануға қарсы міндеттемелер (алынған салықтық үнемдеуді өңірдің өндірісі мен әлеуметтік дамуына бағыттау) шартымен рұқсат етіледі.

ЖПБС ПҚӨС, тарихи шығындар үшін төлем, үстеме пайда салығы және экспортқа рента салығы үшін төленеді.

Жалпы, ЖПБС КТС-қа ұқсас, ол салық салынатын табыс болғанда және мұнай бағасы 50 доллардан жоғары болған кезде пайда болады.

Бұл тәсіл көптеген ірі кен орындарының (Өзен, Құмкөл, Кеңқияқ және т.б. қоса алғанда, 24 м/р) ең жоғары сатыдан өтуіне байланысты, тиісінше, өндіру деңгейі мен жұмыс орындарын сақтау үшін өндіріске инвестициялар қажет.

74. Сарқылу сатысына жақындаған тау-кен жобаларын қолдау шаралары көзделген бе? Кеніштер мен шахталардың көпшілігі моноқалаларда орналасқан, онда халық негізінен тау-кен өндірісі мен сервистік компанияларда қатысады.

қазіргі уақытта тау-кен өндірісі ашық әдіспен жүргізілген бірқатар ірі тау-кен жобалары (Ертіс полиметалл к/о, Васильковское голоторудное к/о және т.б.) сарқылудың маңызды кезеңіне жақындады, өндіруді жалғастыру үшін айтарлықтай инвестицияларды қажет ететін жерасты жұмыстары қажет.

Осыған байланысты, жаңа Салық кодексімен қарсы міндеттемелерді орындау шартымен (кен орнының бөлінетін бөлігіне 3 млн. АЕК инвестициялау, жұмыс орындарының кемінде 50%-н сақтау және жалақыны орта салалық деңгейде ұстап тұру) ПҚӨС-тен 15%-ға, бірақ 5 жылдан аспайтын мерзімге дейін төлемді босату түріндегі осындай капиталды қажет ететін жобаларды қолдау тетігі енгізілуде.

Осы жеңілдікті қолдану бөлек есепке алуды жүргізе отырып, кен орнының бір бөлігін бөлу арқылы жүзеге асырылады (тиісті түзетулер Жер қойнауы туралы кодекске енгізіледі).   

Бұл ретте жеңілдікті алушылар тізбесіне енгізуді Экономиканы жаңғырту жөніндегі мемлекеттік комиссия, сондай-ақ Инвестициялар жөніндегі кеңес (инвестициялық штаб) мақұлдауы тиіс.

75. Жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар аяқталғаннан кейін әртүрлі қалдықтардың (кедей кендер, қождар, шламдар және т.б.) едәуір мөлшері түзіледі. Бұл қалдықтарды қайта өңдеуді ынталандыру жоспарлануда ма?

Техногендік минералдық түзілімдерге (ТМТ) қатысты жаңа Салық кодексінде бірқатар ынталандыру шаралары көзделген:

- ТМТ құрамынан алынатын пайдалы қазбаларға ПҚӨС мөлшерлемелерін 10 есеге төмендету;

- автомобиль және темір жолдарды, гидротехникалық құрылыстарды салу және жер қойнауын пайдалану салдарын жою үшін пайдаланылатын ТМТ бойынша кең таралған пайдалы қазбалар үшін көзделген қатты мөлшерлемелер бойынша ПҚӨС төлеу (1 тоннаға 0,02 АЕК).

- салық салу объектісін өндірілген пайдалы қазбалардан ТМТ-дан алынған өткізілген пайдалы қазбаларға өзгерту.

Бұрын ТМТ құрамынан өндірілген пайдалы қазбаларға ПҚӨС-тің ағымдағы мөлшерлемелері бойынша салық салынды, бұл тиісті нәтиже бермеді, тиісінше жеңілдіктердің төмендетілген мөлшерлемелерін ұсыну пайдалы қазбалардың қосымша көлемін айналымға тартуға мүмкіндік береді.

76. Соңғы жылдары уран бағасының айтарлықтай өсуі байқалады, осыған байланысты Қазақстанда уран өндіретін компанияларға қосымша салықтар жоспарлануда ма?

Стратегиялық табиғи ресурстардың бірі уран қорлары болып табылады (Қазақстанда барланған қорлар шамамен 553 мың тоннаны құрайды), бұл ретте Қазақстан әлемдік өндіруде көшбасшы болып табылады (жыл сайын шамамен 20 мың тонна).

Соңғы 5 жылда уран бағасы 4 есеге жуық өскенін ескерсек (24 доллардан 80 долларға дейін бір фунт үшін, кейбір кезеңдерде баға фунт үшін 107 долларға дейін көтерілді), жаңа Салық кодексіне ПҚӨС мөлшерлемелерінің прогрессивті шкаласын белгілейтін нормалар енгізілген: жылдық өндіру көлеміне және уранның әлемдік бағасына байланысты.

Яғни, неғұрлым көп өндірсеңіз, соғұрлым көп төлейсіз, сонымен қатар уранның әлемдік бағасы бір фунт үшін 70 доллардан асқан жағдайда қосымша пайыздар қосылады.

Бұл шара уран өндіруші компаниялар алатын үстеме кірістердің бір бөлігін (жыл сайын 140 млрд.теңгеге дейін) алып қоюға мүмкіндік береді және жұмыс істеп тұрған кен орындарын пайдалану мерзімін ұзартуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Бұрын уран мөлшерлемелері тіркелген болатын және 2024 жылы – уранның әлемдік бағасының 6%-ы, 2025 жылы – 9%-ын құрады.

77. Бағалары өскен ураннан басқа пайдалы қазбаларға өндіретін компанияларға қосымша салықтарға қатысты шаралар енгізу жоспарлануда ма?

Бүгінгі таңда Қазақстан барланған алтын қоры бойынша әлемде 10-шы және өндіру бойынша 6-шы орында.

Соңғы жылдары алтын мен күмістің әлемдік бағасы тұрақты өсуді көрсетті (алтынға бір унция үшін 1 393 доллардан бастап 2019 жылы 2859 долларға дейін 2025 жылы, күміске бір унция үшін – 16 доллардан 32 долларға дейін).

Алтын мен күміске ПҚӨС-тің 7,5% мөлшерінде тіркелген мөлшерлемесі жағдайында жер қойнауын пайдаланушылар мемлекет пайдасына тиісті шамада қайта бөлінбейтін үстеме пайда алады.

Осыған байланысты, жаңа Салық кодексіне Лондон металдар биржасындағы бағаларға байланысты алтын мен күміске сараланған мөлшерлемелер енгізілді, бұл бағалы металдар өндіретін компаниялардың үстеме кірістерінің бір бөлігін (жыл сайын 80 млрд.теңгеге дейін) алуға мүмкіндік береді.

Басқа пайдалы қазбаларға қатысты қазіргі уақытта ПҚӨС сараланған мөлшерлемелерін енгізу мәселесі қаралмайды.

78. Жер қойнауын пайдалану салдарын жою шеңберінде банктік салым кепілін қалыптастыруға арналған шығындар шегерімге алынатын болады ма?

Салық кодексінің нормаларында КТС есептеу кезінде көмірсутектер саласындағы жер қойнауын пайдалану салдарын жоюдың банктік салымының кепілін қалыптастыруға арналған шығыстарды шегерімге жатқызу көзделген (тарату қорын қалыптастырудың қолданыстағы тетігіне ұқсас).

Бұл нормалар жер қойнауын пайдалану салдарын жоюды қамтамасыз ету шарасы ретінде банктік салым кепілін міндетті түрде қалыптастыру көзделген көмірсутектер саласындағы салалық заңнамамен үйлестіру мақсатында енгізілді.

Банктік салым кепілін қалыптастыруға арналған жарналар тарату қорын қалыптастыру кезінде шегерімге жатқызу жөніндегі қолданыстағы тәртіпке ұқсас шегерімдерге жатқызылатын болады.

Банк салымы кепілінің сомасы толық немесе ішінара қайтарылған кезде мұндай сомалар жылдық жиынтық табысқа енгізілуге тиіс.

Мұндай аударымдардың мөлшері мен тәртібі жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамаға сәйкес базалық жобалау құжаттарында белгіленеді.

Банктік салым кепілін қалыптастыру көзделген өзге де пайдалы қазбаларға қатысты мәселе салалық заңнаманың ерекшеліктеріне байланысты қаралуда.

79. Жаңа Салық кодексіндегі тағы қандай жаңалықтар жер қойнауын пайдаланушыларға әсер етеді?

Жаңа Салық кодексінде жер қойнауын пайдаланушыларға қатты пайдалы қазбаларға арналған ПҚӨС есептеу кезінде шетел валютасына өткізілген пайдалы қазбалардың құнын айқындау кезінде теңгенің белгіленген бағамын пайдалануға мүмкіндік беретін норма алынып тасталды.

Енді жер қойнауын пайдаланушы ПҚӨС есептеу үшін өткізілген қатты пайдалы қазбалардың құнын айқындау кезінде меншік құқығы ауысқан күнге валюта бағамын теңгеге қолдануға міндетті болады, бұл салық дауларын болдырмайды және тұтастай алғанда салық салудың әділдігі мен айқындылығына әкеледі.

80. Мемлекет шотына төлеу кезінде жер қойнауын пайдаланушылар бойынша ҒЗТКЖ шығыстарын 300% сомасында шегерімге алуға болады ма? ҒЗТКЖ бойынша міндеттемелер бар болғанда және төлемнің бір бөлігі мемлекеттің шотына тікелей түсетін жағдайларда?

Салық кодексінің 337-бабы 1-тармағының 6) тармақшасына сәйкес салық төлеушінің Салық кодексінің 269-бабына сәйкес шегерімге жатқызылған шығыстар сомасының 200 пайызы мөлшерінде салық салынатын табысты азайтуға құқығы бар:

- қорғау құжаты бар жұмыстарды қоса алғанда, өнеркәсіптік меншік объектісін құруға байланысты ғылыми-зерттеу, ғылыми-техникалық және (немесе) тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға (бұдан әрі – ҒЗТКЖ);

-ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландыру мақсатында лицензиялық шарт немесе айрықша құқықты басқаға беру шарты бойынша жоғары оқу орындарынан, ғылыми ұйымдардан, дербес білім беру ұйымдарынан, стартап-компаниялардан зияткерлік меншік объектілеріне айрықша құқықтарды сатып алуға.

Осы ережелер көрсетілген жұмыстар жүргізілген және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағында ғылыми немесе ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін енгізген (пайдаланған) жағдайда қолданылады.

Тиісті саланың уәкілетті органдарымен келісім бойынша ғылым саласындағы уәкілетті орган айқындайтын нысан бойынша жасалған және тәртіппен келісілген ғылыми немесе ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін енгізу (пайдалану) актісі ҒЗТКЖ жүргізуді немесе көрсетілген жұмыстардың нәтижесін және ғылыми немесе ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін енгізуді (пайдалануды) растау болып табылады.

Осылайша, жаңа Салық кодексі ҒЗТКЖ шығындарына 200% көтеруді қолдану жағдайлары мен шарттарының толық тізімін қамтиды.

Сонымен қатар, ҒЗТКЖ шығыстарын шегерімге жатқызу тәртібін регламенттейтін Салық кодексінің 269 және 302-баптарының ережелері Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы кодекс бойынша келісімшарт шарттарын орындау шеңберінде бюджетке ақша қаражатын аударған жағдайда шегерімдерді көздемейді.

Бейрезиденттерге салық салу

81.Бейрезиденттерге салық салу бөлігінде жаңа Салық кодексінде қандай жаңалықтар бар?

Жаңа Салық кодексінде бейрезиденттерге салық салу бөлігінде мынадай жаңалықтар көзделген:

1. Қазақстан Республикасындағы көздерден бейрезиденттердің кірістер тізбесі бөлігінде:

- Бейрезиденттің Қазақстан Республикасында салық салуға жататын қызметтерінің тізбесі келесі қызметтерді көрсету орнына қарамастан кеңейтілді және толықтырылды: дизайнерлік, жарнамалық, білім беру, рейтингтік қызметтер;

- Қазақстан Республикасының резиденті бейрезиденттерге берген қайтарылмаған қарыз түріндегі табыстың жаңа түрі енгізілді;

2. Бейрезиденттердің табыстары үшін салықтық жеңілдіктер бөлігінде тиімсіз деп танылды және мынадай жеңілдіктер ішінара алынып тасталды:

- бейрезиденттердің дивидендтері бойынша;

- құн өсімінен түскен табыс бойынша;

3. Халықаралық шарттардың ережелерін қолдану тәртібі бөлігінде:

- тараудың құрылымы өзгертілді. Оңайлату мақсатында жекелеген параграфтармен халықаралық шарттар бойынша жалпы ережелер, салық агенті үшін ережелер, тұрақты мекемелер үшін ережелер бөлінеді;

- салық базасының бұлыңғырлануына және салық салудан пайданы шығаруға қарсы іс-қимыл мақсатында салық келісімдеріне қатысты шараларды орындау жөніндегі көпжақты Конвенцияны қолдану бөлігінде баптардың редакциясы оңайлатылды және жеңілдетілді;

- салық агенттерінің халықаралық шарттардың ережелерін өз бетінше қолдануын жеңілдететін ережелер енгізілді (халықаралық шарттардың заңсыз қолданылуына әкеп соғуы мүмкін шарттар бұзылуы барынша ашылды);

4. Бейрезиденттің резиденттігін растайтын құжатты электрондық түрде қолдануға мүмкіндік беретін құжатты қолдану бөлігінде Салық кодексінің ережесі жеңілдетілді.

Салықтық әкімшілендіру

82. Жаңа кодексте ҚҚС бойынша ерікті түрде есептен шығару жойылды. Егер менің айналымым есепке алу шегінен аспаса, мен әлі де ҚҚС төлеуші болуым керек пе? Бұл не үшін жасалды?

Жаңа Салық кодексіне сәйкес ҚҚС төлеушіні тіркеу есебінен шығару үшін мынадай негіздер көзделген.

- жалпы белгіленген салық салу режимінен арнайы салық режиміне көшу;

- ҚҚС төлеушінің қызметін тоқтату немесе тарату.

ҚҚС қою үшін шекті мәннен аспайтын айналым жасалған кезде ҚҚС төлеушіні тіркеу есебінен ерікті түрде алу көзделмеген, өйткені мұндай норма салық төлеушілерге салық міндеттемелерін орындаудан жалтаруға мүмкіндік туғызды.

Демек, айналым сомасы ҚҚС бойынша тіркеу есебінен шығаруға негіз бола алмайды.

83. Жаңа Салық кодексінде ЭШФ жазып берудің автоматтандырылған тәртібі енгізіледі. Бірақ мұндай бақылау жүргізілетін салық төлеушілердің тізімі көрсетілмеген. Бұл санатқа кім кіреді?

ЖСК-нің 139-бабының 1-тармағына сәйкес оларға қатысты автоматтандырылған бақылау жүргізілетін салық төлеушілер санаттарын уәкілетті орган (ҚР ҚМ) бекітеді.

Автоматтандырылған бақылау салық төлеушілердің тәуекел санаттары үшін таратылатын болады, оған жаңадан тіркелген және қайта тіркеуден өткен қызметкерлердің ең аз саны бар ҚҚС төлеушілер және т. б. кіреді.

Бақылау ЭШФ жазып беру басталғаннан бастап 1 жыл ішінде қолданылады. 6 ай бойы тұрақты төлемдер кезінде-бақылаудан алынады.

84. ЭШФ-ны автоматтандырылған бақылау кезінде экспорттаушыларда (дербес шотта) пайда болған 01.01.2026 жылға арналған ҚҚС бойынша артық төлем немесе ҚҚС бойынша кез келген алдын ала төлем 2026 жылдан бастап бақылау шотындағы баланста ескеріле ме, жоқ па?

Бақылауға жататын салық төлеушілердің санатына жаңа НП және ДС жоқ қайта тіркелген (меншік иелерін ауыстырған) кіретіндіктен, 01.01.2026 жылға арналған ҚҚС бойынша артық төлем 2026 жылдан бастап бақылау шотындағы баланста есепке алынбайды, тиісінше артық төлемі бар экспорттаушыларға автоматтандырылған бақылау қолданылмайды.

83. ЭШФ-ны салыстырмалы бақылау кезінде, егер ЭШФ бұғатталса, бұғаттан кім босатады – жергілікті салық органы ма, әлде МКК ма?

Салыстырмалы бақылау нәтижелері бойынша салық төлеушіге тауарларды өткізу, жұмыстарды орындау және қызметтер көрсету бойынша айналымның нақты жасалғанын растау туралы хабарлама жіберіледі.

ЭШФ бойынша айналым жасалмағаны туралы хабарламада көрсетілген дерекпен салық төлеуші келіссе, онда ол мұндай ЭШФ-ны қайтарып алады және олардың қайтарылғаны туралы түсініктеме береді.

Егер салық төлеуші хабарламада көрсетілген бұзушылықтармен келіспесе, ол айналымның нақты жасалғанын растайтын дәлелдерімен бірге түсініктеме береді және тиісті құжаттардың көшірмелерін қоса ұсынады.

Салық төлеуші хабарламаны орындаған жағдайда, тіркелу орны бойынша мемлекеттік кірістер органы ЭШФ жазып берудің тоқтатылуын жояды.

84. Егер салық төлеушілерді жоғары, орташа және төмен қауіп дәрежесіне бөлуді алып тастаса, компаниялар жеткізушіні қалай таңдайды? Кейін шегерім мен өтемнен айырылып қалмас үшін.

Жаңа Салық кодексі аясында салық төлеушілерді төмен, орташа немесе жоғары қауіп дәрежесіне жатқызу арқылы категориялау, сондай-ақ қауіп дәрежесін бағалау негізінде мерзімді салықтық тексеруге іріктеу алынып тасталады.

Оның орнына салықтық әкімшілендіруде қолданылатын салықтық тәуекелдерді басқару жүйесі енгізіледі. Бұл жүйе белгілі бір тәуекелдерді анықтап, оларды ақпараттық-ескерту немесе міндетті орындауға жататын шараларды қолдану арқылы азайтуға бағытталған.
Сәйкесінше, салық төлеушінің өзі емес, белгілі бір салықты толық немесе мүлде төлемеу тәуекелі бағаланатын болады.

Сонымен қатар, қазіргі уақытта салықтық құпияны құрайтын мәліметтерді қамтымайтын салық төлеуші туралы ақпаратты көруге мүмкіндік беретін жаңа сервис әзірленуде. Бұл сервисті контрагентті өз бетімен бағалау үшін пайдалануға болады.

85. Жаңа Салық кодексінің нормаларын ескере отырып, 2026 жылы салық есептілігін тапсыруды тоқтата тұру кезінде ҚҚС бойынша есептен шығаруға бола ма?

Жаңа Салық кодексіне сәйкес ҚҚС төлеушіні тіркеу есебінен шығару үшін мынадай негіздер көзделген.

- жалпы белгіленген салық салу режимінен арнайы салық режиміне көшу;

- ҚҚС төлеушінің қызметін тоқтату немесе тарату.

ҚҚС қою үшін шекті мәннен аспайтын айналым жасалған кезде ҚҚС төлеушіні тіркеу есебінен ерікті түрде алу көзделмеген, өйткені мұндай норма салық төлеушілерге салық міндеттемелерін орындаудан жалтаруға мүмкіндік туғызды.

Демек, салық есептілігін тапсыруды тоқтата тұру ҚҚС бойынша тіркеу есебінен шығаруға негіз бола алмайды.

85. Жаңа Салық кодексінің нормаларын ескере отырып, 2026 жылы салық есептілігін тапсыруды тоқтата тұру кезінде ҚҚС бойынша есептен шығаруға бола ма?

Жаңа Салық кодексіне сәйкес ҚҚС төлеушіні тіркеу есебінен шығару үшін мынадай негіздер көзделген.

- жалпы белгіленген салық салу режимінен арнайы салық режиміне көшу;

- ҚҚС төлеушінің қызметін тоқтату немесе тарату.

ҚҚС қою үшін шекті мәннен аспайтын айналым жасалған кезде ҚҚС төлеушіні тіркеу есебінен ерікті түрде алу көзделмеген, өйткені мұндай норма салық төлеушілерге салық міндеттемелерін орындаудан жалтаруға мүмкіндік туғызды.

Демек, салық есептілігін тапсыруды тоқтата тұру ҚҚС бойынша тіркеу есебінен шығаруға негіз бола алмайды.

86. ЭШФ-ны салыстырмалы бақылау кезінде ЭШВ-ны бұғаттаған жағдайда, жергілікті салық органы немесе МКК-ны кім бұғаттайды?

Салыстырмалы бақылау нәтижелері бойынша салық төлеушіге тауарларды өткізу, жұмыстарды орындау және қызметтер көрсету бойынша нақты айналымның жасалғанын растау туралы хабарлама жіберіледі.

Хабарламада көрсетілген ЭШФ бойынша айналым жасау фактісінің жоқтығымен келіскен жағдайда, салық төлеуші мұндай ЭШФ-ны кері қайтарып алады және оларды кері қайтарып алу туралы түсініктеме береді.

Егер салық төлеуші хабарламада көрсетілген бұзушылықтармен келіспесе, онда ол құжаттардың көшірмелерін міндетті түрде қоса бере отырып, айналымның нақты жасалғанын растайтын негіздемесі бар түсініктемелер береді.

Салық төлеуші хабарламаны орындаған жағдайда тіркеу орны бойынша Мемлекеттік кіріс органы ЭШФ үзінді көшірмесін тоқтата тұрудың күшін жояды.

87. Егер салық төлеушілерді жоғары, орташа, төмен тәуекел дәрежесі бойынша санаттау алынып тасталса, компаниялар жеткізушіні қалай таңдайды? Кейін шегерімдер мен несиелерден алынып тасталмауы үшін?

Жаңа Салық кодексінің шеңберінде салық төлеушілерді оларды төмен, орташа немесе жоғары тәуекел дәрежесіне жатқызу жолымен санаттауға, сондай-ақ тәуекел дәрежесін бағалау негізінде мерзімді салықтық тексеру субъектілерін іріктеуге жол берілмейді.

Оның орнына жаңа тұжырымдама енгізіледі – салықтық әкімшілендіруде қолданылатын, белгілі бір тәуекелдерді анықтайтын және ақпараттық-алдын алу немесе міндетті шараларды қолдану арқылы оларды азайту бойынша шаралар қабылдайтын салықтық тәуекелдерді басқару жүйесі. Демек, салық төлеушіні емес, белгілі бір салықты төлемеу немесе толық төлемеу және т. б. белгіленген тәуекелді бағалау жүргізіледі.

Бұдан басқа, қазіргі уақытта контрагентті өз бетінше бағалау үшін салық төлеушінің қызметі туралы салық құпиясын құрмайтын мәліметтерді қарау мүмкіндігі болатын жаңа сервисті әзірлеу жоспарлануда.

88. Жаңа Салық кодексінде салықтарды, алымдарды және төлемдерді азайту бойынша қандай жұмыс жүргізілді?

Жаңа Салық кодексінде:

1. Бірыңғай жер салығы алынып тасталады. Салықтың 12 түрінің 11-і қалады;

2. 10 төлемнен жекелеген қызмет түрлерімен айналысуға арналған лицензияларды пайдаланғаны үшін төлем алынып тасталады.

1-де 3 төлем біріктіріледі: орман және өсімдік ресурстарын, жануарлар дүниесін және жер үсті көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлем табиғи ресурстарды пайдаланғаны үшін төлемге біріктіріледі.

Осылайша, 10 тақта 7-ге дейін қысқарады. 374 ставканың 323-і (-50 ставка) болады.

3. 6 алым алынып тасталады: мемлекеттік тіркеу үшін:

- дәрілік заттар мен медициналық бұйымдар, сондай-ақ оларды қайта тіркеу;

- ғарыш объектілері және оларға құқықтар;

- жылжымалы мүлік кепілі және кеме ипотекасы;

- телерадиоарнаны, мерзімді баспасөз басылымын, ақпараттық агенттікті және желілік басылымды есепке қою үшін. беру үшін:

- банк және сақтандыру нарықтарына қатысушылар үшін рұқсат құжаттары, келісімдер;

- телевизиялық және радиохабар тарату ұйымдарына радиожиілік спектрін пайдалануға рұқсаттар.

310 ставканың 276-сы (-34 ставка) болады.

4. 5 мемлекеттік баж алынып тасталады:

- зияткерлік меншік саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның заңдық іс-әрекеттер жасағаны үшін;

- нотариаттық іс-әрекеттер жасағаны үшін; бергені үшін:

- жүктерді халықаралық автомобильмен тасымалдауды жүзеге асыруға рұқсат куәліктері және оның телнұсқасы;

- теңізшінің жеке куәлігі, Қазақстан Республикасының теңізде жүзу кітапшасы, кәсіби диплом;

- жануарлар мен өсімдіктер түрлерінің импортына, экспортына және (немесе) кері экспортына рұқсаттар.

113 ставканың 62-сі болады (-51 ставка).

89. Жаңа Салық кодексіндегі салықтық тексерулер бөлігінде не жаңалық қарастырылған?

Жаңа Салық кодексімен жоспарлы және жоспардан тыс тексерулерге бөлуді қоспағанда тек жоспарсыз салықтық тексерулер жүргізу көзделген.

 Кешенді салықтық тексерулер СЖК бекітілген СЖК орташа салалық көрсеткішінің кемінде 90% құрайтын салық төлеушілерге қатысты жүргізілмейді.

Құжаттарды тапсыру рәсімін оңайлату шеңберінде салық төлеушінің кабинеті арқылы нұсқаманы қоспағанда, салықтық тексеру барысында құжаттарды электрондық тәсілмен тапсыру көзделген.

Салықтық тексеру тағайындауға тыйым салумен салықтық тексеру аяқталғанға дейін талап қою мерзімін салық кезеңінің талап қою мерзімі аяқталған күнге дейін күнтізбелік 30 күн бұрын ұзарту көзделген.

Сонымен қатар, нұсқама шығарылғаннан кейін үш жұмыс күні ішінде оны тапсыру регламенттелген.

Салық кодексінде салықтар мен төлемдерді белгілеу, енгізу, өзгерту, жою, есептеу және төлеу тәртібі бойынша билік қатынастарын, сондай-ақ салық міндеттемесін орындауға байланысты қатынастарды, оның ішінде салықтық тексерулерді тағайындау тәртібін реттейтін салық салудың негізгі принциптері белгіленген.

 Жаңа Салық кодексімен бизнесті жүргізу үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында оларды ұзарту кезінде салықтық тексерулердің мерзімдері қысқартылды, шағын/микро кәсіпкерлікке қатысты салықтық тексерулерді тоқтата тұру мерзімдері екі реттен артық емес шектелді және құжаттарды ұсыну туралы талаптарды, олар болған кезде, салықтық тексерулер барысында орындау мерзімдері 10 жұмыс күніне дейін қысқартылды.

90. Жаңа Салық кодексінің 209 және 492-баптарының нормаларында шот-фактураны биометриялық деректермен қосымша растау көзделген. Бұл не үшін қажет? Биометриялық сәйкестендіруден қашан өту керек? Биометриялық сәйкестендіруден қанша рет өту керек?

Шот-фактураны жазып беруді жүзеге асыратын жеке тұлғаның биометриялық деректерімен шот-фактураны куәландырудың мақсаты уәкілетті емес тұлғалардың шот-фактураларға қол қою фактілерін болдырмау, яғни тәуекелді компаниялармен және компаниялардың қаржы-шаруашылық қызметіне қатысы жоқ тұлғалармен өзара есеп айырысулардың алдын алуға ықпал ету болып табылады.

Салық төлеушіге қатысты осы Кодекстің 93-бабына сәйкес тәуекелдерді басқару жүйесінің негізінде тәуекел анықталған кезде.

Бұл жағдайда салық төлеушіге ЭШФ АЖ арқылы биометриялық сәйкестендіруден өту қажеттігі туралы хабарлама жіберілетін болады.

Хабарлама алған кезде биометриялық сәйкестендіру ЭШФ шығарылған күні сағат 23:59-ға дейін 1 (бір) рет жүргізіледі.

91. Жаңа Салық кодексіне сәйкес әрекетсіз салық төлеушілер тізілімінен енгізу және шығару тәртібі өзгере ме?

Иә, өзгереді. Егер салық төлеуші соңғы салық есептілігін тапсырғаннан кейінгі 12 ай ішінде есептілікті өз еркімен тапсырмаса, ол әрекетсіз деп танылады және тізілімге енгізіледі.

Декларация түрлеріне қарай бөлу (мысалы, КТС, ойын бизнесі, ЖТС, шағын бизнеске арналған декларация және т.б.) жойылады.

Тізілімнен шығару – нөлдік көрсеткіштері бар қосымша есептілік тапсырылған жағдайда ғана, талап қою мерзімі ішінде автоматты түрде жүзеге асады.

Салық органының бұйрығы орнына – шешім қабылданады, шығару мерзімі 5-тен 3 жұмыс күніне қысқарады.

Салық тексерісі жүргізу талабы алынып тасталады.

Сондай-ақ, жеке кәсіпкер әрекетсіз деп танылған күннен кейінгі 1 жұмыс күнінде ЭШФ жазып беруге тыйым салынады.

ҚҚС төлеуші заңды тұлғаның құрылтайшысы немесе бірінші басшысы әрекетсіз деп танылса, жаңа ұйым да автоматты түрде тізілімге енгізіледі.

92. Қызметті мәжбүрлі түрде тоқтату кезіндегі өзгерістер қандай?

Қызметті мәжбүрлі түрде тоқтату мынадай тұлғаларға қатысты:

• Басқа заңды тұлғаның құрылтайшысы немесе басшысы, бірлескен кәсіпкерліктің қатысушысы емес.
• Қосымша шарттар:
• Камералдық бақылау немесе тексерулер нәтижесінде берілген хабарламаны орындамаған не түсініктеме берген тұлғалар;
• Сот орындаушылары немесе басқа органдармен шектеу шаралары қолданылғандар;
• Валюта бақылауы аяқталмаған экспорт/импорт шарттарының тараптары;
• Талап қою мерзімі ішінде банк шоттарынан төлемдер жасағандар.

93. ККМ чегінің мазмұнына қойылатын талаптар қандай нормативтік актімен реттеледі?

Салық кодексінде ККМ қолдану талабы сақталғанымен, чектегі реквизиттер, құрылым, формат сияқты мазмұн талаптары енді Салық кодексінде көрсетілмейді.

Бұл талаптар Қаржы министрлігінің арнайы бұйрығымен (мысалы, «ККМ қолдану туралы» бұйрық) бекітіледі.

94. Чек құрамы өзгерсе, ККМ бағдарламасы жаңартылуы тиіс пе?

Иә. Қаржы министрлігі 2.0.3 нұсқадағы ККМ-нан фискалдық деректер операторларына мәлімет беру протоколын әзірледі.

Қазір бұл протокол тестілеуден өтуде, аяқталуы – 31 тамыз.

Осыдан кейін салық төлеушілер ККМ құрылғыларын 6 ай ішінде қайта бағдарламалауы тиіс.

95. Жаңа Салық кодексінде жеке шоттарды жүргізу және төлемдерді есепке алу бөлігінде қандай өзгерістер бар?

Жаңа Салық кодексінде Жеке шоттарды жүргізу және төлемдерді есепке алу жөніндегі негізгі ережелер тұтастай сақталды, оның ішінде салықтар мен бюджетке төленетін төлемдердің артық төленген сомасын есепке алу және қайтару үшін талап қою мерзімі бойынша норма өзгеріссіз қалды.

Сонымен қатар, салық төлеушінің жеке шотының өзекті сальдосын қалыптастыру мақсатында жаңа Салық кодексінде оны есепке алу және қайтару үшін талап қою мерзімі өткен салықтардың, бюджетке төленетін төлемдердің артық төленген сомасын есептен шығару көзделген.

96. Қай салық есептілігі қысқартылады?

Салық есептілігі 30%-ға қысқартылады. Бірақ кейбір жаңа жолдар қосылады (мысалы, жеңілдіктер бойынша).

Егер мүлік салығы бойынша міндеттеме 1 млн теңгеден аспаса, 701.01 нысан тапсырылмайды.

Мұндай жағдайда жылына бір рет 700.00 нысан тапсырылып, соған сай төлем жүргізіледі.

Сондай-ақ 701.00 (көлік салығы), 701.01 (жер салығы) нысандары да алынып тасталады.

Қысқартылатын басқа нысандар: 101.01, 180.00, 240.00, 421.00, 540.00, 560.00, 570.00, 701.00, 871.00, 911.00, 912.00, 913.00.

97. ФЛК (форматтық-логикалық бақылау) талаптары салық төлеушілерге жариялана ма?

Иә. ФЛК — есептіліктің толықтығы мен дұрыстығын тексеруге арналған ереже.

Ол салық нысандарын толтыру ережелерімен бірге Қаржы министрінің бұйрығымен бекітіледі.

Жаңа Салық кодексінде ФЛК талаптарын уәкілетті органның сайтында жариялау нормасы көзделген (46-бап, 2-тармақ, 2) тармақша).

98. 30% есептілік қысқартудан басқа, есептілікті тапсыру бөлігінде қандай жаңашылдықтар бар?

Егер салық төлеуші есептілікті белгіленген мерзімде тапсырмаса, салық органдарының жүйесі автоматты түрде нөлдік есептілік қалыптастырады.

Бұл төтенше жағдайлар, интернетке қол жеткізе алмау секілді жағдайларда ыңғайлы.

Кейіннен қосымша есептілік тапсыруға болады.

Мұндай жағдайда мынадай санкциялар қолданылмайды:

• Хабарлама беру;
• Шоттарды бұғаттау;
• Әкімшілік айыппұлдар.

Есептілік мерзімін ұзарту және есептілікті тоқтата тұру — тек балама түрде мүмкін болады.

99. Есептілік жойылмаса, қалай түзетіледі?

Жаңа Салық кодексінде есептілікті қайтарып алу (отзыв) болмайды, 328.00 нысаннан басқа.

Қате есептілік қосымша нысан (ДФНО) арқылы немесе салық органының хабарламасы негізінде түзетіледі (116-бап).

Толық тәртібі уәкілетті органның бұйрығымен бекітіледі.

100. Салық төлеушілерді қолдау үшін қандай сервис шаралары қарастырылған?

Сервис моделі мақсаттары:

• Әкімшілік ауыртпалықты азайту;
• Экономиканы дамыту;
• Салық түсімдерін арттыру.

Негізгі тетіктері:

• Алыс ауылдар мен мүмкіндігі шектеулі азаматтарға қызмет көрсететін мобильдік топтар;
• Мерзімдер туралы ескерту хабарламаларын бейне/аудио құралдар және банк қосымшалары арқылы push-хабарламалармен жіберу;
• Ақпараттық-ескерту сипатындағы салық органдарының хабарламалары;
• Салық органдарында бар деректер негізінде шағын бизнес пен жеке тұлғалар үшін есептілікті алдын ала толтыру.

Әр түрлі

101. Соттарда мемлекеттік баж салығын төлеуден жауапкер ретінде барлық істер мен құжаттар бойынша жеңілдіктер босатыла ма?

Иә, соттарда мемлекеттік баждарды төлеуден жеңілдіктер берушілер, оның ішінде ҰОС ардагерлері, жеңілдіктер бойынша Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне теңестірілген ардагерлер, мүгедек адамдар, сондай-ақ бала кезінен мүгедек адамның ата-анасының бірі, жауапкер ретінде барлық істер мен құжаттар бойынша мүгедек бала босатылады.

102. Өрттен өткен учаскелерде ағаш кесу орман ресурстарын пайдаланғаны үшін ақы төлеуден босатыла ма?

Иә, мемлекеттік орман иеленушілер және Қазақстан Республикасының Орман кодексінде айқындалған тәртіппен орман пайдалану құқығын алған, өрттерден өткен учаскелерде аралық пайдалануды кесуді және өзге де кесуді жүзеге асыратын адамдар, егер мұндай өрттердің ауданы 100 гектардан астам болса, орман ресурстарын пайдаланғаны үшін ақы төлеуден босатылады.

103. Ескі көліктерде көлік салығының төмендетілген ставкалары бар ма?

Иә, пайдалану мерзімі асатын жеңіл автомобильдер үшін

• 10 жыл, 0,3 түзету коэффициенті қолданылады
• 20 жыл, 0,5 түзету коэффициенті қолданылады.

104. Қазіргі уақытта шаруа қожалықтары жүк көліктерін жұмыста пайдаланады, ал қолданыстағы Салық кодексі салықтан босатылмаған. Жаңа Салық кодексінде осы автомобильдерді көлік салығын төлеуден босатуға қатысты өзгерістер бар ма?

Иә, шаруа қожалықтары көлік салығынан бір жүк көлігінен босатуға құқылы.

105. Салық кодексінен қандай төлемдер алынып тасталды?

Жаңа Салық кодексінен жекелеген қызмет түрлерімен айналысуға лицензияларды пайдаланғаны үшін төлем алынып тасталды.

106. Қазіргі уақытта ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері елді мекендердің шекаралары өзгерген кезде қалалар шегіне енді, осыған байланысты ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер үшін жер салығының ставкалары сақтала ма?

Иә, жаңа Салық кодексіне осындай учаскелерді ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланған жағдайда, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер үшін ставкалар бойынша шекаралар өзгерген кезде елді мекендер шегіндегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді есептеу жөніндегі норма енгізілген.

107. Жаңа Салық кодексінің шеңберінде Ойын бизнесіне салынатын салық бөлігінде қандай өзгерістер қарастырылған?

Ойын бизнесіне салынатын салық бойынша ойын бизнесіне салынатын салық міндеттемелерін орындаудың қолданыстағы тәртібі сақталды.

108. Қазақстан Республикасының салық органдарында шартты тіркеуден өтпеген шетелдік интернет-платформаларға қатысты қандай шаралар қолданылатын болады?

Жаңа Салық кодексіне сәйкес Қазақстан Республикасының аумағында қызметін жүзеге асыратын шетелдік интернет-платформалар салық органдарында шартты тіркеуге тұруға міндетті. Осы талап орындалмаған жағдайда интернет-ресурстарға және/немесе платформаның өзіне қол жеткізуді бұғаттау түріндегі әкімшілік ықпал ету шаралары көзделген.

Сонымен қатар, Егер камералдық бақылау жүргізу барысында төленген салық сомалары (мысалы, ҚҚС бойынша) бойынша сәйкессіздіктер анықталса және қойылған хабарламаның нәтижелері бойынша сәйкессіздік жойылмаса, платформаны бұғаттау туралы шешім де қабылдануы мүмкін.

109. Интернет-платформалар үшін өз қызметі туралы ақпарат беру бойынша міндеттемелер енгізіле ме?

Иә, жаңа Салық кодексіне сәйкес жергілікті және шетелдік интернет-платформалар үшін осындай платформалар арқылы жүзеге асырылатын тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді өткізу туралы мәліметтерді ұсыну бойынша міндеттемелер енгізіледі.

Бұл мәліметтер уәкілетті органға ай сайын ұсынылатын болады және сатушылар, өткізу көлемі және мәмілелердің өзге де бөлшектері туралы деректерді қамтиды.

Бұл электрондық сауданың ашықтығын және оған қатысушылардың салық міндеттемелерін бақылауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, Қазақстанның резидент-жеке тұлғаларының пайдасына төлемдерді жүзеге асыратын шетелдік интернет – платформалар да осындай төлемдер туралы ақпарат беруге міндетті болады.

Бұл цифрлық платформалар (мысалы, YouTube, TikTok және т. б.) арқылы сыйақы алатын жеке тұлғалардың кірістерін камералдық бақылау үшін қажет.

Сән-салтанат салығы

110. «Сән-салтанат салығы» нені білдіреді?

Осылайша, жаңа Салық кодексінде" сән-салтанат салығы " қарастырылмаған, сонымен бірге мүлікке салық салудың жекелеген нормаларын сән-салтанатқа жатқызудың белгілі бір критерийлерімен енгізу ұсынылады.

111. «Сән-салтанат салығына» не түседі?

Салық салу мақсатында «сән-салтанат салығы» мыналарға жатады:

• сатып алу құны 18 000 еселенген айлық есептік көрсеткішті құрайтын және одан жоғары автомобильдер;
• сатып алу құны 24 000 еселенген айлық есептік көрсеткішті және одан жоғары яхталар мен ұшақтар;
• құны 500 000 теңгеден асатын алкоголь өнімі;
• құны 10 000 теңгеден асатын темекі өнімдері (сигаралар).
• жиынтық құны (бір меншік иесіне тіркелген барлық объектілердің жалпы құны) 450 миллион теңгеден асатын жылжымайтын мүлік (пәтер, тұрғын үй және т.б.) (нарықтық құны емес, салық салу мақсаттары үшін құны ескеріледі).

112. «Сән-салтанат салығы» қалай есептеледі?

Автомобильдер, яхталар мен ұшақтар бойынша сатып алынған көлік құралы құнының 10% ставкасы бойынша акциздер есептеледі.

Алкоголь өнімдері мен темекі өнімдері (сигаралар) бойынша ҚР аумағына әкелу кезінде бір литр немесе дана үшін теңгедегі құнның 10% акцизі есептеледі.

Жылжымайтын мүлік бойынша мүлік құнынан 2% ставка бойынша барлық объектілердің жиынтық құны бойынша мүлік салығы есептеледі.

Бұл ретте жергілікті өкілді органдар салық салынатын құнын 50% - ға арттыратын сән-салтанат коэффициентін белгілеуге құқылы.

113. Егер менің меншігімде бірнеше пәтерлер мен үйлер болса, мен «сән-салтанат салығы» деп аталатын нәрсені төлеймін бе?

Иә, егер мүлік жалпы құны 450 млн.теңге сомасынан асатын болса (нарықтық құнынан 5,6 есе төмен) төлейтін боласыз.