2024 жылдың тамызында Қазақстанда венчурлық индустрия туралы қазақ тіліндегі алғашқы подкаст – Invest Dala подкаст іске қосылды. Жобаны жасаушылар EA Group инвестициялық холдингі мен QARA Studios кинокомпаниясы. Біз EA Ventures by EA Group венчурлық бөлімшесінің басшысы Әділбек Қамиевпен неліктен дәл қазір подкастты іске қосуды шешкендері және оның көмегімен қандай мақсаттарға қол жеткізгілері келетіні туралы әңгімелестік.
Әділбек, сәлеметсіз бе! Неліктен венчурлық капитал нарығы туралы подкаст шығаруды шешкеніңізді айтыңызшы? Неге қазақша?
- Шынымды айтсам: венчурлық капитал нарығы туралы подкастты бастау туралы шешім анық болды. Бұл өте танымал формат, біз жаңа кейіпкерлерді ашатын және пайдалы, қызықты мазмұнды жасайтын көптеген жақсы жобаларды білеміз. Сонымен бірге біз де айтарымыз барын сездік, білдік. Бізде жақсы сараптама бар, біз нарықтағы көптеген ойыншылармен жақсы сөйлесеміз. Оған қоса елімізде стартаптарға деген қызығушылық артып келеді.
Бірақ бұл тақырыпта қазақ тілінде сапалы контенттің жетіспейтінін де көріп жүрміз. Осыдан идея туындады: біз Қазақстанда тұрамыз, қазақша сөйлейміз, стартаптармен жұмыс істеу тәжірибеміз бар – бәрі қосыла береді!
Жалпы, біз отандастарымызға венчурлық нарық туралы өзекті ақпаратты ана тілінде алуға көмектескіміз келеді. Айтпақшы, бұл бизнес ортада қазақ тілін танымал етуге де септігін тигізеді.
Подкастты дайындау және іске қосу кезінде қандай қиындықтарға тап болдыңыз?
– Біріншіден, бос уақыттың болмауы. Invest Dala подкастының екінші жүргізушісі Ғани Қасымов екеуміздің кестеміз өте тығыз, жазуға уақыт табу қиынға соқты. Қонақтарымыз да өте жұмысбасты адамдар – Әмірхан Омаров, Нұркен Рзалиев, Мирас Советов... Олардың өз кестелері, өз істері, үлкен жобалары бар, сондықтан біз кестелерімізді «үйлестіріп», барлығына ыңғайлы жасау үшін қолайлы уақыт пен күнді табуымыз керек еді. Бақытымызға орай, біздікі сәтті болып шықты.
Әрине, біз үшін кәсіпорын туралы маңызды ақпаратты жеткізу үшін дұрыс форматты таңдау маңызды болды. Тақырып қарапайым емес қой. Осы мақсатта біздің шығарылымдарымызда сұхбат кезінде қолданылатын терминдерді түсіндіретін «құралдар» бар. Жалпы, бұл тақырыпты түсінетін екі адам кездескенде, нәзік нюанстарға, қандай да бір ішкі оқиғаларға кірмеу өте қиын. Біз өз көрермендерімізді еске түсіріп, осы тепе-теңдікті табуға тырысамыз, бірақ кейде бұл өте қиын.
Подкастта қандай тақырыптарды қамтуды жоспарлайсыз? Жақын арада подкасттан не күтуге болатынын айта аласыз ба?
– Негізгі тақырып – Қазақстандағы венчурлық инвестициялар. Әзірге бірінші маусымда біз оны ұстанамыз және біздің барлық эпизодтарымыз бір немесе басқа жолмен оған қатысты болады. Тақырып аясында біз еліміздегі венчурдың қазіргі жай-күйін және қазақстандық стартаптардың жаңа нарықтарға қалай шыға алатынын, қалай жалғыз мүйізді болуға болатынын және т.б. талқылаймыз. Әрине, бірінші кезекте қонақтарымыздың сараптамасына қарап, сол жерден шығамыз. Мысалы, New Ventures by inDrive компаниясының инвестициялық директоры Нұркен Рзалиев Choco-дан қалай кетіп, түйіндемесіз inDrive-ке келгені туралы айтып берді. Ал Parqour компаниясының бас директоры Әмірхан Омаров халықаралық нарыққа шығу тәжірибесімен және Америкадағы автотұрақтар жағдайы қалай дамығанымен бөлісті. Бұл толығымен венчурге қатысты емес сияқты, бірақ бұл адамдар туралы, бұл маңызды.
Подкасттан не күтуге болады? Көптеген қызықты және пайдалы шығарылымдар болады деп үміттенемін және сенемін. Ал екінші маусымда не болатынын әзірге айтпаймын. Жаңалықты бақылаңыз!
Алғашқы қонағыңыз – Әмірхан Омаров. Неліктен оны шақыруды шештіңіз? Подкастыңызға қонақ ретінде тағы кімді күтуге болады?
- Әмірхан Омаров біз үшін, EA Group үшін өте маңызды тұлға. Parqour біздің алғашқы венчурлық инвестициямыз болды, біз Әмірханның подкастқа қатысып жатқанына қуаныштымыз. Сонымен қатар, Әмірханның тәжірибесі мол, ол халықаралық венчурлық нарық және біздің қазақстандық нарығымыз туралы көп біледі және үлкен жетістіктерге жетті. Венчурдағы ағымдағы жағдай туралы оның пікірін тыңдау, оның кеңесін алу, тәжірибесін білу өте құнды.
Подкаст қонақтарына келетін болсақ, жоғарыда айтқанымдай, біз Нұркен Рзалиевпен (New Ventures by inDrive) және Мирас Советовпен (JobEscape) шығарылымдарды жарияладық. Сондай-ақ, тәжірибелі сарапшылар мен стартапшылар қатысқан эпизодтар жазылып қойған, біз деңгейді жоғары ұстауға тырысамыз!
«Invest Dala» подкасты Қазақстандағы венчурлық капитал нарығының дамуына қалай әсер ете алады деп ойлайсыз?
– Біздің подкаст қазақ тілінің қазіргі бизнес ортасына ену деңгейін өзгерте алатындай болғанын қалаймын. Өйткені, сапалы контент көп болса, қазақша сөйлейтін адамдар өздерін бизнес құруға, жаңа нарықтарды бағындыруға дайын емес деп санамайды. Бұл венчурлық нарықты дамыту емес, адамдарға ана тілінде көмектесу туралы.
Подкасттың негізгі тақырыбы - венчурлық нарық туралы сөйлесейік. Қазіргі уақытта Қазақстандағы венчурлық капитал нарығын қалай бағалайсыз?
– Қысқасы: венчурлық капитал нарығы өсіп келеді. Біз мәмілелер саны мен қаржыландыру көлемдерінің оң үрдісін көріп отырмыз. Мұны зерттеулер де растайды. RISE Research мәліметтері бойынша, Қазақстандағы инвестицияның жалпы көлемі соңғы бес жылда 5 еседен астам өсіп, 80 миллион АҚШ долларынан астамды құрады.
Сондай-ақ, біздің стартап-экожүйе әртүрлі елдерден барған сайын көбірек кәсіпкерлер мен инвесторларды тартуда. Халықаралық инвесторлар біздің жобаларымыз бен қорларымызға қызығушылық танытып, олардың әлеуетін көріп отыр. Бірақ, өкінішке орай, әлі де толық дамуға кедергі келтіретін көптеген қиындықтар бар.
Қазақстанда венчурлық экожүйені дамытудағы негізгі кедергілер қандай?
– Ең маңызды кедергілердің бірі – венчурлық капиталдың үлкен тапшылығы дер едім. Бұл қазақстандық стартаптардың амбициялары мен әлеуетін айтарлықтай шектейді. Сондай-ақ, өкінішке орай, бізде әлі стартаптардың капиталға қол жеткізуіне көмектесетін түсінікті механизмдер жоқ, бұл жобаларды дамытуда қиындықтар туғызады.
Инвесторлар жеткіліксіз: бизнес-періштелерден венчурлық қорларға дейін. Қазақстандағы дәстүрлі инвесторлар стартаптарға инвестиция салуға асықпайды. Ал халықаралық инвесторлар заңнаманың анық еместігі мен экономикалық тұрақсыздықтан бас тартуы мүмкін.
Жалпы, бізде міндетті түрде жұмыс істейтін нәрсе бар. Мен венчурлық капитал нарығының әрбір қатысушысы оның дамуына өз үлесін қоса алатынына сенімдімін.
Жергілікті және шетелдік венчурлық инвесторлар арасындағы қандай айырмашылығын көріп тұрсыз?
– Жергілікті және шетелдік венчурлық инвесторларды салыстыратын болсақ, менің ойымша, басты айырмашылық ауқымы мен тәжірибесінде. Шетелдік инвесторлар көбінесе венчурлық капитал нарығында көбірек капиталға және ұзағырақ тарихқа ие болады. Олар тәуекелге көбірек бой алдыратын сияқты. Бірақ іс жүзінде бұл тәжірибе мен көп қарау. Жергілікті инвесторлар, өз кезегінде, біздің нарықтың ерекшеліктерін жақсы түсінеді және жергілікті стартаптар үшін анағұрлым өзекті сараптама ұсына алады, бірақ тәжірибенің жоқтығынан олар жобаларды жете бағаламауы мүмкін.
Қазақстандық стартаптарға қаржыландыру табуда қандай кеңес берер едіңіз?
– Мен, ең алдымен, өз бизнес-моделін және өсу стратегиясын мұқият қарастыруға кеңес берер едім. Іс жүзінде стартап үшін пайдалы бола алатын тәжірибелі инвесторлар осыған назар аударады.
Екіншіден, өзіңізді тек жергілікті нарықпен шектемеңіз - кеңірек қараңыз.
Үшіншіден, әртүрлі стартап іс-шараларына, питч-сессияларға белсенді қатысыңыз және акселерация бағдарламаларына қосылыңыз. Ақырында, бас тартудан қорықпаңыз - бұл процестің қалыпты бөлігі. Айтпақшы, көптеген табысты стартаптар бірнеше ондаған питчтерден кейін ғана қаржыландыру алды. Сондықтан, тырысыңыз - жүрген адам жолды меңгереді!
Сіздің пікіріңізше, Қазақстандағы венчурлық капитал нарығы алдағы 5 жылда қалай өзгереді?
– Менің ойымша, алдағы 5 жылда Қазақстандағы венчурлық капитал нарығы күрделі өзгерістерді күтеді. Біз жаңа қорлардың, соның ішінде шетелдік капиталдың қатысуымен пайда болатынын көреміз. Белгілі бір салаларға бағытталған көбірек мамандандырылған қорлар пайда болуы мүмкін. Сондай-ақ, біз бүкіл экожүйеге қуатты серпін беретін қазақстандық стартаптардың алғашқы ірі экзиттерін көреміз деп күтемін. Және, әрине, бізде бірінші «жалғыз мүйізді» болады деп үміттенемін - бұл біздің нарық үшін нағыз серпіліс болады. Біздің Invest Dala подкастымыз бұған көмекке қол ұшын созады деп ойлаймын.
