2025 жылғы 5 маусымда Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Ақша-кредит саясаты комитеті базалық мөлшерлемені жылдық 16,5% деңгейінде сақтау туралы шешім қабылдады. Мөлшерлеме +/- 1 пайыздық тармақ дәлізімен белгіленді. Бұл шешім нақты экономикалық деректерге, жаңартылған болжамдарға және инфляциялық тәуекелдердің теңгеріміне жасалған жан-жақты талдауға негізделіп қабылданды, деп хабарлайды DKnews.kz.
Инфляциялық ахуал: қысым күшейіп келеді
2025 жылғы мамыр айының қорытындысы бойынша Қазақстандағы жылдық инфляция деңгейі 11,3% болды. Бағаның өсуінің басты қозғаушы күші ретінде сервистік инфляция айқындалып отыр. Бұл, ең алдымен, реттелетін тарифтер мен нарықтық қызметтердің айтарлықтай қымбаттауымен байланысты. Сонымен қатар, азық-түлік тауарлары бойынша да баға өсімі жеделдеп отыр.
Мамырда тіркелген айлық инфляция 0,9% болып, бұл көрсеткіш тарихи орташа мәннен айтарлықтай жоғары. Базалық инфляция көрсеткіші 10,1%, ал маусымдық әсерлерден тазартылған инфляция 11,4% деңгейінде қалыптасты (жылдық мәнде есептегенде). Бұл көрсеткіштер тұтынушылық сұраныстың қайта жанданып, өндіріс шығындарының артып отырғанын, сондай-ақ фискалдық ынталандыру шараларының сақталып отырғанын көрсетеді.
Халықтың инфляциялық күтулері де жоғары деңгейде қалып отыр: 2025 жылғы мамырда бұл көрсеткіш 14,1% болды (сәуірде — 12,2%). Бұл көрсеткіштер болашақтағы инфляцияға қатысты құбылмалылық пен сенімсіздіктің артқанын аңғартады.
Сыртқы факторлар: геосаяси белгісіздік пен шикізат бағасы
Бағаға деген қысым тек ішкі нарықпен шектелмей, сыртқы сектор тарапынан да артып келеді. Бұл келесі факторлармен байланысты:
- Ресейдегі жоғары инфляцияның сақталуы;
- Әлемдік азық-түлік бағасының өсуі, оған жаһандық сұраныс пен валюта бағамының ауытқуы ықпал етуде;
- Сауда қақтығыстарының шиеленісуі;
- Шикізат нарығындағы тұрақсыздық.
Жаһандық бағалар әлі де өсу үрдісін сақтап отыр, ал әлемдік орталық банктердің риторикасы саясатты жеңілдетуге деген нарықтық күтулерге қарамастан, ұстамды күйінде қалып отыр.
Brent мұнайы мен жаңа сценарийлер
Ұлттық Банк Brent маркалы мұнайдың бағасына қатысты базалық сценарийді қайта қарап, оның деңгейін барреліне 60 АҚШ долларына дейін төмендетті. Бұл болжам мұнай ұсынысының сұраныстан асып түсуі мүмкіндігін және соңғы баға динамикасын ескере отырып түзетілді.
Инфляция болжамы: 2027 жылға дейінгі перспектива
Ұлттық Банк 2025 және 2026 жылдарға арналған инфляция болжамын қайта қарап, төмендегі мәндерді жариялады:
- 2025 жылы инфляция — 10,5–12,5%;
- 2026 жылы — 9,5–11,5%;
- 2027 жылдың соңына қарай — 5,5–7,5%.
Бұл болжамның қайта қаралуы азық-түлік бағасының өсуі, ішкі сұраныстың артуы және мұнай бағасының төмендеуімен түсіндіріледі. Сонымен қатар, инфляциялық күтулердің тұрақсыздығы мен сыртқы инфляцияның үдеуі де елеулі қауіптер қатарында.
Ақша-кредит саясатының рөлі және белгісіздіктер
Инфляцияға қарсы ұстамды қатаң ақша-кредит саясаты, сондай-ақ фискалдық қатаңдату шаралары инфляцияны тежеуде негізгі құрал ретінде қала береді.
Алайда, бірқатар белгісіздік сақталып отыр:
- ЖЖМ бағасының нақты өсу қарқыны;
- Ұлттық қордан бөлінетін трансферттерді қысқарту жоспарларының жүзеге асуы;
- Реттелетін тарифтер мен ҚҚС мөлшерлемесінің көтерілуі салдарынан болатын жанама әсерлер.
Қазақстан экономикасының өсу болжамы
Қазақстанның жалпы ішкі өніміне (ЖІӨ) қатысты 2025 жылғы өсу болжамы 5–6% деңгейіне дейін көтерілді. Бұл ішкі тұтыну белсенділігі мен инвестициялық серпіннің артқанын көрсетеді.
2026 жылға арналған ЖІӨ болжамы 4–5% деңгейінде. Бұл:
- 2025 жылғы салыстырмалы жоғары өсімді,
- мұнай бағасының төмендеуіне байланысты экспорттың баяулауын ескереді.
Алдағы жылдары экономикалық өсім мұнай өндіру көлемінің артуы мен ішкі сұраныстың сақталуы арқылы қамтамасыз етілмек. Ұзақ мерзімді перспективада өсім Үкімет жүзеге асыратын құрылымдық реформаларға тәуелді болады. Бұл реформалар мыналарды қамтиды:
- Негізгі капиталға инвестицияны ұлғайту,
- Тікелей шетелдік инвестицияларды тарту,
- Экономиканы либерализациялау.
Базалық мөлшерлеме 2025 жылдың соңына дейін өзгермейді
Қалыптасқан инфляциялық ахуал Ұлттық Банктен ұстамды қатаң саясатты бұрынғыдан да ұзақ уақыт сақтауды талап етеді. Тәуекелдер балансы проинфляциялық бағытқа қарай ығысқан, сондықтан базалық мөлшерлеменің 2025 жылдың соңына дейін қазіргі деңгейде қалу ықтималдығы жоғары.
Бұл саясат инфляциялық күтулерді тұрақтандыруға, баға өсімінің үдеуіне жол бермеуге, сондай-ақ инфляцияны орта мерзімді 5% нысаналы деңгейге қайтаруға бағытталған.
Сонымен қатар, қажет болған жағдайда Ұлттық Банк мөлшерлемені көтеру мүмкіндігін де жоққа шығармайды.
Ақпараттық ашықтық: жаңа қадам
Ұлттық Банк коммуникациялық саясатты кеңейту мақсатында осы болжамды раундтан бастап базалық мөлшерлеме бойынша шешімдердің қысқаша мазмұнын жариялап отырады. Бұл тәжірибе әлемдік стандарттарға сай келеді және ақша-кредит саясатының ашықтығы мен болжамдылығын арттыруға бағытталған.
Қабылданған шешімнің себептері мен болашаққа болжамдар туралы толық ақпарат 2025 жылғы 11 маусымда Ұлттық Банктің ресми сайтында жарияланатын Ақша-кредит саясаты туралы баяндамада ұсынылады.
Келесі жоспарлы шешім 2025 жылғы 11 шілдеде сағат 12:00-де (Астана уақытымен) жарияланады.
