2024 жылдың күзі Қазақстан үшін тарихи оқиғамен есте қалды. Нидерландтағы жабайы мысықтарға арналған қорықтан Қазақстанға екі амур жолбарысы – Богдана мен Кума жеткізілді. Бұл ірі жыртқыштар 70 жылдан астам уақыттан кейін елімізге ресми түрде қайта оралған алғашқы жолбарыстар болды.
WWF Орталық Азия
Туран жолбарысы жойылғаннан кейін, оны Орталық Азияға қайтару идеясы бірнеше жыл бойы пісіп-жетілді. Бүгінде бұл бастама Қазақстан тарихындағы ең ауқымды экологиялық жобалардың біріне айналды. Бағдарлама Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрлігіне қарасты Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің бастамасымен, Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры (WWF) мен БҰҰ Даму бағдарламасының қолдауымен жүзеге асырылуда.
Жойылудан үмітке: бірнеше онжылдыққа созылған жол
XXI ғасырдың басына қарай әлемде жолбарыстар тек 13 елде ғана сақталып қалған еді. Жыртқыштардың жойылып кету қаупі халықаралық қоғамдастықты шұғыл әрекет етуге мәжбүр етті. Олардың жойылуына ең басты себеп – мақсатты түрде қыру, сондай-ақ жолбарыстың негізгі азығы саналатын тұяқты жануарларға бақылаусыз аңшылық болды. Кейінірек бұл жағдайды суармалы жобалардың нәтижесінде табиғи мекендердің бұзылуы одан әрі ушықтырды.
WWF Орталық Азия
«Жыртқыш санының күрт төмендеуі 13 елдің барлығының Жолбарысты сақтау жөніндегі жаһандық бастамаға қосылуына себеп болды», - делінген жоба материалдарында. 2010 жылы Санкт-Петербург қаласында өткен халықаралық саммит барысында аталған бастама аясында Жолбарысты қалпына келтірудің жаһандық бағдарламасы қабылданды. Оның негізгі мақсаты - 2022 жылға қарай жабайы жолбарыстар санын екі есеге арттыру болатын.
Дәл осы саммитте Қазақстан жолбарысты Орталық Азияға қайтаруға ниетті екенін ресми түрде жариялап, Дүниежүзілік жабайы табиғат қорының бұл бастамасын қолдады. Жеті жылдан кейін, 2017 жылдың қыркүйегінде WWF пен Қазақстан Үкіметі арасында жолбарысты елімізге қайтару бағдарламасын жүзеге асыру туралы меморандумға қол қойылды.
Президенттің жеке бақылауындағы жоба
Бұл ерекше жобаны Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің жеке бақылауына алды. Президент табиғи мұраны қалпына келтіру жолындағы маңызды қадам ретінде туран жолбарысын қайтару бастамасын жоғары бағалады:
«Біз Балқаш өңірінде туран жолбарысы популяциясын қалпына келтіруді бастадық. Бұл – адамзаттың шаруашылық қызметімен байланысты бірқатар күрделі мәселелерді шешуді талап ететін ауқымды міндет» ҚР Президенті
Бағдарламаны әзірлеу кезінде ғалымдар мен экологтар соңғы жолбарыс 1948 жылы жойылған Оңтүстік Прибалқаш өңірін таңдады. Сарапшылар Іле өзенінің сағасы мен Балқаш маңы аумағы туран жолбарысының тарихи мекендерінің ішіндегі ең келешегі зор аймақ екенін анықтады.
WWF Орталық Азия
Мұнда сирек кездесетін жануарлардың түр-түрі мекендейді, ал өсімдіктердің 400-ден астам түрі бар, олардың көбісі Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
WWF Орталық Азия
«Флора мен фаунаны, экожүйені, әлеуметтік және спутниктік деректерді зерттеу нәтижесінде Іле-Балқаш өңірі жолбарысты қайта қоныстандыру үшін ең қолайлы аймақ ретінде таңдалды. Бұл өңірде жолбарыс тіршілігіне қолайлы табиғи жағдайлар бар» WWF Орталық Азия директоры Екатерина Накашидзе
Арнайы вольерлер, ветеринарлар мен 24/7 бақылау
Богдана мен Кума үшін резерват аумағында арнайы вольерлік кешен салынды. Бұл кешен заманауи ветеринарлық пунктпен жабдықталған. Мұнда ветеринарлар тұрақты түрде келіп, жолбарыстардың денсаулығын қадағалайды. Сонымен қатар, кешенде бейнебақылау жүйесі орнатылған, ол мамандарға жануарлардың жағдайын тәулік бойы онлайн бақылауға мүмкіндік береді.
WWF Орталық Азия
Мамандар жолбарыстарды тамақтандыруға, вольерлердің тазалығы мен қауіпсіздігіне және жануарлардың жалпы жағдайына жауапты.
Рәмізге айналған қайту және нақты экожүйелік нәтиже
Жолбарыстың Қазақстанға оралуы - тек экологтар мен мемлекеттік органдардың жеңісі ғана емес, бұл бүкіл табиғи экожүйені қалпына келтіруге бағытталған маңызды қадам. Жолбарыс - экожүйеде шешуші рөл атқаратын жыртқыш. Оның мекендеуі шөпқоректі жануарлар санын табиғи жолмен реттеп отыруға мүмкіндік береді.
Жолбарыстың қайта қоныстандырылуы - бұл Қазақстанның табиғатты сақтау үшін жауапкершілік алуға және орнықты даму жолымен жүруге дайын екенінің көрінісі. Әлемдік климаттың өзгеруі мен биоалуантүрліліктің жойылуы жағдайында мұндай жобалар аса маңызды.
WWF Орталық Азия
Бұл бастама халықаралық қауымдастықтың да назарын аудартты. Қазақстан Президенті Телерадиокешені жобаның ауқымы мен маңызын ашатын деректі фильм ұсынды.
Фильмде тек жолбарыстарды қоныстандырудың биологиялық және техникалық аспектілері ғана емес, сонымен қатар осы жобаның артында тұрған, күн сайын еңбек етіп жүрген адамдар туралы да айтылады.
WWF Орталық Азия
Бүгін Богдана мен Кума - жойылып кеткен түрдің ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның экологиялық саясатының жаңа дәуірінің символына айналды. Бұл дәуір - жаңғыру, жауапкершілік және болашаққа қамқорлық дәуірі.
Жолбарыстар оралды. Онымен бірге - үміт те оралды.
