Қазақстан Республикасының Президенттік орталығында Қазақстан Республикасы Конституциясының 30 жылдығына арналған «Жаңғырған Конституция – әділетті қоғам кепілі» атты көрме ашылды. Көрме Қазақстан Республикасының Конституциялық Сотымен бірлесіп ұйымдастырылды, деп хабарлайды DKNews.kz.
Конституция – біздің мемлекетімізді демократиялық, зайырлы және құқықтық ел ретінде айқындайтын негізгі заң.
Қазақстанның тұңғыш Конституциясы 1993 жылғы 28 қаңтарда қабылданды. Қолданыстағы Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылғы 30 тамызда жалпыхалықтық референдумда бекітілді. Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 13 желтоқсандағы № 267-II «Қазақстан Республикасындағы мерекелер туралы» Заңына сәйкес, 30 тамыз – Қазақстан Республикасының Конституциясы күні болып белгіленген мемлекеттік мереке. Қолданыстағы Конституция қабылданған уақыттан бері оған алты рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді: 1998, 2007, 2011, 2017, 2019 және 2022 жылдары. Елдің Негізгі заңына өзгерістер енгізу – мемлекеттің жан-жақты дамуын қамтамасыз ету, қоғамның заманауи талаптарына сай болу және адам құқықтарын кеңейту үшін қажет.
«Үш онжылдықта Конституция елмен бірге қазақстандық қоғамның тарихи сын-тегеуріндеріне төтеп бере отырып және қажеттіліктеріне жауап бере отырып, үлкен жолдан өтті. Соңғы маңызды кезеңдердің бірі Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен 2022 жылғы 5 маусымдағы республикалық референдум қорытындысы бойынша қазақстандықтар қолдаған ауқымды конституциялық реформа болды. Ол түбегейлі саяси өзгерістерді белгілеп, әділетті Қазақстанды құру жолында демократиялық құндылықтарға берік ұстанымын көрсетті» ҚР Президенттік орталығының директоры Бақытжан Темірболат
Қазақстан Республикасының конституциялық құрылымының эволюциясындағы маңызды кезең – Мемлекет басшысы Қ.К.Тоқаевтың 2022 жылғы 5 мамырдағы «Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Жарлығы негізінде өткізілген референдум болды.
Мемлекет басшысы Конституция күніне арналған құттықтау сөзінде:
«Жалпыхалықтық референдум нәтижесінде жаңартылған Конституция ұлтымыздың бірлігінің айқын нышанына айналды. Ол саяси жүйені демократияландыруға, құқық үстемдігін қамтамасыз етуге, халықтың әл-ауқатын дәйекті түрде арттыруға бағытталған ауқымды өзгерістердің берік іргетасы болып отыр» - атап өткен болатын.
Референдум нәтижесінде қабылданған жаңартылған Конституция Қазақстанның одан әрі жүйелі дамуына берік негіз қалады.
«Осыдан 30 жыл бұрын, 1995 жылы 30 тамызда бүкіл халықтық референдумда жаңа тәуелсіз және демократиялық республиканың негізін қалаған негізгі заң қабылданды» Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Артур Ластаев
Көрмеге Қазақстан Республикасындағы конституционализмнің дамуының эволюциясын айқын көрсететін Президенттік орталықтың музей, архив және кітапхана қорларынан алынған шамамен 150 материал, экспонат және құжат қойылды.
Көрме 3 бөлімнен тұрады.
- «Дала заңдары – даналықтың бастауы».
- «Конституция – тәуелсіздіктің тұғыры».
- «Жаңартылған Конституция – жаңғырудың негізі».
Көрменің бірегей экспонаттарының қатарында Қазақстан Республикасының Конституциялық соты мен Астана қаласындағы ЕҚЫҰ бағдарламалар кеңсесі бірлесіп әзірлеген, Брайль қарпімен басылған қазақ және орыс тілдеріндегі Негізгі заң басылымдары бар.
«1995 жылғы жаңартылған Конституция сайлау құқығын демократияландырудың дамуына қолдау көрсетіп, Парламенттің рөлін күшейтті, Үкіметтің бастамаларын дамытуға мүмкіндік қоса отырып, оның жауапкершілігін арттырды, халықтың табиғи ресурстарға неғұрлым әділ қол жеткізуіне ықпал ететін заңнамалық реттеудің әлеуетін күшейтті, азаматтарға қайта құрылған Конституциялық сотқа жүгіну құқығын ашты және жалпы құқыққорғау тетігін нығайтты» ҚР Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі жұмыс тобының мүшесі Сергей Ударцев
Биыл, Конституцияның 30 жылдығына орай, альпинист әрі мәдениет қайраткері Қайырбек Әлібек Негізгі заң мәтінін Гималайдағы Айленд-Пик шыңына (6180 м) алып шықты. Көрме экспозициясында осы тарихи сәтті бейнелейтін фотосурет ұсынылған. Ол қазақстандық халықтың өз Конституциясына деген терең құрметінің нышанына айналды.
«Конституциялық новеллаларда тепе-теңдікті, тежемелік жүйесінің үлкен теңгерімділігін көрсететін ережелер тұжырымдалған. Біз суперпрезиденттік билік пен оның демократиялық бағытынан алыстауға мүмкіндік берген, парламентаризм институты мен жергілікті өзін-өзі басқару институтының пайдасына өкілеттіктерді қайта бөлген түзетулердің қаншалықты жүргізілгенін байқай аламыз» Қазақстан Республикасы Заңнама және құқықтық ақпарат институтының директоры Индира Әубәкірова
Көрменің салтанатты ашылуына Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының, Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталықтың, ҚР Орталық сайлау комиссиясының, Заңнама және құқықтық ақпарат институтының, ҚР Президенті жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының, Мемлекет тарихы институтының, ҚР Бас прокуратурасы жанындағы Құқық қорғау органдары академиясының шамамен 200 өкілі, сондай-ақ мемлекет және қоғам қайраткерлері, белгілі ғалымдар, елдің білім мен мәдениет саласының қызметкерлері қатысты.
