Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін өзінің қауіпсіздік саласын нығайтуға ерекше көңіл бөлді. Қоғамдық тәртіптің сақталуы, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының қорғалуы – мемлекеттің тұрақтылығы мен дамуының басты көрсеткіштері болып саналады.
Осы тұрғыда Ішкі істер министрлігі мен Ұлттық ұланның рөлі айрықша, себебі олар қоғамдағы қауіпсіздікті қамтамасыз етумен қатар, төтенше жағдайларда халыққа көмек көрсетеді, құқық бұзушылықтарға қарсы әрекет етеді және мемлекеттің заңнамасын орындауды қадағалайды. Көкшетау қаласында орналасқан 5510 әскери бөлімі – дәл осындай маңызды қызметтің үлгісі. Бұл бөлім өз тарихында тек әскери міндеттерді ғана емес, сонымен қатар азаматтық қоғаммен тығыз байланыс орнатуды, қоғамдық тәртіп пен құқықтық мәдениетті нығайтуды мақсат етті.
Бөлімнің құрылуы Қазақстан Республикасының ішкі қауіпсіздік жүйесінің дамуы мен ұйымдастырылуының маңызды кезеңіне сәйкес келеді. 1995 жылдан бері бөлім көптеген өзгерістерден өтті: жеке батальоннан басталып, кейін бригада деңгейіне дейін жетті. Бұл трансформация бөлімнің кәсіби дайындығы мен стратегиялық маңыздылығын арттырды. Бөлімнің жеке құрамы қоғамдық тәртіпті сақтау, сотталғандарды күзету, төтенше жағдайларда көмек көрсету сияқты әртүрлі міндеттерді атқарды. Сонымен қатар, бөлім халықаралық деңгейдегі шараларда, республикалық және аймақтық мерекелерде, мәдени және патриоттық іс-шараларда белсенділік көрсетті. Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету – тек құқық қорғау органдарының ғана міндеті емес. Бұл – қоғамның әр мүшесінің қатысуын талап ететін жауапкершілік. Осы мақсатта бөлімнің қызметкерлері үнемі кәсіби дайындықты жетілдіріп, заманауи әдістер мен құралдарды қолдана отырып, қауіпсіздікті қамтамасыз ету жұмыстарын атқарады.
Бөлімнің тарихы мен қызметі – Қазақстандағы ішкі әскерлердің дамуының айқын мысалы, елдің тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне қосқан үлесінің көрінісі. Кіріспе ретінде біз бөлімнің құрылу тарихынан бастап қазіргі күнге дейінгі қызметін қарастырамыз, оның қоғамдық рөлін, жетістіктерін және стратегиялық маңыздылығын талқылаймыз. Бұл мақала бөлімнің тек әскери ұйым ғана емес, қоғамға қызмет ететін маңызды құрылым екенін көрсетуге бағытталған. Көкшетаудағы әскери бөлімнің негізі 1995 жылы қаланды. Министрлер Кабинетінің 1995 жылғы 1 қыркүйектегі №1217 қаулысымен және ҚР ІІМ Ішкі әскерлер қолбасшысының 1995 жылғы 12 қазандағы бұйрығымен жеке батальон ретінде құрылды. Бөлімнің алғашқы командирі – майор Тращенко Юрий Александрович. Бұл кезең бөлімнің қалыптасуы мен қызметтік құрылымын дамытуға арналған маңызды уақыт болды. Жеке батальон ретінде құрылуы оның міндеттерінің айқындалуына, командалық құрам мен жеке құрамның кәсіби дайындығын ұйымдастыруға мүмкіндік берді.
Бөлімнің алғашқы қызметі негізінен ұйымдастыру жұмыстарына бағытталды. 1995 жылғы 20 қарашада командирдің алғашқы бұйрығы шықты, бұл бөлімнің ресми тіркелуі және қызметке дайындық кезеңін бастады. Осы жылдары бөлімде алғашқы тәртіптік ережелер, ішкі стандарттар мен қызметтік рәсімдер бекітілді, жеке құрамды оқыту мен дайындық жұмыстары басталды.
2004 жылы 5510 әскери бөліміне Жауынгерлік Ту тапсырылды. Бұл рәсім бөлімнің мәртебесін айқындап, жеке құрамы үшін үлкен мотивацияға айналды. Жауынгерлік Ту – бөлімнің символы ғана емес, сонымен қатар оның тарихын, дәстүрлерін және әскери құрметін білдіретін маңызды элемент болып саналады.
2008 жылы бөлім жеке жедел мақсаттағы батальоннан полкке қайта құрылды. Бұл қайта құрылу бөлімнің құрамын айтарлықтай кеңейтті: басқару органы, іздестіру және барлау тобы, медициналық пункт, клуб, жедел мақсаттағы батальон, автомобиль взводы, 1, 2, 3 атқыштар роталары және материалдық-техникалық қамтамасыз ету ротасы. Сонымен қатар бөлімнің техникалық базасы мен логистикалық мүмкіндіктері айтарлықтай артты, бұл қызметті тиімді және жылдам орындауға мүмкіндік берді.
Бөлімнің негізгі міндеті – Көкшетау қаласында қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті қорғау, сотталғандарды күзету мен қадағалау, соттарда сотталушыларды тасымалдау болды. Сонымен қатар, бөлім төтенше жағдайларда әрекет етуге, орман өрттері мен табиғи апаттар кезінде халыққа көмек көрсетуге дайындығын үнемі арттырып отырды. Бөлімнің қызметкерлері кәсіби дайындығын жетілдіру, тактикалық жаттығулар өткізу және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша жаңа әдістерді енгізу арқылы өз миссиясын тиімді орындайтын болды. Сондай-ақ аталмыш әскери бөлімнің қызметі бірнеше бағытқа бөлінеді.
Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету – бөлім полициямен бірлесіп азаматтардың қауіпсіздігін сақтау, құқық бұзушылықтардың алдын алу, қоғамдық тәртіпті қадағалау және жаппай іс-шараларда қауіпсіздік шараларын ұйымдастыруға қатысады. Бұл бағытта бөлімнің қызметкерлері күнделікті бақылау жүргізіп, тұрғындардың тыныштығын қорғауға және қауіпті жағдайларды дер кезінде болдырмауға үлес қосады.
Сотталғандарды күзету және тасымалдау – бөлім сотталушыларды қамаудан сотқа жеткізу, соттарда тәртіпті қамтамасыз ету және сотталғандарды қадағалау бойынша маңызды міндет атқарады. Осы қызмет арқылы бөлім сот органдарының жұмысын тиімді қамтамасыз етеді, заңдылық пен тәртіпті сақтауға үлес қосады.
Төтенше жағдайлардағы көмек көрсету – бөлім орман өрттері, су тасқыны, жаппай тәртіпсіздік және басқа да төтенше жағдайлар кезінде халыққа көмек көрсетеді. Бөлімнің жеке құрамы әрқашан дайындықта болып, апаттық жағдайларды жою, зардап шеккендерді эвакуациялау және материалдық шығындарды азайту бойынша міндеттерді орындайды.
1997 жылы бөлім алғаш рет орман өрттерін сөндіруге қатысты. Қызметкерлер Еңбекшілдер, Щучье және Зеренді аудандарында өртті бақылауға алды, зардап шеккен тұрғындарға көмек көрсетті және өрттің таралуын болдырмауға күш салды. Бұл миссия бөлімнің азаматтарға көмек көрсетуге қабілеттілігін, төтенше жағдайларға жылдам әрекет ету мүмкіндігін және ұйымдастырушылық шеберлігін көрсетті. Сондай-ақ, бұл оқиға бөлімнің тек әскери міндеттермен ғана шектелмей, азаматтық қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге де үлес қосатынын көрсетті. Сонымен қатар1997 жылы бөлім алғашқы қорытынды тексеруден өтті, бұл бөлімнің құрылымдық тұрақтылығын және қызметкерлердің дайындығын бағалау кезеңі болды. 1998 жылы жүргізілген инспекторлық тексеріс бөлімнің кәсіби стандарттарға сай жұмыс істеп отырғанын көрсетті. 2000 жылы бөлім өзінің алғашқы мерейтойын – құрылғанына 5 жыл толуын атап өтті. Бұл мерейтой бөлім үшін қызметкерлердің бірлігін күшейту, тарихын еске алу және кәсіби жетістіктерін бағалау мүмкіндігіне айналды. Сол жылдары бөлім өз жұмысында тәртіпті сақтау, кәсіби шеберлікті арттыру және қоғамдық сенімді нығайтуға ерекше көңіл бөлді. 2001 жылы ҚР ІІМ арасында өткізілген әскери жарыс қорытындысы бойынша бөлім 2 дәрежелі дипломға ие болды. Бұл жетістік бөлімнің кәсіби деңгейін, әскери даярлық сапасын және қызметкерлердің ынтымақтастығын көрсетті. Сол жылы 3 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бөлімнің жеке құрамы Тәуелсіздіктің 10 жылдығы мерейтойлық медалімен марапатталды. Бұл награда бөлімнің тарихи миссиясын бағалап, оның еліміздің қауіпсіздігіне қосқан үлесін ресми түрде мойындағанын білдіреді. 2010 жылы бөлімнің әскери жедел резерві ТМ-29 (Гранитный кенті) жаппай тәртіпсіздік кезінде қызмет атқарды. Бұл оқиға бөлімнің халық қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі кәсіби дайындығын, жедел әрекет ету қабілетін және құқықтық тәртіпті сақтау міндеттерін тиімді орындау мүмкіндігін көрсетті. Сол жылы бөлімнің қызметкерлері қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету, азаматтарды қорғау және заңдылықты сақтау бойынша нақты тәжірибе жинақтады. 1997–2010 жылдар аралығы бөлімнің құрылу кезеңінен бастап кәсіби жетістіктерге жеткен, түрлі миссияларды сәтті орындаған маңызды кезең болды. Бұл жылдар бөлімнің тек әскери міндеттерді орындаумен шектелмей, азаматтық қоғам мен төтенше жағдайларға белсенді қатысуға бағытталғанын көрсетті. Бөлімнің жеке құрамы осы жылдары тәжірибе жинақтап, кәсіби дайындықты арттырды, қоғамдағы сенімділікті нығайтты және болашақта атқаратын қызметтер үшін берік негіз жасады.
2011 жылдан бастап бөлімнің жеке құрамы маңызды халықаралық және республикалық шараларда қызмет атқарды:
- 2011 жылы – Астана қаласында 7-ші Азия ойындары мен Бурабай курорт аймағында «Ұжымдық қауіпсіздік шартын ұйымдастыру» саммиті кезінде қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті сақтау;
- 2012 жылы – Жаңаөзен қаласында қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті сақтау бойынша қызмет атқарды;
- 2014 жылы – Түркия Республикасының жандармериясы танысу сапарымен келді;
- 2015 жылы – «Орталық» өңірлік қолбасшылығы әскери бөлімдерінің әскери кеңесі өтті;
- 2017 жылы – EXPO–2017 халықаралық көрмесінде қоғамдық тәртіп пен жол қауіпсіздігін қорғауды қамтамасыз ету;
- 2022 жылы – Астана қаласында құқықтық режимді қамтамасыз ету, Қостанай облысының Әулиекөл ауданында орман өрттерін сөндіруге көмек көрсету;
- 2023–2024 жылдары – Ақмола облысы төтенше жағдайлар департаментіне су тасқынына қарсы іс-шараларда көмек көрсету;
- 2025 жылы – Ұлы Жеңістің 80 жылдығына арналған әскери шерулерде қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті сақтау.
2013 жылғы наурыздан бастап 5510 әскери бөлімі Қазақстан Республикасы Ұлттық ұлан «Орталық» өңірлік қолбасшылығының құрамына кірді. Бұл бөлімнің стратегиялық маңыздылығын арттырды және оның әлеуетін кеңейтті. Сонымен қатар, бөлім жеке құрамдары (Гранитный кенті, 25 км) және (Саумалкөл кенті, 95 км) сот қарауылдарында, қалалық және облыстық соттарда қызмет атқарады, бұл сот органдарының жұмысын қамтамасыз етуге және заңдылықты сақтау бойынша тұрақты бақылауды жүзеге асыруға мүмкіндік берді. 2019 жылдан бастап әскери бөлімге 4-ші атқыштар ротасы (Атбасар қаласы, 200 км) қосылды, бұл бөлімнің аймақтық қолжетімділігін және әскери дайындықтағы мүмкіндіктерін арттырды. 2025 жылғы қаңтарда Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары - Ұлттық ұланның Бас қолбасшысының бұйрығымен бөлімнің құрама штаты бекітіліп, бригада командирі болып полковник Берік Тілегенұлы Қожахметов тағайындалды. Құрама штаттың бекітілуі бөлімнің ұйымдастырушылық құрылымын нығайтып, оның түрлі қызметтерді үйлестіріп, стратегиялық және тактикалық міндеттерді тиімді орындауға мүмкіндігін арттырды. Бөлімнің жеке құрамы тек Көкшетау қаласында ғана емес, сондай-ақ Ақмола облысының шалғай аймақтарында қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті сақтауға, төтенше жағдайлар кезінде жедел әрекет етуге дайындығын арттырды. Сонымен қатар, бөлімнің қызметкерлері үздіксіз кәсіби дайындықтан өтіп, жаңа құрал-жабдықтар мен технологияларды пайдаланып, әскери даярлық пен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді үйлестірді. Ал, 2025 жылы бөлімнің ғимаратын қайта жаңарту және казарма үйін ашу арқылы қызметкерлердің өмір сүру және жұмыс жағдайлары жақсарды. Сонымен қатар әскери бөлім тек әскери міндеттермен шектелмей, мәдени және насихаттық жұмыстарға да атсалысады.
Бөлімнің жеке құрамы түрлі патриоттық және мәдени шараларға қатысып, жастарға әскери тәрбие мен патриотизмді насихаттады. Бөлімнің қызметі тек әскери міндеттермен шектелмей, қоғамға көмек көрсету, мәдени және патриоттық іс-шараларды ұйымдастыру, сондай-ақ жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу сияқты маңызды бағыттарды да қамтиды. Әрбір қызметкер өз қызметінде тәртіпті, жауапкершілікті және кәсіби шеберлікті көрсетіп, бөлімнің миссиясын жүзеге асыруға үлес қосады. Бөлімнің тарихи жолы – бұл батылдық, кәсібилік және қоғамға қызмет ету үлгісі. Өткен жылдардағы жетістіктер, миссияларды орындаудағы табыстар, төтенше жағдайлардағы жедел әрекеттер және халықаралық шараларға қатысу бөлімнің маңызды рөлін анықтайды. Әскери бөлімнің жеке құрамы тек өз міндетін атқарумен шектелмей, азаматтардың сенімін арттыруға, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті сақтау ісінде үлгі көрсетеді. Ал болашақтағы мақсат – елдің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қоғамдық тәртіпті сақтау, төтенше жағдайларға жылдам жауап беру және әскери қызметкерлердің кәсіби дайындығын одан әрі жетілдіру. Сонымен қатар, бөлімнің ұжымы жаңа заман талаптарына сай заманауи құрал-жабдықтарды пайдалану, халықаралық тәжірибе алмасу және қоғаммен тығыз байланыс орнату арқылы өз қызметін тиімді әрі сапалы жүргізуге ұмтылады. 5510 әскери бөлімі – тек әскери күштің ғана емес, сонымен қатар қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігін сақтауға арналған сенімді тірек. Болашақта бөлім өз миссиясын кеңейтіп, патриоттық тәрбиені нығайту, қоғамдық сенімді арттыру және ел қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында жаңа жетістіктерге жететініне сенім мол.
Аға лейтенант Бақдәулет Манарбек
Көкшетау қаласы
